Geenstijl

Dit is deel 7 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

19 – 20 Juni 2007

Op 20 juni 2007 is het zover: de Kamer houdt ’s avonds een spoeddebat over de ontspoorde loonaangifteketen met staatssecretaris De Jager van Financiën (Belastingdienst) en minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (UWV). Het komt nét te vroeg, maar de Belastingdienst en het CBS weten wat de eindstand ongeveer gaat worden. Het ultieme drama is vermeden. Minder dan één op de zeven werkgevers moet opnieuw aangifte doen. Collega Paul en ik zitten op de publieke tribune. We zien Manager Maring en Directeur Dirix in de ambtenaren dug-out plaatsnemen. We verwachten niet dat de Kamer een hosannaverhaal krijgt voorgeschoteld, maar wel dat het Kabinet een uitweg gaat schetsen. Zeker is dat er niets over GAIA of over ons gaat worden gezegd. Alleen het Capgemini-systeem bestaat officieel.

Hadden we de brief gelezen die het Kabinet de dag ervoor aan de Kamer had gezonden, dan hadden we geen illusies hoeven hebben. In één dodelijke zin wordt de bom gedropt: “Problemen in de gehele keten van loonaangifte naar polisadministratie naar afnemers leiden ertoe dat de bij het UWV beschikbare loongegevens over 2006 niet bruikbaar zijn voor de Belastingdienst”. Daarna worden drie oplossingen besproken, die meteen als onhaalbaar worden gelabeld. Een daarvan is het uitlezen van de “archiefbakken”, ofwel de oplossing waar zowel wij als Team GAIA aan werken. De overgrote meerderheid van de aangiften zou onbruikbaar zijn. Zeker 430.000 werkgevers mogen alle maandelijkse aangiften over 2006 opnieuw indienen. En misschien gaat hetzelfde gebeuren voor 2007, het lopende jaar. Wat Donner schetst is de situatie van vóór wij binnenkwamen.

Wij horen de Donner in totale verbijstering aan (lees hier het verslag). Heeft onze informele lijn via Hans Tromp naar directeur Dirix niet gewerkt? Weten Donner en De Jager niet dat de meeste data op orde zijn? Dat zou schandalig zijn, maar bij het UWV kan alles. Maar dan is er toch ook de Belastingdienst? Die weet ook van de hoed en de rand, althans de divisie Toeslagen. Zou het bij de Belastingdienst net zo’n slangenkuil zijn als bij het UWV? Een ding is zeker: als heel 2006 opnieuw moet dan is het voor ons game over. Cees B. en Capgemini zouden dan een jaar langer mogen aanklooien, gedekt door keiharde leugens die minister Donner net heeft uitgesproken.

Minister Donner haalt er van alles bij om te schetsen hoe dramatisch de situatie is. Een opvallend element in zijn faalrelaas gaat over een brand. Door een “brand in het rekencentrum van het UWV” zou pas in april zijn begonnen met het verwerken van de aangiften uit 2006. Dat er een brand was geweest wisten we, maar dan niet in het rekencentrum van het UWV maar in dat van IBM, in Brussel. Er was natuurlijk schade, al was het maar omdat het UWV de hoofdprijs betaalt voor een rekencentrum van wereldklasse waar uitwijk en back-up niet geregeld blijken te zijn. Het echte probleem is natuurlijk dat de software van Capgemini niet kan omgaan met de brakke data. En die software wordt niet bij IBM ontwikkeld maar bij en door Capgemini, in India. Die hele brand is irrelevant. Ondertussen zit hier een minister zijn eigen UWV extra zwart te maken. Wat gebeurt hier in hemelsnaam?

Het wordt nog vreemder. Kamerlid Omtzigt reageert quasi-verbaasd dat hij niets weet van een brand en vraagt of de minister er meer over kan vertellen. Donner zegt dat de brand al is gemeld en dat Omtzigt dus naar de bekende weg vraagt. Verderop in het debat geeft Omtzigt aan dat de Kamer een “besloten briefing” over de brand heeft gehad. Omtzigt laat zo (bewust?) optekenen dat de Kamer wel is geïnformeerd maar tegelijk monddood is gemaakt. Zien we hier een Kamerlid dat de Haagse omerta dreigt te schenden als een als een te kort aangelijnde hond aan de riem trekt?

Dat IBM niet aansprakelijk is gesteld voor de brand in haar rekencentrum en de Kamer achter gesloten deuren verkeerd is voorgelicht, is zeer waarschijnlijk. Een alerte journalist zou er zijn opgesprongen, maar in 2007 doet de pers niet aan moeilijke verhalen over computerproblemen. Het UWV, de Belastingdienst, Capgemini, IBM, Cees B., de ministeries, de bewindslieden, iedereen mag zich uitleven op kosten van de belastingbetaler.

De Kamerleden hebben wel door dat de ellende alles te maken heeft met het idee om de Belastingdienst en het UWV samen software te laten bouwen. Als Omtzigt vraagt of de uitkeringen die het UWV zelf verstrekt wel goed blijven gaan, legt Donner uit dat het UWV zijn eigen polisadministratie helemaal niet gebruikt. Als er iemand langskomt voor een WW-, WIA- of Ziektewetuitkering stuurt het UWV als vanouds een stapel formulieren naar de werkgever. Ik hoop dat de Kamerleden snappen dat het UWV geen traan zou laten als hele operatie zou mislukken en dat dit alles te maken heeft met het lopende fiasco. Zou directeur Dirix in het UWV-belang informatie hebben achtergehouden? Zouden de verantwoordelijke ambtenaren minister Donner hebben misleid? Het zijn paranoïde gedachten, maar ik kan ze niet onderdrukken. Werken in een slangenkuil doet iets met mensen.

Ondertussen legt minister Donner uit dat het probleem van samenwerking nog groter is. De twee organisaties onder de twee ministeries hebben ook nog eens verschillende toezichthouders. Het UWV valt onder de Inspectie Werk en Inkomen (IWI) en de Belastingdienst onder de Algemene Rekenkamer. Er moet dus [!] een commerciële partij worden ingehuurd die toezicht gaat houden op iedereen. Voor een leek in ambtenarenland is het te bizar voor woorden, maar zo werkt het gewoon. Net als binnen het UWV is het ook boven het UWV ieder voor zich.

We drinken nog wat op het Plein en gaan dan naar huis. Na drie maanden ploeteren en presteren kan alles voor niets zijn geweest. Die dingen gebeuren. Een goede adviseur stuurt dan zijn laatste rekeningen en neemt zijn verlies. Maar hier heb ik gewerkt voor een klant die zijn opdrachtgever grof zit te misleiden. Natuurlijk ben ik belanghebbende, maar ik ben ook burger en belastingbetaler. Is hier een grens overschreden? Bestaat er überhaupt een grens waar voorbij je als insider aan de bel mag of zelfs moet trekken?

*Naschrift: *

Het uit de wind houden van falende leveranciers is bij de Rijksoverheid een vast patroon. Recent is dat patroon voor het eerst doorbroken bij een ander softwaredrama, weer veroorzaakt door Capgemini. Zonder publiciteit zou vrijwel zeker ook hier de software-leverancier vrijuit zijn gegaan. Zembla, Computable en GeenStijl hebben hier 20 miljoen euro voor de belastingbetaler teruggehaald. Het kan dus wel.

De besloten briefing is een beproefd middel om Kamerleden de mond te snoeren. Sinds de recente UWV-schandalen (o.a. Polenfraude, Gedetineerdenfraude) gaat er geen overleg over UWV voorbij of minister Koolmees stelt informatieverstrekking door/over het UWV achter gesloten deuren voor.