Geenstijl

Dit is deel 4 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Maart-April 2007

Eind maart ben ik terug van vakantie. Het UWV-huis staat in brand, maar er is twee weken niets gebeurd. We hebben geen computerserver en we hebben geen toegang tot de archiefdata. Ondertussen is wel de bom ontploft. Het CBS meldt op zijn website dat het over 2006 geen loonstatistieken kan leveren. De metaalwerkgevers melden dat langlopende contracten niet kunnen worden geïndexeerd. Alleen de Belastingdienst – slachtoffer en dader tegelijk – zwijgt nog.

Collega Frido en Hans van der Meer hebben de tijd gebruikt om te kijken of het wellicht toch mogelijk is om de gegevens op te halen bij de bron, de Belastingdienst. Daarmee omzeil je alle gedoe tussen de Belastingdienst en het UWV en – nog belangrijker – binnen het UWV zelf. Helaas komt de voorspelling van Hans Tromp uit: de Belastingdienst bewaart alle gegevens in zijn archief, maar dat archief is niet bedoeld om grote hoeveelheden data uit te halen. We weten nu zeker dat van de Belastingdienst niets valt te verwachten en dat de beste oplossing niet gaat lukken.

Gelukkig krijgen we snel daarna een server en toegang tot het UWV-berichtenarchief, de herstartbak. Kijkend naar de data – documentatie ontbreekt – zien we dat de Belastingdienst en het UWV veel geld en moeite hebben gestoken in het grondig verneuken van de aangiftedata. De bijdrage van de Belastingdienst is dom en kwaadaardig tegelijk. Het domme is dat aangiften van grote bedrijven in stukjes van 2 megabyte zijn geknipt. Navraag leert dat de Belastingdienst werkt met speciale 'postbezorgsoftware' van IBM (MQseries) die alleen kleine postpakketjes kan verwerken, maar wel garandeert dat die bij het UWV aankomen. Beide beweringen kloppen niet. Het opknippen is overbodig en er blijken wel degelijk pakketjes met data zoek. Nu we weten dat de Belastingdienst niets wil doen betekent dit dat we onherroepelijk data kwijt zijn.

Als we vragen waarom de Belastingdienst niet gewoon de ontvangen aangiften opspaart en gecontroleerd doorstuurt naar UWV, horen we dat de postbezorgsoftware juist moet zorgen voor directe doorzending naar het UWV. Waarom dat nodig is weet niemand (in de jaren hierna zal de Belastingdienst bij zijn jaarlijkse software-onderhoudsbeurt de bezorging wekenlang stopzetten). De vermoedelijke echte reden om de data niet ongewijzigd door te sturen is kwaadaardiger. In de aangifte van de werkgever staat, naast alle bedragen per werknemer, ook het totaalbedrag aan loon en loonbelasting. Deze informatie wordt voor het UWV achtergehouden, met als reden een juridisch kulargument. Omdat het UWV wel alle detailgegevens krijgt is dat compleet zinloos. Het enige dat de Belastingdienst bereikt is dat het UWV niet meer kan controleren of de ontvangen aangiften correct en compleet zijn (later zou daarvoor een speciale terugmelding van totaaltellingen worden gemaakt – voor extra complexiteit is altijd ruimte).

\

Daarmee is de ellende nog niet voorbij. Aan UWV-zijde heeft men zich ingespannen om alles nóg complexer te maken. Het verschil met de Belastingdienst is dat niemand enig idee heeft wat de bedoeling is geweest van het in een compleet andere vorm gieten van de reeds door de Belastingdienst gemaltraiteerde bestanden. We verwerken wat we aantreffen in een Jip & Janneke plaatje en doen navraag bij de Belastingdienst en het UWV. Niemand weet ergens van.

Het lijkt er dus op dat we veel werk zullen moeten verzetten om de databrij die de Belastingdienst en het UWV hebben geproduceerd te "ont-programmeren". Ook zullen we een administratie moeten opzetten om vast te leggen welke gegevens we niet kunnen leveren omdat ze zijn uitgevallen. Natuurlijk staan Cees B. en zijn team voor dezelfde uitdaging, maar gelukkig staat Hans van der Meer op goede voet met zijn belangrijkste programmeurs. Een van hen heeft een programma opgedoken dat de verneukte omgezette berichten in de herstartbak weer terugzet in leesbare data. We krijgen een kopie van het programma maar niet de broncode, als die er nog is. Het wordt werken op een wankele basis, maar er is geen tijd.

Nu zien we voor het eerst loonaangiften van werkgevers – en worden we getrakteerd op een volgende verrassing. Allerlei data zijn onverwerkbaar. Zelfs totaal onbruikbare aangiften blijken door de Belastingdienst geaccordeerd. Afwijkende notaties van bedragen zijn nog te herstellen, maar er worden ook verplichte velden leeg gelaten of codes gebruikt die niet bestaan. Niemand kan die werkgevers iets verwijten, want de Belastingdienst heeft hun aangiften officieel gecontroleerd en geaccordeerd. We zullen niet alleen de ontbrekende data maar ook de onverwerkbare zooi die we binnen krijgen (voorbeeld) moeten registreren. Hier kunnen we echt alle hoop laten varen. Voor de goede data zullen we terug moeten naar de werkgevers.

Het is nu duidelijk waarom er zoveel berichten binnen het UWV uitvallen. De UWV-software controleert namelijk wel of de data technisch gezien correct zijn. Bij elke controle vallen er gegevens uit. En omdat UWV niet aan uitvalbewaking doet weet niemand waar het misgaat en waardoor. Hans Tromp legt uit waarom de Belastingdienst de aangiften niet controleert: "Het is een kwestie van bedrijfscultuur en techniek. Alles bij de Belastingdienst is ingericht op het snel innen van geld. De Belastingdienst schiet eerst en stelt dan pas vragen, precies omgekeerd aan wat het UWV doet. De techniek waarmee de nieuwe, fors uitgebreide loonaangifte wordt verwerkt (XML) is echter alles-of-niets. Het kleinste foutje leidt ertoe dat een complete aangifte niet wordt verwerkt".

Cultuur en techniek verklaren weer eens alles: de Belastingdienst had alle controles uitgezet die niet van belang waren voor het aanmaken van de belastingaanslag. Dat UWV, CBS en de eigen collega’s van de Divisie Toeslagen daardoor een ramp te wachten stond, was niet hun probleem. En omdat de samenwerking tussen Belastingdienst en UWV schijn was (en is) wist het UWV van niets.

Onze eerste tests suggereren dat het verwerken van de gegevens vele maanden zou kunnen duren. Ondertussen zouden de brakke gegevens binnen blijven stromen en blijven uitvallen. Inmiddels waren de problemen geen geheim meer. Nu het te laat was lag er ook een keihard rapport van auditbedrijf DNV CIBIT waarin alles stond dat bij de ministeries van SZW en Financiën al lang bekend was. Dat rapport ging naar de Tweede Kamer. Minister Donner van UWV en staatsecretaris De Jager van de Belastingdienst konden hun borst nat maken.

Naschrift: Voor zover bekend vindt tot de dag van vandaag de gegevenslogistiek en de gegevensverwerking bij de Belastingdienst en het UWV plaats op de hier beschreven bizarre, kostbare en ongedocumenteerde wijze. Omdat de politiek sinds 2007 niets wezenlijks meer durft te veranderen werkt alles zonder problemen. Ook vandaag doet UWV weinig of niets aan controles op gegevensuitval. Recent leidde dat nog tot een affaire.