Geenstijl

Dit is deel 11 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2002 – 2004, flashback

De beginfase van het UWV moet voor graaibestuurders en witteboordencriminelen een droomtijd zijn geweest. Vakbonden en werkgevers waren op afstand gezet. Ambtenaren en (ex-)politici stonden aan het roer. Kolossale deals stonden op stapel, vooral met betrekking tot de huisvesting van het fusiebedrijf en de maatwerksoftware die de nieuwe nationale uitkeringsfabriek nodig had.

Een grote crimi-booster was het besluit om tegelijk met het samenvoegen van vijf bedrijven in één UWV-bedrijf alle niet-publieke taken af te stoten: fuseren en afstoten tegelijk. Het bleven geruchten, maar de teneur was dat de privaat-publiek boedelscheiding nogal ongunstig uitpakte voor het publieke UWV-in-oprichting. Zo zou het kernsysteem van het Sociaal Fonds Bouwnijverheid (SFB) voor 35 miljoen uit de boedel zijn overgekocht door het UWV-in-oprichting. Waarom er überhaupt moest worden betaald voor een boedelscheiding van software ontging iedereen (een kopietje trekken kon ook), maar het UWV kon sowieso niets beginnen met het verouderde SFB-systeem. Ik wist dat. Ik had dat in 2001 zelf uitgezocht.

Bij de onvermijdelijke infighting rond de oprichting van het UWV lagen de twee Amsterdamse fusiepartners boven: het GAK en het SFB. Van de andere drie zat er één (USZO) ergens in Limburg. De tweede fusiepartner (Cadans) was zelf het product van een mislukte fusie en verwikkeld in een permanente interne oorlog om werkgelegenheid. En nummer drie (GUO) was piepklein. Dat GUO werd overigens geleid door Martin van R, mijn vroegere directeur bij het softwarehuis RAET en aldaar wegens fraude ontslagen. You get the picture.

De stijl van GAK en SFB was sterk verschillend. Waar het kolossale GAK formeel-ambtelijk was, opereerde het kleine SFB met korte lijnen en veel bravoure. Dat kwam ook terug in de verschillende stijlen rond de boedelscheiding. Een paar honderd miljoen van de pot van het GAK ging naar een ideële stichting (ambtenaren zijn net als katholieken gek op stichtingen) bestuurd door de GAK-bloedgroep (huidig bestuur). Elders gaf dat enorme heibel, maar hier ging het geruisloos.

De stijl bij het SFB was directer. Half-serieus werd er gesproken over de 'bouwmaffia'. Hoe bruusk het er aan toe ging ging bleek in 2005 toen de UWV-inkoopdirecteur (ex-GAK) werd ontslagen na een arbeidsconflict. Deze Jan de J. produceerde een aanklacht van 48 kantjes vol beschuldigingen van (vastgoed)fraude, met UWV-topman en voormalig SFB bestuurder Theo F. als de spil. Theo F. ging zowel over uitgaven voor de huisvesting als over de automatisering en zat daarom op de twee grootste vleespotten. Het was Theo F. die zou besluiten wie de polisadministratie zou gaan bouwen.

De SFB van Theo F. had altijd gewerkt met het softwarebedrijf Sogeti als huisleverancier. Sogeti is onderdeel van het Capgemini concern. Capgemini en Sogeti beweren los van elkaar te opereren. Merkwaardig veel mensen nemen voor waar aan dat een internationaal concern zijn dochters vrij laat concurreren om een grote, strategische opdracht. Wie iets weet van de zakenwereld, of van de centralistische Franse (bestuurs)cultuur, of heeft geprobeerd om per auto Parijs te vermijden weet beter. Enfin, Sogeti Capgemini was voor Theo F. bekend terrein.

Theo F. vertoonde zich als UWV-topman niet op de werkvloer, maar wel zat er bij allerlei vergaderingen een heer die alleen aandachtig luisterde. Eens stelde hij zich voor als Herbert H. van Capgemini, waarbij hij vertelde dat hij iets hoogs bij een verzekeraar was geweest en weinig wist van automatisering. Navraag over deze merkwaardige figuur leerde dat H. te boek stond als ‘de spion van Theo’. Iedereen inclusief ikzelf behandelde de man als onderdeel van het meubilair – ideaal voor effectief spioneerwerk.

Zonder dat er een serieus ontwerp voor de polisadministratie lag (zie aflevering 2) moest er een Europese aanbesteding voor de softwarebouw komen. Dat ging volgens de Haagse logica: de nieuwe wet gaat in 2006 in en dús moet de aanbesteding er tijdig uit, ook zonder serieuze specificaties. Deze belangrijke en precaire klus kon natuurlijk alleen door een inhuurkracht worden uitgevoerd. Dat werd de 'onafhankelijke' ZZP’er Cees B.

Iedereen die een overheidsaanbesteding voor maatwerksoftware heeft meegemaakt kan bevestigen dat de spelregels waarbinnen dat gebeurt extreem complex, kostbaar en tijd-vretend zijn. Software maken door de overheid is vooral hierdoor waanzinnig kostbaar. Deelname aan een grote aanbesteding als die van de polisadministratie kost elke aanbieder tonnen en die moeten worden terugverdiend. 

Minstens zo erg is dat Europese aanbestedingen door organisaties als het UWV energiek worden misbruikt om leveranciers uit te sluiten. In het bijzonder de eis dat softwareleveranciers eerder megaprojecten hebben uitgevoerd (succesvol of niet) leidt ertoe dat softwarebouw bij de overheid wordt gedomineerd door de grootste softwarebedrijven. Dat dit niet alleen inefficiënt is maar ook corruptie aanmoedigt laat zich raden. Vuil spel spelen bij aanbestedingen van softwarecontracten is veel eenvoudiger dan bij vastgoeddeals, zeker als de specificaties van de te realiseren software vaag zijn.

Een bijzondere regel is dat je niet mag inschrijven op een systeem dat je zelf hebt ontworpen. En dus begonnen ontwerpers afkomstig van grote automatiseringsbedrijven te vertrekken. Tegelijk trok de onafhankelijke ZZP’er Cees B. als zijn rechterhand een secretaris aan afkomstig van... Capgemini. Deze Rogier B. was even zwijgzaam als spion Herbert H, maar had wel verstand van aanbestedingen. Toen ik puur uit nieuwsgierigheid mijn licht opstak werd er iets gemompeld over Chinese muren.

De rest is geschiedenis. Capgemini won de Europese aanbesteding in 2004. Cees B. bleef in huis om namens het UWV Capgemini aan te sturen. Capgemini verneukte het software bouwproject. Cees had daarna met GAIA nog flink tijd gewonnen voor de debiteurenadministratie van Capgemini en zonder onze aanwezigheid zou dat nog veel meer zijn geweest. Hij begon nu aan een mooie vervolgcarrière bij Capgemini en zou nog vele Nederlandse overheidsorganisaties bedienen.

En wij? Wij bleven over met Capgemini. Wij hadden software die werkte maar nauwelijks vrienden bij het UWV. Bij Capgemini was het precies omgekeerd. Hoe het UWV-Capgemini complex rolde wist ik nog nauwelijks maar mijn naïviteit was ik kwijt. Van Capgemini waren we nog lang niet af.

Naschrift: Het werken met spionnen en mollen door Capgemini (en anderen) is niet beperkt tot het UWV. Bij de Sociale Verzekeringsbank, zusterbedrijf van het UWV en bestuurd vanuit hetzelfde ministerie, gebeurt later hetzelfde. Een bij de polisadministratie betrokken UWV-manager, Joop Groen, wordt ZZP’er en stapt over naar de SVB om, evenals Cees B. eerder bij het UWV, een grote software aanbesteding te runnen. Ook hier mislukt de softwarebouw door Capgemini volledig. Nadat televisieprogramma Zembla een uitzending aan de Capgemini-praktijken bij SVB en UWV wijdt, wordt Groen door de SVB en bewindsvrouw Jetta Klijnsma energiek witgewassen (repliek hier). Daarna keert Groen terug bij De Rechtspraak en recent als topman bij een groot overheidsrekencentrum, naar verluidt steeds als ZZP’er. Bij de Capgemini/UWV/Cees B. casus kon de Nederlandse ambtelijke top nog claimen het allemaal niet te weten. Sinds de Capgemini/SVB/Groen casus is dat niet meer geloofwaardig. Capgemini acteerde (acteert?) als een perfide club, maar de faalindustrie die automatisering bij de overheid is houdt niet op bij de UWV's, de SVB's en de grote softwarebedrijven.