Dit is een intermezzo van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Tijd voor een korte onderbreking van dit feuilleton.

Die onderbreking heeft een concrete aanleiding, namelijk het narratief vanuit het UWV dat de gebeurtenissen in dit feuilleton allemaal héél lang geleden zijn en daarom niet relevant. UWV-automatiseringsbaas Van der Vlist suggereerde dat tijdens een recente briefing van de Tweede Kamer. Als journalisten het UWV benaderen krijgen ze hetzelfde narratief voorgeschoteld. De suggestie vanuit het UWV is dat de organisatie lang geleden een puinhoop was, maar nu niet meer. Daarom is het tijd om even naar het heden te kijken.

Laten we er even van uitgaan dat het UWV de zaken tegenwoordig op orde heeft. Dat zou mooi zijn, want er ligt voor bergen aan onopgeloste ellende. Het open huis voor fraudeurs, het SUWInet-datalek, de troebele deals met incassobureaus, de wurggreep van IBM, de onwerkbare organisatie, het is allemaal springlevend. En dit is de tussenstand. Hoe mooi zou het zijn als dit (en wat nog moet komen) allemaal wordt aangepakt.

Maar het UWV heeft de zaken niet op orde, integendeel. Geloof het of niet, maar de situatie nu is in veel opzichten beroerder dan in de periode die ik beschrijf. Er is één lichtpuntje dat ik meteen maar noem: in het UWV dat ik beschrijf was het corruptievirus wijdverbreid. Dat is nu niet meer zo. De credits daarvoor komen de naderhand verguisde Bruno Bruins toe, maar dan is het al 2012 en zover zijn we nog niet.

De dramatische situatie bij het UWV wordt gemaskeerd doordat er bij het UWV heel weinig verandert in de wetgeving – tot nu toe dan. Na het mislukken van de polisadministratie en een ander megaproject (waarover binnenkort meer) zit men volledig in de doe niets beheermodus. Software waarvan je afblijft blijft doorgaans werken (tenzij je de computer uitzet en wegkijkt). Dat betekent niet dat het aantal automatiseerder-achtige medewerkers is afgenomen, integendeel. Wie de UWV-plannen leest kan vaststellen dat de automatiseerders vooral bezig zijn met beheer en technische upgrades – het soort projecten dat officieel altijd succesvol is omdat het toch oncontroleerbaar is. Na alle mislukkingen past de politiek ook wel op om nieuwe vragen aan het UWV te stellen. Zodra dat verandert (en eens... gebeurt... dat) wordt het weer bal.

Het coronavirus grijpt om zich heen.

Zoals met elke griepepidemie, lopen de besmetting een bepaalde curve door en Nederland zit nog maar aan het begin. Het nieuws gaat de komende tijd dus slechter en slechter worden. Het kabinet heeft echter nu al ingrijpende maatregelen getroffen en als deze set aan maatregelen eenzelfde curve gaat doorlopen als die in Italië en België, dan zal de economische impact van de aanpak van het coronavirus enorm zijn. Deze economische impact wordt door veel politici onderschat (of wellicht gezien als een politieke kans), terwijl het dempend effect op de verspreiding (en aantal dodelijke slachtoffers) van het coronavirus twijfelachtig is. Daarom roep ik de heer Rutte c.s. op om het niet te doen! Volg niet het voorbeeld van België en Italië. 

De coronacijfers lopen nogal wat uiteen. Dit komt met name door het beleid om wel of niet te testen. In Italië werd actief getest, waardoor de cijfers in dat land hoog zijn. Ook bij sterfgevallen is het de vraag hoe de doodsoorzaak geboekt wordt. Veel mensen worden niet eens getest, gezien de beperkte capaciteit en de kosten. Zij krijgen de opdracht om thuis te blijven en uit te zieken. 

Dat is slecht nieuws als we kijken naar het daadwerkelijke aantal geïnfecteerde mensen (ligt dus veel hoger dan gerapporteerd), maar goed nieuws als we kijken naar het daadwerkelijke sterftepercentage (ligt dus lager). Nou zorgt een lager percentage over een grotere populatie nog steeds voor een groot aantal doden. "Groot" is in deze context in vergelijking met de gangbare griepepidemieën. Nou gaat deze vergelijking wellicht al mank vanwege het feit dat het coronavirus niet echt een griep is (WHO) maar een besmettelijke longziekte. Maar de vergelijking met een normale griepepidemie kan wel een bruikbare context geven over sterftecijfers, infectiegraad en de institutionele aanpak die wordt gehanteerd.

Dit is deel 25 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2008 - heden

Er is iets heel geks aan de hand met de twintig miljoen loon- en uitkeringsaangiften die maandelijks bij het UWV op de mat vallen. Die loonaangiften bevatten niet alleen informatie over de relatie tussen burgers en de bedrijven van wie ze geld krijgen, maar ook een hele zwik persoonsgegevens. Tenzij u zzp’er, scholier of illegaal bent, belandt niet alleen uw Burgerservicenummer bij het UWV maar ook uw naam, adres, woonplaats, geboortedatum en geslacht. Kortom: uw meest basale persoonsgegevens. De crimineel die een loonaangiftebericht van uw werkgever in handen krijgt, heeft daarmee een berg waardevolle informatie in handen. Je bent misschien wel beter af wanneer je paspoort wordt gestolen dan wanneer je loonaangifte wordt onderschept.

Ik zie het in 2008 allemaal met stijgende verbazing aan. Ik begrijp dat er moet worden gecontroleerd of de persoon voor wie aangifte wordt gedaan ook echt degene is die werkt, maar dan hoef je toch niet elke maand weer die hele berg persoonsgegevens mee te sturen? Wanneer naderhand duidelijk wordt dat de Belastingdienst en het UWV helemaal niets controleren (afleveringen 15, 17 en 23) word ik boos. Het helpt niet dat het UWV ook intern uiterst onzorgvuldig omgaat met persoonsinformatie. Zo moest ik eerder mijn Burgerservicenummer afgeven voor het toegangscontrolesysteem. Ik protesteerde, maar kreeg te horen dat het UWV hiervoor bij wet gemachtigd is. “Al willen ze een verjaardaglijstje ophangen met namen en Burgerservicenummers dan mag dat nog”, zei een van de mensen van Hans Tromp tegen mij. Ik had mijn eerste kleine daad van verzet gepleegd door in de polisadministratie iemand op te zoeken met een BSN dat sterk op dat van mij lijkt. Het UWV kennende zitten de gegevens van deze 38 jarige vrouw uit Bilthoven nog steeds in het UWV-toegangssysteem.

Natuurlijk komen er elke maand duizenden nieuwe personen in de aangifte bij: schoolverlaters, herintreders en veel arbeidsmigranten. Voor al die mensen (arbeidsmigranten nog niet in 2008, maar nu wel) plaatst het UWV een zogenaamde afnemerindicatie op de gemeentelijke bevolkingsadministratie, de GBA (nu BRP genoemd). Het plaatsen leidt ertoe dat het UWV een kopie krijgt van de persoonsgegevens uit de bevolkingsadministratie, ook van latere wijzigingen zoals verhuizen of overlijden. Met die informatie kan het UWV controleren of de loonaangifte klopt met de bevolkingsadministratie. Maar dat hoeft dus maar één keer, bij het aangaan van een inkomstenverhouding met een werkgever of uitkeringsinstantie. En het UWV controleert dus sowieso niets. Zelfs na overlijden van de werknemer kun je als werkgever nog loonaangifte blijven doen.

De consument geeft alsmaar aan dat het de hand op de knip wenst te houden.

Paar weken terug was het onderwerp van de bankblog nog dat de financiële markten het negatieve effect van het Corona virus onderschatte. De beurs heeft sindsdien een veer moeten laten. Vraag is nu (nogmaals) of dit het begin is van de beurskrach of dat de strategie van de afgelopen 10 jaar (buy the dip), nog steeds van kracht is.

Sinds 2009 was slecht nieuws goed nieuws voor de beurzen. Het slechte nieuws zorgde er immers voor dat de centrale banken keer op keer ingrepen en de markt overspoelde met liquiditeit. Deze zocht zich een weg naar voornamelijk financiële waarden zoals aandelen, obligaties en vastgoed. Ieder stukje slecht nieuws wordt door handelaren gezien als een soort legale frontrunning actie; als je weet dat er een grote koper ten tonele zal verschijnen, ga je nu stukken kopen om deze vervolgens tegen een hogere prijs door te verkopen aan de grote koper. 

Nu waart het Corona virus al een tijdje rond en de negatieve impact om de economie begint ook wat duidelijker te worden. Het economisch nieuws tot dusverre, was in ieder geval genoeg voor de Fed (Amerikaanse centrale bank) om de rente met 50 basispunten (0,5 procentpunt) te verlagen. In andere landen houden de centrale banken de situatie nauwlettend in de gaten en geven ze allemaal aan dat als ingrijpen nodig wordt geacht, dat ze het dan ook daadwerkelijk zullen doen (deze centrale banken proberen met alleen de belofte al een effect te sorteren).

Dit is deel 24 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2004-2005, 8 mei 2008

Sinds zijn ontstaan in 2002 heeft het UWV geen enkel groot software-bouwproject tot een goed einde gebracht. De hoofdschuldige is de 'stafdivisie' automatisering ('Concern ICT' in het organogram). Deze topzware en machtige divisie bepaalt hoe de 'business divisies' Uitkeren, Gegevensdiensten en WERKbedrijf hun systemen moeten bouwen en verzorgt ook de contractering van enkele huisleveranciers zoals Capgemini en IBM. Tegelijkertijd is software-bouw niet hun verantwoordelijkheid. Dat is uiteraard vragen om ongelukken. Tel daarbij op dat een groot deel van de Haagse projectgelden wordt opgesoupeerd door die divisie automatisering en je begrijpt waarom projecten bij het UWV altijd weer ontsporen.

Een deel van de megabudgetten van de divisie automatisering verdwijnt in het bouwen van zogenaamde 'Generieke Software Producten'. Wat die software precies doet is vaag, maar Capgemini is wel verplicht om zijn polisadministratie-software erop te baseren. Wanneer Capgemini in 2005 aan het bouwen slaat, blijkt de UWV software niet werkbaar. Uiteindelijk zal er naar verluidt voor 34 miljoen euro verdwijnen in deze bodemloze put.

Het wegvallen van de software waarop de polisadministratie is gebaseerd is een commercieel godsgeschenk voor Capgemini. Het omzetten van werk voor een vaste prijs naar een uurtje-factuurtje-orgie kan nu al direct na de gunning plaatsvinden. Vanzelfsprekend dreigt er nu ook vertraging. Met de deadline van 1 januari 2006 aan de horizon gebruikt Capgemini de UWV-vaporware om parallel drie polisadministraties te bouwen: één conform de UWV-voorschriften, één quick&dirty variant en één ertussenin. Omdat het UWV evenmin een echt ontwerp heeft gemaakt moeten die drie projecten terugvallen op het handjevol UWV'ers met kennis van zaken. Als daarna blijkt dat de gestreste UWV-deskundigen niet drie projectteams kunnen bedienen, gaat Capgemini alleen door met één project. Uiteraard is dat de quick&dirty variant, de 'Elektronische Basisvoorziening' die ook nooit gaat werken.

Cash is and always will be king.

Om de zoveel tijd komt er weer een nieuwsitem voorbij waar het nut van cash geld ter discussie wordt gesteld. De afgelopen tijd waren er weer genoeg berichten te vinden die over het afschaffen van cash geld gingen. De meesten waren ditmaal gedreven door de “explosieve groei van plofraken”. Door Audi-stelend scootertuig hebben de banken nu besloten om tussen 23:00 uur en 07:00 uuur alle pinautomaten te sluiten, wat dus de discussie deed oplaaien of we niet in het geheel af moeten van cash geld.

De reden die hiervoor worden aangedragen - voordat plofkraken een issue werd - betreffen vooral het bemoeilijken van criminele transacties en het tegengaan van witwassen. De kwaliteit van dit argument is net zo degelijk als de gedachtegang achter het verbod op wapens voor criminelen. Immers, criminelen houden zich niet aan de wet en zullen altijd een manier vinden om datgeen te krijgen wat zij willen. De goedwillende burger kan echter geen (nauwelijks een) wapen legaal bemachtigen terwijl de reactietijd van de politie meestal iets van tussen de 3 en 10 minuten is. De reactietijd van een bewapende burger is toch echt iets korter.. Het verbod op wapens raakt de criminelen niet of nauwelijks terwijl het wel het leven van de burger onveiliger maakt.

Dit is deel 23 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2008

Liegen over controles op loonaangiften. Witwassen van fraudesignalen voor de eigen UWV-medewerkers. Katvangers inschakelen om aansprakelijkheid voor datalekken te vermijden. Onzakelijk toegang geven tot gevoelige data aan incassobureaus. En ondertussen grote bedragen ontvangen voor het neerzetten van een nationale basisregistratie. Het kan allemaal. Nadat eind 2007 de polisadministratie uit het nieuws is verdwenen, is de interesse van journalisten en Kamerleden ook foetsie. 

Wij zien vooral incompetentie. Het beleid om de polisadministratie zo dom en goedgelovig als mogelijk op te zetten zien we nog niet. Integendeel, het systeem dat we bouwen gaat straks een andere naam krijgen: BLAU, de Basisregistratie Lonen Arbeidsverhoudingen & Uitkeringen. Een basisadministratie is een bijzonder systeem omdat elke overheidsorganisatie er verplicht gebruik van maakt. Bekend is de Basisregistratie Personen (BRP) waarin ieders persoonsgegevens zitten. Doordat iedereen met dezelfde gegevens werkt en fouten moeten worden gemeld, zijn de data behoorlijk betrouwbaar. Zo komt lucratieve adresfraude veel minder voor dan vroeger (behalve dan bij die ene organisatie die een eigen adressenadministratie voert en kamerbreed aangenomen moties negeert). Als de polisadministratie straks de status van Basisadministratie krijgt, moeten UWV en Belastingdienst vol aan de bak met het uitzoeken en corrigeren van fouten. Wij zorgen dat de benodigde software er komt.

Omdat wij de controleurs willen voorzien van hulpmiddelen om hun werk te doen, wil ik de verantwoordelijk manager, Joop Bezembinder, spreken. Dat blijkt zinloos. Bezembinder zou met een afdeling van 400 mensen aan de slag gaan. Hij is nu nog als enige over. Voor iedereen is elders een plekje gezocht. Manager-zonder-afdeling Bezembinder doet wat vage dingen. Ook nu de polisadministratie operationeel is, komen die mensen niet meer terug.

Dit is deel 22 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2008 - 2010

De katvanger-truc van het UWV om niet te worden aangesproken bij datalekken blijft niet beperkt tot inkijk door collega-ambtenaren. Ook incassobureaus willen dolgraag toegang tot de data in de polisadministratie.

Natuurlijk krijgen incassobureaus geen toegang tot deze gegevens. (De bestrijding van creativiteit misstanden in de incassosector heeft zelfs het regeerakkoord van Rutte 3 gehaald.) Maar er is een sluiproute: de sluitsteen in het incassoproces is de gerechtsdeurwaarder. Deze heeft de status van ambtenaar, maar verdient als ondernemer zijn brood uit de incasso-opbrengsten. Gerechtsdeurwaarders zijn ook vaak onderdeel van een incassobureau. Geef ze toegang tot de polisadministratie en het probleem is opgelost.

Met de gegevens uit de polisadministratie kunnen gerechtsdeurwaarders loonbeslag leggen. De werkgever moet dan een deel van iemands inkomen overmaken aan de deurwaarder tot de schuld-plus-opslagen is afbetaald. Loonbeslag is een kostbare grap. De deurwaarder moet uitzoeken waar de schuldenaar werkt en hoeveel er wordt verdiend en de werkgever moet geld inhouden en aan de deurwaarder overmaken. De drempel voor loonbeslag is dus hoog. De nette “ambtelijke” deurwaarder-ondernemers huren regelmatig louche detectivebureautjes in die, vaak illegaal, uitzoeken waar iemand welk inkomen verdient. Ik hoor dat de gangbare prijs voor zo’n uitzoekklusje 60 à 70 euro is. Met de polisadministratie wordt dat het intypen van een Burgerservicenummer en het indrukken van de ENTER-toets. De drempel voor loonbeslag gaat dus fors omlaag, ook omdat werkgevers het doorvoeren van loonbeslag automatiseren. Met één simpele vraag-antwoord service veranderen wij de incassowereld ingrijpend.

Vrij land? Vrije economie? Vrije keuzes in kopen, consumeren en persoonlijke wensen? Haha.

Deze beladen term wordt te pas en te onpas gebruikt. Waar het vroeger alleen door randfiguren zoals pukkelige krakers met piekhaar werd gebezigd, is de term fascisme nu in elke conversatie mogelijk.

Bestelt u een wit broodje carpaccio (zonder quinoakorrels), terwijl u wijdbeens zit om de serveerster uit te leggen dat quinoa helemaal geen wondermiddel is, en dat u 15 jaar van uw pensioen af zit, dan kunt u in Amsterdam de mogelijkheid niet uitsluiten dat uw serveerster u zal bestempelen als fascist, de oorzaak van alle ellende op deze aard en het grootste gevaar voor de toekomst. Gooi er een corona-grapje bij, en de Siamese tweeling van de term fascisme zal dan ook vallen.

Dat de term fascisme zo vaak en foutief wordt gebruikt ligt, buiten het snowflake syndroom, voor een groot gedeelte aan de verschillende definities die aan deze term worden geplakt. Charismatische leider? Fascisme! Trots op eigen land? Fascisme! Controle over grenzen? Fascisme! En zo gaat de lijst nog wel even door. 

Mussolini, de grondlegger van het fascisme, was voor velen inderdaad een charismatisch man, maar dat was Roger Moore ook. Maakt hem dit dan een fascist? En dan trots op eigen land, is dat dan leidend in dezen? Mussolini was niet trots op zijn land, maar een aanhanger van extreem nationalisme. Waar trots op eigen land beter omschreven zou kunnen worden als patriottisme, was Mussolini idolaat van alles wat (klassiek) Italiaans was. Alles wat niet conformeerde naar deze standaard van het groot Italiaanse Rijk, was dan ook inferieur in zijn ogen (overigens een van de redenen waarom hij geen hoge achting had van Adolf Hitler; het Arische “ras” moest immers nog leren schrijven en lezen terwijl Rome de wereld al bestuurde).

Patriottisme leidt ook niet tot het innemen van andere gebieden en landen (Corfu, Ethiopië) en  het verstevigen van de positie in Eritrea, Somalië en Libië (allen kolonieën van Italië). Wat dat betreft kan men stellen dat het extreme nationalisme tot een soort zendingsdrang leidt wat zich uiteindelijk in ware vorm manifesteert: imperialisme.

Dit is deel 21 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2008 - 2009

De schandalige sessie met Directeur Diantha en haar integriteitsman knakt mijn vertrouwen in de integriteit van het UWV als organisatie. Ja, er lopen veel incompetente en soms corrupte individuen rond. Ja, ze worden vanwege die incompetentie leeggeroofd door grote leveranciers als Capgemini en IBM. Ja, in stilte hoopt het halve UWV dat baanbedreigende automatiseringsprojecten mislukken. Ik begrijp de overlevingsdrang. De UWV-organisatie is het product van een mislukte fusie en heeft in Den Haag weinig vrienden. Het UWV is daardoor een onveilige werkplek. Maar dat een organisatie die bovenop hypergevoelige informatie zit bewust niet wil zien wat zijn medewerkers uitspoken, is verbijsterend. En het is geen besluit van een individuele manager als Diantha C. Het is staand beleid.

Ondertussen zit het UWV met de nieuwe polisadministratie niet meer op de informatie van anderhalf miljoen overwegend minder interessante Nederlanders, maar op de inkomensdetails van bijna heel Nederland: ook de rijken, de BN'ers, de chantabelen en de ondernemingen. Het is doodeng dat tienduizenden ambtenaren bij de gegevens van heel Nederland kunnen – op een paar honderd VIPs van de Belastingdienst na.

En die tienduizenden ambtenaren werken niet alleen bij het UWV maar ook bij het CWI (werklozenbegeleiding) en de gemeenten (sociale diensten). Gelukkig gaat het bij de inkijk bijna altijd om (aanstaand) uitkeringsgerechtigden. Dat maakt het bewaken van wat ambtenaren doen gemakkelijker. En omdat we ook weten wie waar woont en wat voor soort uitkering iemand ontvangt, is het een peulenschil om ambtenaren die nieuwsgierig of crimineel zijn eruit te vissen. De uitkeringsambtenaar die gegevens van Katja Schuurman of zelfs zijn werkende buurman inkijkt, heeft iets uit te leggen. Hetzelfde geldt voor wie de gegevens inkijkt van uitkeringstrekkers in een andere hoek van Nederland of degene die zijn buren, zijn ex-klasgenoten of alle Eritreeërs zit te bekijken. De polisadministratie weet alles en logt alles. Dat was althans de bedoeling.