SCREENSHOT. Shownieuws toont pik Lars Veldwijk
Dat schijnt een soort voetballer te zijn. En omdat het promoten van injectables in je lippen prima materiaal is voor het kijkvolk van tien jaar oud, en de piepkleine pik van een uitgerangeerde voetballer niet, is iedereen in rep en roer. Vooral het AD natuurlijk, waar natte krant Tom Tates met goedkeuring van hoofdredacteur Hans Nijenhuis en adjunct Frans Weisglas de lul van Veldwijk vergelijkt met 'een versnellingspook'. En ranzig Shownieuws toont zelfs DE BEELDEN. In vol ornaat. Bahbahbah. Hoe is dit mogelijk in Nederland Normenland Waardenland. Enfin. Screenshot van de knaagstok van Monica Geuze zit na de Lees verder. Met nazorg, natuurlijk.
De verborgen ict-ramp van Hugo de Jonge
De uitzending van onderzoeksjournalistiek radioprogramma Argos is vandaag gewijd aan een ict-ramp die dit jaar zijn tienjarig bestaan viert: de afhandeling van persoonsgebonden budgetten (PGB's). Argos beschrijft het als een Shakespeareaans drama in vier aktes, maar een einde – tragisch of happy – is niet in zicht. Lees en huiver.
Akte 1: de ramp in 2015 met PGB betalingen
U kent mij op deze site misschien als schrijver van een ict-faalfeuilleton over het UWV (nog steeds niet in pdf, excuus). Maar soms word ik benaderd over andere ict-ontsporingen. Begin 2015 vroeg Nieuwsuur of ik wilde kijken naar een project van de Sociale Verzekeringsbank dat betalingen voor door mensen zelf ingehuurde zorg (PGB) moet afhandelen. Al snel was duidelijk dat hier sprake is van een kolossale ict-ramp. Ik mocht het bij Nieuwsuur uitleggen in een uitzending, waarna de ramp zelfs nog groter werd dan ik had voorspeld. Massa's verzorgenden kregen maandenlang geen salaris. GeenStijl wijdde er een hele serie artikelen aan: #SVBalarm, #PGBalarm, SVB Leaks. Misschien weet u het nog.
Akte 2: het gammele en nutteloze PGB systeem
De SVB kreeg de betalingen werkend met een legioen uitzendkrachten en door verder te sleutelen aan haar stokoude, ontoegankelijke betaalsoftware. Geld speelde geen rol. En zoals altijd verdween de publieke belangstelling. Maar de mislukking was compleet: de SVB was als betaalpartij tussen de zorgbehoeftigen (term: budgethouders) en de zorgverleners geplaatst omdat er flink met de PGB-regeling zou worden gefraudeerd. Het SVB-systeem zou dat moeten tegengaan maar deed het vrijwel niet. En nu alles leek te werken praatte niemand meer over fraudebestrijding.
De SVB verwerkte opgaven van bestede zorg, deed “Uren maal Tarief”, maakte een bruto-netto berekening en stuurde een bestand met betalingen naar de bank. Dat was het ongeveer. Er zijn minstens honderd software pakketten die hetzelfde doen voor een paar tientjes per budgethouder per jaar, nogal wat minder dan de €520 die de SVB in rekening bracht. Maar de topman van het SVB-project verzekerde mij in een informeel gesprek dat het ook voor de helft moest kunnen. Ik knikte beleefd. Een salarispakketbedrijfje dat dacht het beter te kunnen stapte naar de rechter maar kreeg het lid op de neus. En dus mocht de SVB doormodderen met haar peperdure PGB-systeem dat niets doet tegen fraude. Het kabinet vond het best. De Kamer dreigde een beetje – voor de bühne natuurlijk. De SVB had de slag gewonnen. En behalve de PGB-fraudeurs er waren er alleen maar verliezers.
CV-hack: 117.000 mensen riskeren een baan
Geachte GS-redactie,
Er gebeurde vrijdagmiddag nabeurs iets heel bijzonders: het UWV sloeg alarm over een hack die geen hack was. Van 117.000 mensen zouden de cv’s in werk.nl zijn gestolen. Maximale deining.
Hoewel naar de letter waar, is het verhaal grotendeels bullshit en beschadigt UWV zichzelf en minister Koolmees nodeloos. Geen idee waarom. Misschien is de voorlichter op vakantie. Tegelijk onthult het UWV een ander lek waar de complete pers tot nu toe overheen kijkt. Ik leg dat kort uit.
Eerst die “hack”. Die komt erop neer dat een van de tienduizenden werkgevers met een werk.nl account een software botje heeft geschreven dat in dik 2 weken 117.000 cv’s heeft overgetankt, elke 11 seconden één cv. Kennelijk viel niemand dat op. Hoe dan ook: de “hacker” is gewoon via de voordeur binnen gekomen. Dat is goed nieuws. Het betekent dat de “hacker” alleen maar gegevens kon zien die iedereen kan zien. Dus beslist geen Burgerservicenummer, zoals een UWV-woordvoerder volgens RTL suggereert.
Omdat de “hack” via de voordeur is geschied, weet UWV ook precies welke klanten zijn geraakt. Dat wordt namelijk gelogd. Dat zijn er vermoedelijk geen 117.000 want pakweg een op de drie UWV klanten werkt met een zogenaamd gesloten cv. Weer de vraag: waarom zo overdrijven?
De vele tienduizenden mensen wier cv wel is overgetankt, zetten hun gegevens online omdat ze willen worden gevonden door werkgevers. Werk.nl is een datingsite. Anders dan bij andere datingsites zet werk.nl doodleuk (e-mail)adressen en telefoonnummers online. Dáár en nergens anders zit het echte lek. Een handvol Nigerianen had in twee weken ook tienduizenden naam-adres-woonplaats-email-telno gegevens in een Excel kunnen kloppen. Anno 2019 flikt alleen de overheid nog zoiets en we vinden dat allemaal gewoon.
Maar dan de grap: werk.nl wordt voortdurend op deze manier “gehackt”, zowel de vacatures als de cv’s. Het mag niet maar het gebeurt vaak met de beste, althans niet criminele bedoelingen. Werk.nl bevat interessante cv’s maar de matching software van werk.nl zelf dateert uit 2000 en heeft nooit goed gewerkt. Grote kans dat de “hack” is uitgevoerd door een partij die hetzelfde wil als UWV: mensen koppelen aan werk. Ook clubs die werken aan betere matchingalgoritmen op basis van moderne AI doen een moord voor de topkwaliteit data in werk.nl. Het mag allemaal niet maar aankloppen bij UWV is zinloos.
Natuurlijk is het kat-en-muis spel tussen UWV en “hackers” als zodanig een wantoestand, net als de omstandigheid dat persoons- en contactgegevens van burgers zomaar op een website staan, even zichtbaar voor werkgevers als voor software bots. Wie een baan wil zet in elk geval tot nader order geen telefoonnummer op werk.nl. Een wegwerp-emailadres is ook aan te bevelen.
Wat bij dit alles raadselachtig blijft is de schijnbaar nodeloze ophef die UWV zelf maakt. Ik houd het op een ongelukkige vakantieplanning maar het kan zijn dat er ernstiger zaken zijn voorgevallen dan gemeld. Hoe dan ook heeft het UWV zeker grotere problemen.
Met vriendelijke groet,
René Veldwijk
Nieuw op GS - UWV: Kroniek van een faalfabriek
Landgenoten, het is met gepaste trots en zonder enige bescheidenheid dat wij een nieuwe topicreeks aankondigen op GeenStijl, te weten 'UWV: Kroniek van een faalfabriek'. Als u deze website de afgelopen jaren heeft gelezen, dan weet u dat het op ICT-gebied bij het UWV een grote soepzooi is. Als u deze website de afgelopen jaren nog beter heeft gelezen, dan bent u in de UWV-topics regelmatig de naam van criticaster René Veldwijk tegengekomen. Database doctor René heeft met zijn ICT-bedrijf Ockham van binnenuit meegemaakt hoe het UWV werkt, en gaat daar voor ons een uitgebreid digitaal boekje over opendoen.
Speciaal voor alle Kamerleden die willen weten waarom het toch zo vaak misgaat bij uitvoeringsorganisaties van de overheid, en speciaal voor alle belastingbetalers die willen weten waar ze eigenlijk belasting voor betalen, duikt René in de (recente) ICT-geschiedenis van het UWV. Want van alles wat er vandaag misgaat bij het UWV is direct terug te voeren op de 'schitterende ongelukken' op ICT-gebied in de jaren ‘00. In deze serie gaat René van binnenuit laten zien hoe het UWV werkt en dat wat van buitenaf op domheid en falen lijkt, voor de organisatie en de UWV’ers persoonlijk juist goed uitpakt. En dat alles zonder complottheorieën en met heel veel Darwin.
Na de breek een introductie door René, metinclusief een handig nazoekbaar en iedere week geüpdateerd personenregister.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 1 - Redden wat er te redden valt
Het is donderdagochtend 8 maart 2007 als de telefoon gaat. Een 020 nummer. Geen naam. Ik twijfel of ik het overlaat aan de voicemail maar neem toch op. Aan de lijn een manager van het UWV, Hans Tromp. Hij vraagt mij om direct naar het UWV-hoofdkantoor te komen. Aan de telefoon wil hij alleen kwijt dat er sprake is van een noodsituatie.
Jaren eerder heb ik met Tromp te maken gehad bij het ontwerp van een groot systeem voor het kort daarvoor opgerichte UWV: de polisadministratie. Al bij het ontwerp was alles ontspoord. Gefluisterde waarschuwingen werden genegeerd. Wie zelfs maar twijfel uitsprak, kon vertrekken. En ik had veel meer gedaan dan mijn twijfel uitspreken. De belichaming van deze cultuur was geen UWV-medewerker, maar een ingehuurde projectleider: Cees B, zelfverklaard expert in problemen “wegmanagen”. Het polisadministratie-systeem was desondanks gebouwd en ondertussen ruim een jaar in productie. Ik had het niet gevolgd. Allemaal negatieve energie.
Een adviseur die zijn opdrachtgever tevergeefs waarschuwt en naderhand gelijk krijgt wordt nooit teruggehaald. Iedere ervaren adviseur weet dat: in te kritisch zijn zit geen verdienmodel. En te kritisch ben je bij UWV al heel snel. Toch ben ik nu op weg naar het UWV-hoofdkantoor bij Amsterdam Sloterdijk.
Daar komt Tromp direct ter zake. Hij is binnen het UWV verantwoordelijk voor het leveren van inkomensgegevens aan organisaties als de Belastingdienst en het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zonder gegevens van het UWV kan de Belastingdienst bijvoorbeeld geen toeslagen berekenen voor zes miljoen burgers. Dat zou op zichzelf al een totale ramp zijn. Tromp zegt dat ik hier nu zit omdat hij zijn bazen een ultimatum heeft gesteld: “erken dat er een ramp op komst is en grijp in, of zoek een nieuwe verantwoordelijk manager”.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 2 - Buffers, hufters en vluchters
Juni 2002 – Maart 2003
Het UWV is vanaf zijn ontstaan in 2002 door vele individuen en bedrijven benadeeld, getild en leeggeplukt, maar Cees B. heeft wellicht de grootste schade aangericht. Medio 2002 werd ik aan hem voorgesteld.
In 2001, al voor de oprichting van het UWV, had ik uitgezocht welk van de vijf fusiebedrijven het meest geschikte kernsysteem had om uit te bouwen tot het kernsysteem van het UWV in oprichting. Dat was een gevaarlijke klus. Door ontbrekende sturing vanuit Den Haag vochten de directies van de fusiepartners elkaar de tent uit, daarbij gesteund door hun medewerkers en ICT-leveranciers. Na de fusie viel de van buiten aangetrokken topman uit. Hij werd vervangen door de man die later naam zou maken met ‘gouden toiletpotten’. Uiteindelijk werd besloten om een compleet nieuw systeem te bouwen: de polisadministratie. Dat was het minst bedreigend.
Een zwak geleide organisatie waarin iedereen elkaar naar het leven staat, biedt gouden kansen voor doortastende externen. Externen zijn neutraal en expendable. De schaduwzijde is dat handige inhuurkrachten zelf een aanzienlijke machtspositie kunnen verwerven. Cees B. was zo'n inhuurkracht. Maar hij was zeker niet de enige.
De eerste stap bij het bouwen van een nieuwe systeem is het benoemen van een topmanager. Peter Millecam is een voormalig directeur van PWC en de Algemene Rekenkamer, een zwaargewicht. Buitenstaander Millecam mag de baanbedreigende verbouwing doen, op afstand gadegeslagen door het interne management van de fusiebedrijven. Voor hen valt hier geen eer te behalen: falen is slecht voor je UWV-carrière, slagen nog meer. Voor Millecam is het UWV geen carrière maar een klus. In april 2006, als het grote liegen over de werkende polisadministratie al is begonnen, zal hij de vlucht nemen, om later nog eens hoog op te geven van zijn UWV-successen.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 3 - Een Salomonsoordeel in UWV-stijl
12 tot 30 Maart 2007
Op 12 maart, vijf dagen na ons eerste gesprek, mogen we na kantoortijd onze aanpak komen presenteren. Hans Tromp is er samen met Anno Maring, zijn baas en medestander. Marings baas is er ook: Paul Dirix is de directeur van de divisie UWV Gegevensdiensten die begin 2006, tegelijk met de fake invoering van de polisadministratie, is opgezet om dit systeem te exploiteren. Dirix’ divisie van circa 200 medewerkers heeft als kerntaak het beheren van een spooksysteem.
Dirix komt van Tennet en is nog geen 40 – een jonkie. We begrijpen dat hij pas een halfjaar binnen is bij het UWV, ruim nadat het liegen tegen de buitenwereld al was begonnen. Zijn voorganger Millecam heeft tijdig de benen genomen en Dirix heeft bij zijn sollicitatie duidelijk niet de goede vragen gesteld. De ex-militair Dirix is binnengehaald als bestuurlijk kanonnenvoer. Voor het eerst kom ik bij het UWV iemand tegen wiens hoofd op het hakblok ligt. (Opmerkelijk: Dirix is nu de baas van het geplaagde Amsterdamse afvalverwerkingsbedrijf AEB.)
Ik ben opgelucht dat Cees B. er niet is. Er zit wel een andere, nors kijkende en zwijgzame externe adviseur: Erik Ruiterman heeft naam gemaakt door een tijdelijke noodvoorziening voor de polisadministratie te bouwen. Deze 'Operational Data Store' (ODS) is alleen van nut binnen het UWV en heeft geen banen vernietigd. Toch is het een knappe prestatie. Voor het eerst kom ik bij het UWV een automatiseerder tegen die echt iets heeft gepresteerd. Tromp heeft er niets over gezegd, maar ik vrees dat Ruiterman in het kamp van Cees B. zit.
Samen met mijn collega Frido van Orden heb ik een presentatie in elkaar gedraaid over onze voorgenomen aanpak. Het is flinterdunne consultancy-bluf. Wij weten niet waar en waardoor gegevens uitvallen. Wij hebben geen kennis van de herstartbak, het berichtenarchief dat de sleutel zou zijn tot het terugvinden van de verloren gegane data. We hebben via-via wel gehoord dat Cees B. dezelfde aanpak wil volgen als wij, maar dan met kennis van zaken en een team van insiders. We weten gewoon te weinig om ons te kunnen onderscheiden. Gelukkig lijken onze gesprekspartners ook niet veel ideeën te hebben.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 4 - Data verneukt, met de groeten van de Belastingdienst
Maart-April 2007
Eind maart ben ik terug van vakantie. Het UWV-huis staat in brand, maar er is twee weken niets gebeurd. We hebben geen computerserver en we hebben geen toegang tot de archiefdata. Ondertussen is wel de bom ontploft. Het CBS meldt op zijn website dat het over 2006 geen loonstatistieken kan leveren. De metaalwerkgevers melden dat langlopende contracten niet kunnen worden geïndexeerd. Alleen de Belastingdienst – slachtoffer en dader tegelijk – zwijgt nog.
Collega Frido en Hans van der Meer hebben de tijd gebruikt om te kijken of het wellicht toch mogelijk is om de gegevens op te halen bij de bron, de Belastingdienst. Daarmee omzeil je alle gedoe tussen de Belastingdienst en het UWV en – nog belangrijker – binnen het UWV zelf. Helaas komt de voorspelling van Hans Tromp uit: de Belastingdienst bewaart alle gegevens in zijn archief, maar dat archief is niet bedoeld om grote hoeveelheden data uit te halen. We weten nu zeker dat van de Belastingdienst niets valt te verwachten en dat de beste oplossing niet gaat lukken.
Gelukkig krijgen we snel daarna een server en toegang tot het UWV-berichtenarchief, de herstartbak. Kijkend naar de data – documentatie ontbreekt – zien we dat de Belastingdienst en het UWV veel geld en moeite hebben gestoken in het grondig verneuken van de aangiftedata. De bijdrage van de Belastingdienst is dom en kwaadaardig tegelijk. Het domme is dat aangiften van grote bedrijven in stukjes van 2 megabyte zijn geknipt. Navraag leert dat de Belastingdienst werkt met speciale 'postbezorgsoftware' van IBM (MQseries) die alleen kleine postpakketjes kan verwerken, maar wel garandeert dat die bij het UWV aankomen. Beide beweringen kloppen niet. Het opknippen is overbodig en er blijken wel degelijk pakketjes met data zoek. Nu we weten dat de Belastingdienst niets wil doen betekent dit dat we onherroepelijk data kwijt zijn.
Als we vragen waarom de Belastingdienst niet gewoon de ontvangen aangiften opspaart en gecontroleerd doorstuurt naar UWV, horen we dat de postbezorgsoftware juist moet zorgen voor directe doorzending naar het UWV. Waarom dat nodig is weet niemand (in de jaren hierna zal de Belastingdienst bij zijn jaarlijkse software-onderhoudsbeurt de bezorging wekenlang stopzetten). De vermoedelijke echte reden om de data niet ongewijzigd door te sturen is kwaadaardiger. In de aangifte van de werkgever staat, naast alle bedragen per werknemer, ook het totaalbedrag aan loon en loonbelasting. Deze informatie wordt voor het UWV achtergehouden, met als reden een juridisch kulargument. Omdat het UWV wel alle detailgegevens krijgt is dat compleet zinloos. Het enige dat de Belastingdienst bereikt is dat het UWV niet meer kan controleren of de ontvangen aangiften correct en compleet zijn (later zou daarvoor een speciale terugmelding van totaaltellingen worden gemaakt – voor extra complexiteit is altijd ruimte).
\
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 5 - Survival of the Fattest?
April - Mei 2007
Nu we weten dat de duizenden gigabytes aan loonaangifte-data die we moeten verwerken vergaand onbetrouwbaar zijn, besluiten we om twee basisregels in ons vakgebied aan onze laars te lappen. Allereerst schakelen we alle controles uit die onze database software uitvoert op de data. Als de Belastingdienst ons opzadelt met een loonbedrag van duizend euro dan vinden we alles goed: '1000.0', '1.000,0000', '10*10*10', 'Duizend', '-FixMe-', alles mag. We willen dat elk stukje data wordt ingelezen, good, bad or ugly. Verwerken van gegevens wordt zo veel moeilijker en trager, maar wij zullen alles wat het UWV van de Belastingdienst heeft ontvangen hoe dan ook inlezen.
Wat we ook niet doen is een nette database opzetten. Onze database is qua structuur identiek aan die van het loonaangiftebericht. Die keuze heeft als voordeel dat het inlezen van gegevens eenvoudig wordt – in essentie gewoon kopiëren. Nadeel is dat het op maat leveren van gegevens veel programmeerwerk vergt. Omdat het uitpakken en inlezen van een kwart miljard brakke aangiften de grote uitdaging is en we maar aan drie partijen gegevens hoeven te leveren, is ook deze onorthodoxe keuze verdedigbaar.
Het UWV heeft (met vertraging) voor faciliteiten gezorgd, maar dat is dan ook alles. Er is geen stuurgroep, geen coördinatie, geen administratieve ondersteuning, niets. Ons kamertje is te klein voor de ingeplande vijf mensen. Dat we meer paria zijn dan redder in nood blijkt uit alles. Alle buitensluiting heeft twee belangrijke voordelen: geen overhead en geen managementbemoeienis.
Natuurlijk is Cees B. ook aan de slag, met een team van ruim 25 mensen en snellere hardware. Het systeem dat hij gaat bouwen heet GAIA, naar de Griekse godin. Wij dopen ons driemansproject SwSl, wat staat voor 'Samen Werken, Samen Leveren'. Het is een knipoog naar het motto 'Samen Werken, Samen Leven' van het nieuwe kabinet. Omdat voor de Haagse buitenwereld GAIA noch SwSl mag bestaan, ontgaat de grap iedereen. We lachen in stilte wanneer iemand uitvindt dat 'SwSl' in het internet-Bargoens ook een toepasselijke betekenis heeft.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 6 - Laden, lossen, nachtlampjes en data-wildwest
April - Juni 2007
Eind juni is een harde deadline. Als de Belastingdienst dan niet beschikt over de inkomensgegevens van 2006 worden er geen toeslagen berekend voor zes miljoen mensen. Adjunct-directeur Maring meldt dat creatieve oplossingen in Den Haag de ronde doen. Volgens Maring wordt erover gedacht om de salarissystemen van bedrijven via het internet te laten uitlezen door de Belastingdienst, het UWV, het CBS en andere overheidsorganisaties. In 2007 is zoiets een krankzinnig idee maar handig om tijd mee te kopen. (Op dit moment lijkt de Belastingdienst weer zoiets te willen, nu met als doel om los te komen van het UWV.) Een zo’n truc en we kunnen naar huis. Ik weet hoe de politiek werkt.
Ondertussen zie ik dat we zo de deadline niet halen. De verwerking gaat te traag. Wij zijn experts op databasegebied, maar met deze monsterdatabase en alle trucs die we uithalen om ook rotte data te verwerken zijn we op onbekend terrein. Gelukkig lopen er veel mensen van IBM bij het UWV rond. Eigenlijk is dat vreemd, want IBM regelt bij het UWV de hosting: de computerservers en het netwerk. Die servers staan in Brussel en hosting vereist nauwelijks aanwezigheid bij de klant. Het UWV blijkt echter weinig zonder hulp van IBM te kunnen, met als gevolg dat IBM het UWV vergaand in zijn greep krijgt. IBM heeft die mensen niet en stuurt extern ingehuurde specialisten naar het UWV. Het 'externenproject' heet het UWV informeel bij IBM.
Wij profiteren daarvan. Een specialist van IBM ingehuurd door IBM vindt wat wij doen erg interessant. Maarten van Nijnanten is ook weer zo iemand die zijn eigen werk uitzoekt. Hij wordt onze informele database-adviseur, een soort projectspook. Maarten hoort onze problemen aan, verdwijnt een tijdje om te experimenteren en komt dan terug met oplossingen, soms met een hoog don't try this at home gehalte. Het helpt enorm. Als alles meezit halen we de deadline.
Maar alles zit niet mee. Onze laadsoftware moet 24x7 draaien, maar vaak treffen we 's ochtends bij binnenkomst een gecrasht programma aan. Er zit iets niet goed in het uitleesprogramma waarvan we de broncode niet hebben. De Brusselse IBM-server crasht daarnaast veelvuldig en altijd 's nachts. Inloggen vanuit huis mag niet. Onze oplossing heet project Nachtlampje. Jeugdige familieleden van ons fungeren als nacht- en weekendwacht. Moederziel alleen in de UWV-toren kijken ze elk kwartier of de software nog draait en starten deze indien nodig opnieuw op. Het is even gênant als effectief, maar eindelijk draait de laadsoftware 24x7.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 7 - Uitslaande brand in een Haagse doofpot
19 – 20 Juni 2007
Op 20 juni 2007 is het zover: de Kamer houdt ’s avonds een spoeddebat over de ontspoorde loonaangifteketen met staatssecretaris De Jager van Financiën (Belastingdienst) en minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (UWV). Het komt nét te vroeg, maar de Belastingdienst en het CBS weten wat de eindstand ongeveer gaat worden. Het ultieme drama is vermeden. Minder dan één op de zeven werkgevers moet opnieuw aangifte doen. Collega Paul en ik zitten op de publieke tribune. We zien Manager Maring en Directeur Dirix in de ambtenaren dug-out plaatsnemen. We verwachten niet dat de Kamer een hosannaverhaal krijgt voorgeschoteld, maar wel dat het Kabinet een uitweg gaat schetsen. Zeker is dat er niets over GAIA of over ons gaat worden gezegd. Alleen het Capgemini-systeem bestaat officieel.
Hadden we de brief gelezen die het Kabinet de dag ervoor aan de Kamer had gezonden, dan hadden we geen illusies hoeven hebben. In één dodelijke zin wordt de bom gedropt: “Problemen in de gehele keten van loonaangifte naar polisadministratie naar afnemers leiden ertoe dat de bij het UWV beschikbare loongegevens over 2006 niet bruikbaar zijn voor de Belastingdienst”. Daarna worden drie oplossingen besproken, die meteen als onhaalbaar worden gelabeld. Een daarvan is het uitlezen van de “archiefbakken”, ofwel de oplossing waar zowel wij als Team GAIA aan werken. De overgrote meerderheid van de aangiften zou onbruikbaar zijn. Zeker 430.000 werkgevers mogen alle maandelijkse aangiften over 2006 opnieuw indienen. En misschien gaat hetzelfde gebeuren voor 2007, het lopende jaar. Wat Donner schetst is de situatie van vóór wij binnenkwamen.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 8 - De Misleide minister en de troefkaart van Tromp
**Juni – juli 2007 **
Een week na het bizarre Kamerdebat zijn we klaar met het verwerken van de aangiften over 2006 en hebben onze drie klanten, de Belastingdienst, het CBS en het horeca-pensioenfonds, alle data binnen die verwerkbaar waren. Alles gaat volgens plan. Maar dan komt er een vreemde boodschap. De Belastingdienst heeft besloten dat "slechts" 108.000 werkgevers hun aangiften opnieuw moeten indienen. Het is totaal strijdig met de alles-moet-opnieuw boodschap van minister Donner van een week terug. Het is fantastisch nieuws voor de meeste werkgevers en voor ons, maar wat is er gebeurd? Wij gokken dat de Belastingdienst Toeslagen aan hun collega’s van de Belastingdienst Heffingen hebben verteld dat ze zich een berg werk kunnen besparen. Als de communicatie binnen de Belastingdienst even beroerd is als binnen het UWV zou zoiets goed kunnen. Minister Donner zou dan de Kamer te goeder trouw hebben misleid. Wat er ook is gebeurd, problemen geeft het niet. Geen Kamerlid vraagt hoe het kan dat een zojuist aangekondigde ramp niet doorgaat. (Het is alsof landbouwminister Schouten ons morgen vertelt dat de boeren toch bijna geen stikstof uitstoten.)
Natuurlijk steekt de Belastingdienst geen vinger uit om de 108.000 getroffen werkgevers tegemoet te komen. Een werkgever met duizend werknemers die in de aangifte van januari 2006 bij één werknemer een foutje heeft gemaakt mag over alle maanden van 2006 voor alle duizend werknemers de aangiften opnieuw indienen. De toezegging om getroffen werkgevers zoveel mogelijk te ontzorgen blijkt niets waard. En weer geen Kamerlid dat er iets van zegt.
Ondertussen is het risico dat wij mogen wieberen en Team GAIA en Team Capgemini zonder concurrentie blijven doorrommelen overgewaaid. Sterker nog, we krijgen zelfs met nieuwe klanten te maken. Iedereen zit om data te springen en wij hebben ze. Een zo'n partij is het Bureau Ketenautomatisering Werk en Inkomen (BKWI). Het BKWI is onderdeel van het UWV maar is voor UWV-begrippen extreem efficiënt en hyper-klantgericht. Hun geheim is dat ze erin zijn geslaagd om uit de greep van de UWV-automatiseringsdivisie te blijven. Hun software is op orde en met onze data zorgen zij ervoor dat tienduizenden ambtenaren binnen en buiten het UWV door het intypen van een Burgerservicenummer ieders inkomensgegevens kunnen inzien. Alleen de Belastingdienst doet tot onze verbijstering niet mee. Hun automatiseringsafdeling verbiedt inzage, want zoiets mag alleen met hún software die niet praat met onze database. Ik vraag mij ondertussen af hoe het BKWI de inkomensgegevens van heel Nederland beschermt tegen datadieven en nieuwsgierige ambtenaren, maar voor vragen stellen is geen tijd.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 9 - Een besmettelijk vergiftigd sfeertje
Juni – oktober 2007
Met het ontcijferen en leveren van de loonaangiften over 2006 zijn wij binnen UWV Gegevensdiensten opeens van belang geworden. We zitten nog steeds weggestopt in een overvol kamertje, maar te negeren zijn we niet meer. Nu de extreme stress eraf is, komen we ook vaker bij koffieautomaten en in bedrijfsrestaurants. Tegelijk beginnen er mensen hun knopen te tellen. Is Cees B. nog steeds het goede paard om op te wedden?
Anderzijds is de loyaliteit van Team GAIA aan Cees opvallend groot. Daarvoor zijn drie verklaringen. Allereerst houdt Cees de informatievoorziening zowel extern als intern strak in de hand. Ten tweede zijn Cees’ teamleden hand-picked en doet Cees niet aan de kickback schemes die het leven voor corrupte automatiseerders zo lucratief kunnen maken. Dat Cees zelfs zijn Indiaas-uitziende secretaresse voor dag en nacht inhuurt is een publiek geheim en onderwerp van kamasutragrappen, maar in de UWV-cultuur niet iets om aanstoot aan te nemen. Niet de bescheiden directeur Dirix, maar Cees B. is het divisie‑alfamannetje. En onvermijdelijk ben ikzelf de uitdager geworden. Gelukkig zit ik comfortabel in de boom met de rijpste bananen*.* En daarmee zijn we aangeland bij het derde loyaliteitsmotief: stammenstrijd maakt organisaties kapot of onbeheersbaar, maar verbindt mensen in rivaliserende teams. Cees eist totale loyaliteit en krijgt dat ook. Ik weet dat als geen ander.
Alle loyaliteit laat onverlet dat Cees’ rechterhand, Peter van Dalen, mij informeel benadert met het voorstel om samen te werken. Ik weet niet of dat in opdracht van Cees gebeurt, of dat het een soloactie is, maar ik wijs het voorstel af. Wie in het organisatiebelang handelt, tekent zijn eigen doodvonnis en dat is mij te veel gevraagd. Ik handel zonder scrupules. Ik weet dat GAIA kaput is. Ik weet dat het UWV-management dat ook weet of behoort te weten. Ik voel dat het UWV ons ongeacht onze prestaties en het ontbreken daarvan bij Team GAIA kwijt wil. Daarom kies ik voor mijzelf en mijn team, net als iedereen bij het UWV. Maar bovenop dat natuurlijke zelfbehoud heb ik ook een cynisch soort leedvermaak over mij gekregen – shaking with silent laughter, SWSL. Ik ben onderdeel geworden van de permanente en alomvattende misselijke stammenstrijd die altijd alles bij het UWV doordrenkt.
UWV, Kroniek van een faalfabriek, deel 10: De uitdrijving uit het paradijs
Juli – december 2007
Op donderdagavond 19 juli krijgt iedereen een e-mail van Cees B. “Aan alles komt een einde” is het onderwerp. Cees vertrekt, maar pas op 1 oktober. Duidelijk is dat Team GAIA het vertrouwen aan het verliezen is. Maar er moet meer spelen. Het UWV huurt externe projectleiders immers in om verantwoordelijkheid af te schuiven, dus niemand binnen het UWV gaat hem opvolgen. Binnen Team GAIA is alleen Cees’ rechterhand Peter van Dalen in beeld, maar die is geen echte projectleider. Wel snap ik nu alsnog diens toenaderingspoging.
Ondertussen gaat de teloorgang van GAIA verder. Op 22 augustus komt er een e-mail van een andere inhuurprojectleider, Frank van der Eijden. Frank houdt zich bezig met de zogenaamde analyse-omgeving (AO), een systeem dat zijn bestaansrecht ontleent aan de gecompliceerde relatie tussen het UWV en de Belastingdienst. Met de AO kunnen zowel UWV’ers als Belastingdienstmedewerkers dezelfde loonaangiftedata bekijken. Met de polisadministratie kan dat natuurlijk ook, maar dat systeem is eigendom van UWV, dus onacceptabel. De AO is een soort van Checkpoint Charlie voor ambtenaren (uiteraard bestaat dit kostbare fopsysteem nog steeds).
Frank meldt dat hij vanuit GAIA tien miljoen inkomstenverhoudingen had ontvangen, meer dan de zes miljoen die hij eerder vanuit het Capgemini-systeem had gekregen, maar veel minder dan de ongeveer zestien miljoen die zouden moeten bestaan. Ik antwoord Frank en Team GAIA dat wij in onze SwSl database er 17.298.663 hebben klaarstaan en er bij GAIA dus dik 7 miljoen zoek zijn. Cees reageert meteen. Omdat niet SwSl maar GAIA officieel de bron voor Frank is, wordt met urgentie aangestuurd op overname door GAIA van de gegevens uit onze SwSl database. Het is een wanhoopsdaad. Op Cees’ verzoek om afstemming reageer ik positief, maar ik vraag ter voorbereiding wel om de technische specificaties van GAIA. Die zijn er natuurlijk niet. Cees heeft duidelijk geen zin om te worden gefileerd en zegt het overleg af. Dat GAIA exit is kan nu echt niemand ontgaan, maar toch gebeurt er niets.
UWV, Kroniek van een faalfabriek, deel 11: The French connection... en de Haagse
2002 – 2004, flashback
De beginfase van het UWV moet voor graaibestuurders en witteboordencriminelen een droomtijd zijn geweest. Vakbonden en werkgevers waren op afstand gezet. Ambtenaren en (ex-)politici stonden aan het roer. Kolossale deals stonden op stapel, vooral met betrekking tot de huisvesting van het fusiebedrijf en de maatwerksoftware die de nieuwe nationale uitkeringsfabriek nodig had.
Een grote crimi-booster was het besluit om tegelijk met het samenvoegen van vijf bedrijven in één UWV-bedrijf alle niet-publieke taken af te stoten: fuseren en afstoten tegelijk. Het bleven geruchten, maar de teneur was dat de privaat-publiek boedelscheiding nogal ongunstig uitpakte voor het publieke UWV-in-oprichting. Zo zou het kernsysteem van het Sociaal Fonds Bouwnijverheid (SFB) voor 35 miljoen uit de boedel zijn overgekocht door het UWV-in-oprichting. Waarom er überhaupt moest worden betaald voor een boedelscheiding van software ontging iedereen (een kopietje trekken kon ook), maar het UWV kon sowieso niets beginnen met het verouderde SFB-systeem. Ik wist dat. Ik had dat in 2001 zelf uitgezocht.
Bij de onvermijdelijke infighting rond de oprichting van het UWV lagen de twee Amsterdamse fusiepartners boven: het GAK en het SFB. Van de andere drie zat er één (USZO) ergens in Limburg. De tweede fusiepartner (Cadans) was zelf het product van een mislukte fusie en verwikkeld in een permanente interne oorlog om werkgelegenheid. En nummer drie (GUO) was piepklein. Dat GUO werd overigens geleid door Martin van R, mijn vroegere directeur bij het softwarehuis RAET en aldaar wegens fraude ontslagen. You get the picture.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 12 - Staken, uithuilen en opnieuw beginnen
** 24-28 september 2007**
Het overdonderende besluit om Cees B. en zijn hele team per direct op straat te zetten pakt niet goed uit. Als reactie loopt heel Team GAIA woedend Toren A van het UWV-hoofdkantoor uit, om neer te strijken in restaurant Wissenkerke. Daar blaast men met z’n vijfentwintigen stoom af en belooft elkaar om niets meer te doen voor het UWV: één voor allen, allen voor één. Als Cees B. er achter zit is het een knappe maar ook een slimme zet. Het is knap om een grote groep zzp’ers tot werkweigering aan te zetten. En het speelt Cees’ toekomstige werkgever Capgemini in de kaart. Weliswaar heeft Team GAIA gefaald in het verwerken van aangiften, er is wel programmatuur ontwikkeld om gegevens ter beschikking te stellen binnen het UWV zelf. In die programmatuur zit een flink bedrag aan mensuren manuren. Zoiets gooi je niet zomaar weg.
Terwijl Team GAIA rebelleert komt Dirix’ rechterhand Maring mij vertellen dat wij de taak van GAIA erbij krijgen. Natuurlijk hebben ze geen alternatief, maar toch ben ik opgelucht. In deze schijnbaar irrationele wereld kan het balletje overal heen rollen. Maring vraagt ons om onze software uit te bouwen tot een volwaardige polisadministratie. Ik antwoord dat dit geen optie is: onze noodoplossing is geen geschikt uitgangspunt voor een robuust systeem. Wij hebben te veel bochten afgesneden. Als wij verder gaan, moet vrijwel al onze software de prullenbak in. Maring accepteert het, hopelijk omdat hij het begrijpt maar misschien omdat hij geen tijd heeft voor een college over waarom je niet moet doormodderen met software. Ondertussen hebben we een acuut probleem: hoe stellen we de waardevolle delen van de GAIA-software en de kennis van de makers ervan veilig? Van wat zich ondertussen in restaurant Wissenkerke afspeelt weten we nog niets.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 13 - Nieuwe ronde, nieuwe bedreigingen
September – oktober 2007
De verwijdering van Team GAIA heeft een gapend gat in de UWV-organisatie geslagen dat moet worden gevuld. Wij zijn nu de hoop in bange dagen en in normale omstandigheden zou ik nu rapporteren aan de divisiedirectie. Even lijkt dat ook te gebeuren. De deur van adjunct-directeur Jop van Breugel, tot voor kort de manager van Cees B. en eindverantwoordelijk voor het beheer van de polisadministratie, gaat open. Het probleem is dat Van Breugel een beheerder is en ik een softwarebouwer ben. Software-beheerders en -bouwers zijn met hetzelfde bezig – software – maar verschillen verder als dag en nacht. Beheerder Van Breugel moet zonder een systeem om te beheren kansloos zijn geweest tegenover Capgemini en Cees B.
Ik vind het daarom niet erg dat het gat in de ondertussen bekende UWV-stijl wordt opgevuld door een inhuurkracht. De boomlange Eric van Rhenen (onderling noemen we hem al snel de GVR) is extern, maar hoort bij het UWV-meubilair. De GVR kent iedereen, heeft verstand van automatisering en lijkt niet achterbaks – de beste buffer money can buy. De GVR werkte eerder bij het UWV voor een adviesbedrijf. Met hulp van bevriende UWV-managers en een foutje in zijn arbeidscontract kon hij als zzp’er overstappen en zelfs zijn top-uurtarief van 138 euro behouden. Het is onzakelijk en pervers, maar wat ons betreft is de GVR elke cent van de kwart miljoen die hij jaarlijks mee naar huis neemt waard.
De GVR gaat aan de slag met het regelen van ruimte en mensen. Een aantal UWV'ers – nu eens geen inhuur – gaat onder zijn leiding aan de slag met 'dingen' rond de polisadministratie. Wij mogen met dank aan onze SwSl-noodvoorziening voor verleende diensten een nieuw, solide systeem opzetten. Voor de herbouw van de gedumpte GAIA software-koppelingen mag ik drie gespecialiseerde programmeurs aantrekken: de Chinese Xiaolin, de Belgisch-Algerijnse Mehdi en de oer-Hollandse Marcel. Onder de dik duizend automatiseerders in de automatiseringsdivisie van het UWV zijn geen programmeurs, dus het is weer eens inhuren. Ons kamertje verlaten we nu ook. We krijgen een halve L-vormige travee op de 10e etage van UWV Toren A. De GVR zetelt met zijn secretaresse in de hoek van de L. Met de GVR als buffer, mijn drie collega’s, drie nieuwe programmeurs, IBM-inhuur database-genie Maarten, berichtenbak-held Hans van der Meer en de krachtige computerserver uit de GAIA-boedel moeten we de oorlog kunnen winnen.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 14 - De vrienden van mijn vijanden...
Flashback 2000 - 2005
Hoe krijg je de machtigste ambtenaar van Nederland, de loonaangifte-eindbaas over de Belastingdienst en het UWV, tot vijand? Niet door iets te doen of na te laten. Een gevecht tussen twee alfamannetjes topmanagers en een totaal gebrek aan zakelijkheid volstaat.
Het begint in 2000 in Den Haag. Daar zetelt de Veranderorganisatie SUWI in een Regus-pand in de Parkstraat. De wet SUWI voorziet in de oprichting van het UWV maar ook in die van het CWI, het Centrum voor Werk en Inkomen. Anders dan het UWV is het CWI een voortzetting van de arbeidsbureaus. De kerntaak van het CWI wordt mensen aan werk helpen. Het UWV moet keuren en uitkeren. De twee clubs krijgen bijna hetzelfde logo.
In de Parkstraat zetelen de toekomstige bestuurders van de nieuwe organisaties, onder wie Cor Franke. Het pand komen ze niet uit. Vanaf 2002 zijn zij de baas, maar tot dat moment zijn ze persona non grata. Zo werkt ambtenarenland. Daarom wordt als buffer een topconsultant van Deloitte ingehuurd. Ook deze blijft binnen en trekt wéér een onderknuppel aan, interim-manager Norbert van der H. Die richt zich op de arbeidsbureaus, het toekomstige CWI, waar hij al snel de feitelijke directie voert.
Van der H. had ons eerder als dataspecialisten ingehuurd voor een kolossaal veranderprogramma voor het GAK, genaamd 'Aansluiting'. Wij hadden als taak om de nieuwe databases te ontwerpen en de data uit de oude systemen over te tanken. 'Aansluiting' was hard op weg naar een kolossale mislukking, onze eerste ervaring met zoiets. Iedereen werd gered door een plotselinge beslissing van Paars 2 om het beleid 180 graden om te gooien en via de wet SUWI het GAK en zijn broertjes te nationaliseren onder het UWV-label. Honderden miljoenen (guldens) aan automatiseringswerk werden afgeschreven en niemand vroeg waar het geld was gebleven. Ik bleef weliswaar een stuk rijker maar ook geschokt achter. Nóóit meer zou ik zoiets meemaken. Mijn aanvaring met Cees B. in 2003 was een direct gevolg deze ervaring.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 15 - Liegen en bedriegen voor de Belastingdienst
2008
Cor Franke treedt eind 2007 aan als ketenmanager en is dan de baas over alles wat er bij de Belastingdienst en het UWV aan de loonaangifteketen gebeurt. Tot onze verbazing en opluchting merken we tot ver in 2008 niets van zijn aanwezigheid. Onze angst dat Franke dezelfde stunt uithaalt als eerder bij het CWIntake systeem verdwijnt.
De verklaring hiervoor is dat Franke het UWV ongemoeid laat. Hij richt eerst op de Belastingdienst – en met reden. Het is immers de Belastingdienst die alle ellende heeft veroorzaakt door de controles op de gegevens in de loonaangifte uit te zetten. Die controles moeten nu weer worden aangezet, maar de reden om ze uit te zetten bestaat nog steeds: elk minimaal foutje in de aangifte van een werkgever leidt tot uitval van diens complete aangifte. En geen aangifte betekent geen belastinginning. Cor Franke heeft bijna dictatoriale bevoegdheden, maar zelfs hij kan de inning niet zomaar in gevaar brengen.
En dus worden de controles op de loonaangifte heel omzichtig aangezet. De Belastingdienst behandelt werkgevers op een manier waarvan de gemiddelde belastingbetaler slechts kan dromen. Wij zien het vanuit onze positie bij het UWV met toenemende verbazing aan. Die verbazing komt omdat de kwaliteit van de loonaangiften al ruim vóór Frankes aantreden enorm is verbeterd. Ook dat is logisch. Die loonaangiften komen namelijk vanuit salarispakketten, zoals die van AFAS, Exact of RAET. Als de software van Exact foute aangiften uitspuwt en Exact daar wat aan doet, dan zijn opeens de aangiften van alle klanten van Exact op orde. Er bestaan pakweg 200 salarispakketten, dus het is niet gek dat verreweg de meeste aangiften eind 2007 al correct zijn. Wij zien de rapportages van Frankes ketenbureau langskomen. Van ons mag Cor Franke zo lang als hij wil bij de Belastingdienst blijven sleutelen aan zijn laatste 0,1 procent.
UWV: Kroniek van een faalfabriek, deel 16 - Falen, falen, falen om te overleven
Oktober 2007 – medio 2008
Terwijl ketenmanager Franke bij de Belastingdienst de kwaliteitscontroles weer aanzet en ons noodsysteem zijn werk doet, moeten wij nieuwe afnemers aansluiten op dat noodsysteem en tegelijk een nieuw duurzaam systeem ontwerpen, bouwen en vullen met twee jaar aan loonaangiften. Maar wat moet er eigenlijk allemaal worden gebouwd? We weten dat er veel meer is ontworpen dan een simpel systeem dat alleen aangiftes inleest, uitkeringen berekent en gegevens doorstuurt. Capgemini is met tweehonderd man twee jaar bezig geweest om te bouwen wat er allemaal was ontworpen. Het is niet dat we op extra werk zitten te wachten, maar je wilt toch weten wat voor eindproduct de klant wenst.
De chef documentatie is Peter-Paul Feijen, Hoofd Informatiemanagement. Feijen is heel duidelijk. “Ik heb hier ongeveer tweeduizend ontwerpdocumenten liggen. Er zit geen enkel systeem in. Begin er niet aan.” Hier zit iemand die weet dat hij in een open inrichting werkt, een lachende cynicus. Opvallend veel UWV-medewerkers, ook het intelligente type, weten dat niet. Weken later vertrekt Feijen naar een nieuwe werkgever: Capgemini.
Ik besluit om het initiatief verder aan mijn UWV-opdrachtgevers te laten, maar ik ben ook geïntrigeerd. Hoe kun je jarenlang met honderden mensen een berg specificaties zonder samenhang produceren plus software die niet werkt? Hoe organiseer je zoiets? Waarom doen zoveel mensen eraan mee? Hoe groot kan zo’n software-gezwel groeien voordat iemand ingrijpt?
Capgemini begrijp ik nog. Capgemini heeft een misselijke praktijk geperfectioneerd waarbij slecht ontworpen softwareprojecten tegen een vaste prijs worden aangenomen om daarna te worden omgezet in een uurtje-factuurtje-orgie. De overheid is het ideale slachtoffer. De ontwerpen zijn vaag en moeten van “Europa” door een andere partij dan de softwarebouwer zijn gemaakt. Kamer en Kabinet stellen wetgeving bijna nooit uit als een project ontspoort. Een leverancier dumpen is een garantie voor grote vertraging en rechtszaken. Kortom, gunning van een groot softwareproject door de overheid betekent kiezen door wie je wilt worden gegijzeld. Heel vaak valt die keuze op Capgemini. Naar verluidt heeft Capgemini de polisadministratie verworven voor ongeveer acht miljoen euro, een bedrag dat ondertussen misschien wel tienmaal over de kop is gegaan.
