Geenstijl

Dit is deel 24 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2004-2005, 8 mei 2008

Sinds zijn ontstaan in 2002 heeft het UWV geen enkel groot software-bouwproject tot een goed einde gebracht. De hoofdschuldige is de 'stafdivisie' automatisering ('Concern ICT' in het organogram). Deze topzware en machtige divisie bepaalt hoe de 'business divisies' Uitkeren, Gegevensdiensten en WERKbedrijf hun systemen moeten bouwen en verzorgt ook de contractering van enkele huisleveranciers zoals Capgemini en IBM. Tegelijkertijd is software-bouw niet hun verantwoordelijkheid. Dat is uiteraard vragen om ongelukken. Tel daarbij op dat een groot deel van de Haagse projectgelden wordt opgesoupeerd door die divisie automatisering en je begrijpt waarom projecten bij het UWV altijd weer ontsporen.

Een deel van de megabudgetten van de divisie automatisering verdwijnt in het bouwen van zogenaamde 'Generieke Software Producten'. Wat die software precies doet is vaag, maar Capgemini is wel verplicht om zijn polisadministratie-software erop te baseren. Wanneer Capgemini in 2005 aan het bouwen slaat, blijkt de UWV software niet werkbaar. Uiteindelijk zal er naar verluidt voor 34 miljoen euro verdwijnen in deze bodemloze put.

Het wegvallen van de software waarop de polisadministratie is gebaseerd is een commercieel godsgeschenk voor Capgemini. Het omzetten van werk voor een vaste prijs naar een uurtje-factuurtje-orgie kan nu al direct na de gunning plaatsvinden. Vanzelfsprekend dreigt er nu ook vertraging. Met de deadline van 1 januari 2006 aan de horizon gebruikt Capgemini de UWV-vaporware om parallel drie polisadministraties te bouwen: één conform de UWV-voorschriften, één quick&dirty variant en één ertussenin. Omdat het UWV evenmin een echt ontwerp heeft gemaakt moeten die drie projecten terugvallen op het handjevol UWV'ers met kennis van zaken. Als daarna blijkt dat de gestreste UWV-deskundigen niet drie projectteams kunnen bedienen, gaat Capgemini alleen door met één project. Uiteraard is dat de quick&dirty variant, de 'Elektronische Basisvoorziening' die ook nooit gaat werken.

Om elke kans op succes uit te sluiten vindt de softwareontwikkeling door Capgemini plaats in India. De vage specificaties waarmee de Indiërs moeten werken zijn helaas in het Nederlands en moeten dus worden vertaald. De kwaliteit van die vertalingen is zo beroerd dat er bij het UWV wordt gesproken over 'of course persons' documenten, de Google Translate vertaling van het begrip 'natuurlijk persoon'.

Nu in 2008 (jaren later en 300 miljoen verspild belastinggeld verder) staat er een polisadministratie die in weinig tijd door tien mensen is gebouwd. De begrijpelijke basishouding bij de divisie automatisering is wegkijken. Ik ben daarom verbaasd als Harry E., een manager uit die divisie, vraagt of ik wil uitleggen hoe wij dat hebben geflikt. Natuurlijk wil ik dat en tot mijn nog grotere verbazing hoor ik dat zo’n twintig (midden)managers dat verhaal willen horen. Ik besluit om hier serieus werk van te maken. Misschien, heel misschien valt er iets te veranderen bij de automatiseringsdivisie van het UWV.

Natuurlijk wordt mijn insteek maximaal positief. Ik ga niet inhakken op de perverse verdeling van werk en verantwoordelijkheid binnen het UWV. Evenmin ga ik iets zeggen over het megalomane idee om met eigen software bedrijven als Microsoft en Oracle te beconcurreren, of over de aanbestedingspraktijk en de India-bullshit van Capgemini. Ik maak een presentatie waarin ik uitleg hoe je een groot project klein maakt: in essentie door alle onzin rigoureus weg te snijden, zo min mogelijk te specialiseren en de grootste problemen niet te ontlopen maar direct te lijf te gaan. Het is natuurlijk in alles het tegenovergestelde van de werkwijze van de UWV-automatiseringsdivisie en Capgemini, maar dat mogen ze zelf vaststellen.

Toch knaagt het aan mij dat ik weinig weet van het Capgemini-systeem dat formeel nog steeds bestaat. Er is geen documentatie en de programmatuur kan ik niet inzien, maar wel is er de Capgemini-database waarin allerlei mensen nog vrijelijk zitten te grutten. Ik log in, bekijk de database en sla steil achterover. Hier zijn volslagen idioten aan het werk geweest. Wat ik zie kan nooit werken. De polisadministratie is het grootste administratieve systeem van de Nederlandse overheid. Die van ons bevat over 5 jaar misschien anderhalf miljard inkomens-records en dat is al een enorme uitdaging. Bij Capgemini zijn dat minstens 40 miljard records. Dit gaat nevernooit werken. De opzet van de databank is zo evident onwerkbaar dat zelfs een meest clueless Capgemini-Indiër dit niet had kunnen verzinnen (korte uitleg hier, ook leesbaar voor digibete lezers).

Dan wordt het 8 mei 2008 en houd ik mijn verhaal voor een geboeid publiek. Het werkt. Ik trap op niemands tenen en er is een goede professionele interactie. Ik bewaar het Capgemini-ontwerp tot het eind van mijn presentatie. Wanneer ik dat doe worden de aanwezigen overvallen door dezelfde verbijstering die ik eerder ervoer. Dan reageert achter in de zaal een aanwezige manager. Deze Bart-Jan T. vertelt dat ook Capgemini van mening was dat de ontworpen polisadministratie nooit zou kunnen werken. Eerst valt er een verbijsterde stilte. Dan wil iedereen weten wat er toen gebeurde. Bart-Jan T. antwoordt dat het UWV de brief van Capgemini als "niet ontvankelijk" heeft gekwalificeerd. Formeel is er nooit een brief van Capgemini geweest, maar niemand kan ontkennen dat Capgemini het UWV heeft gewaarschuwd.

De conclusie is onvermijdelijk: niet Capgemini maar wappie automatiseerders van de automatiseringsdivisie van het UWV zelf hebben een niet levensvatbaar ontwerp gemaakt en Capgemini heeft software afgeleverd waarvan ze van tevoren wisten dat die niet zou gaan werken. Zowel het UWV als Capgemini hebben naderhand hun aftocht gedekt. Het UWV heeft geen waarschuwingsbrief ontvangen terwijl Capgemini er voor een rechtbank wel mee kan zwaaien. Net als IBM met zijn rekencentrumbrand houden de spelers elkaar in een juridische houdgreep. Minister Donner zal ook over Capgemini geen kwaad woord zeggen.

De open discussie met de met de automatiseringsmensen is na deze anticlimax ineens voorbij. Alle aanwezigen begrijpen wat er is gebeurd en willen zo snel mogelijk vergeten wat ze hebben gehoord. Op een enkeling na zal ik de aanwezigen nooit meer tegenkomen.

Naschrift: Dat er zich bij het UWV gedurende de laatste tien jaar geen grote automatiseringsrampen hebben voorgedaan komt doordat er geen grote projecten meer zijn geweest. Omdat er qua organisatie en bemensing niets is verbeterd (integendeel*) zal het bij het eerstvolgende grote vernieuwingstraject weer misgaan. *

Misschien wel belangrijker is dat het UWV niet atypisch is voor grote overheidsorganisaties. Bij het UWV zijn de misstanden hooguit groter en extremer. Opgezwollen en losgeslagen automatiseringsafdelingen met megalomane ambities komen elders ook voor (Defensie en politie zijn actuele voorbeelden). Hetzelfde geldt voor dodelijke, onherstelbare ontwerpfouten. Het omkatten van tegen een vaste prijs aangenomen projecten naar uurtje-factuurtje feesten is bij de overheid gangbaar en geen monopolie van Capgemini. Omdat er bij dit soort wantoestanden alleen … maar … winnaars zijn blijven ze eindeloos voortbestaan.