Geenstijl

Dit is deel 22 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2008 - 2010

De katvanger-truc van het UWV om niet te worden aangesproken bij datalekken blijft niet beperkt tot inkijk door collega-ambtenaren. Ook incassobureaus willen dolgraag toegang tot de data in de polisadministratie.

Natuurlijk krijgen incassobureaus geen toegang tot deze gegevens. (De bestrijding van creativiteit misstanden in de incassosector heeft zelfs het regeerakkoord van Rutte 3 gehaald.) Maar er is een sluiproute: de sluitsteen in het incassoproces is de gerechtsdeurwaarder. Deze heeft de status van ambtenaar, maar verdient als ondernemer zijn brood uit de incasso-opbrengsten. Gerechtsdeurwaarders zijn ook vaak onderdeel van een incassobureau. Geef ze toegang tot de polisadministratie en het probleem is opgelost.

Met de gegevens uit de polisadministratie kunnen gerechtsdeurwaarders loonbeslag leggen. De werkgever moet dan een deel van iemands inkomen overmaken aan de deurwaarder tot de schuld-plus-opslagen is afbetaald. Loonbeslag is een kostbare grap. De deurwaarder moet uitzoeken waar de schuldenaar werkt en hoeveel er wordt verdiend en de werkgever moet geld inhouden en aan de deurwaarder overmaken. De drempel voor loonbeslag is dus hoog. De nette “ambtelijke” deurwaarder-ondernemers huren regelmatig louche detectivebureautjes in die, vaak illegaal, uitzoeken waar iemand welk inkomen verdient. Ik hoor dat de gangbare prijs voor zo’n uitzoekklusje 60 à 70 euro is. Met de polisadministratie wordt dat het intypen van een Burgerservicenummer en het indrukken van de ENTER-toets. De drempel voor loonbeslag gaat dus fors omlaag, ook omdat werkgevers het doorvoeren van loonbeslag automatiseren. Met één simpele vraag-antwoord service veranderen wij de incassowereld ingrijpend.

Ook hier moet er een middle man annex katvanger tussen het UWV en de deurwaarders komen, zodat het UWV bij lekken de vermoorde onschuld kan spelen. Dat wordt de Stichting Netwerk Gerechtsdeurwaarders (SNG, hier filmpje). Hoewel de gerechtsdeurwaarders minder informatie krijgen dan de “SUWInet-inkijkambtenaren” is ook dit potentieel een enorm datalek. Het UWV kijkt weer weg. Ik vraag mij af hoe de SNG, vanuit haar uitvalsbasis in het dynamische Langbroek (UT), haar leden controleert.

Als ik Hans Tromp erop aanspreek krijg ik ontwijkende antwoorden. Het levert een zeldzame woordenwisseling tussen ons op. Ik vraag of is geregeld dat gegevens niet permanent in de incassobestanden blijven staan – handig, want wanbetalers hebben meestal meer schuldeisers. Ik vraag hoe de SNG haar leden controleert en of de SNG überhaupt verantwoording aflegt aan het UWV. Tromp zegt dat het allemaal deugdelijk contractueel is vastgelegd. Ik geloof er niets van.

Ook hier gaat het natuurlijk fout. Wat Oranjehater Tates in 2009 was voor het BKWI (zie vorige aflevering) wordt PVV-Kamerlid Lucassen, bekend als de brievenbuspisser, eind 2010 voor de SNG. De Volkskrant meldt dat Lucassen wordt achtervolgd door incassobureaus en zowel een Kamersalaris als uitgesteld loon een uitkering ontvangt. Vrijwel zeker heeft hier een incassomedewerker in de polisadministratie gekeken en de Volkskrant getipt. Maar waar bij SUWInet ambtenaren werden ontslagen, kijkt nu iedereen de andere kant op.

Ik heb eerder voor incassobureaus gewerkt en heb permanent de kriebels bij de kruiperige dienstverlening door het UWV aan de incassobranche. Dat gevoel wordt sterker als ik van een UWV’er hoor dat de dienstverlening aan de incassobranche volledig gratis is. Iedereen mag kosteloos in de data grabbelen. Op de “waarom”-vraag hoor ik dat de gegevensverstrekkingen geautomatiseerd zijn en daarom niets kosten. Tegenwoordig is zo’n argumentatie natuurlijk volledig ondenkbaar, maar ook in de surrealistische UWV-wereld van 2009 is dit te gek voor woorden. Ergens in Amsterdam of Den Haag houdt iemand heel erg van incassobureaus, of koestert een blinde haat jegens mensen met schulden. En behalve dat het onzakelijk is, maakt gratis toegang het privacylek nog groter. Waarom zou je als incassomanager je mensen nog controleren als het opvragen van gevoelige data gratis is? Niet voor het geld in elk geval.

Niet alleen de verenigde gerechtsdeurwaarders hebben bij het UWV een streepje voor. Zelfs een individuele incassoclub krijgt de UWV-VIP-behandeling. We krijgen de opdracht om maatwerksoftware te maken voor incassobureau Cannock Chase, dat veel incassowerk zou doen voor gemeenten, maar uiteindelijk gewoon een incassobureau is. Omdat Cannock Chase geen gerechtsdeurwaarder is, houdt de SNG de deur gesloten – uit concurrentie-overwegingen, horen we. Gelukkig kost automatisering volgens het UWV geen geld en heeft dit incassobureau de status van belastingdeurwaarder. Ik sta weer eens paf, maar het klopt: een gemeente of waterschap mag vrijelijk Jan & alleman aanwijzen als belastingdeurwaarder. Zelfs de schaamlap die gerechtsdeurwaarder heet kan zo worden omzeild. En het UWV springt bij de minste of geringste kik in de houding.

Als extra service hoeven de vrienden van Cannock Chase niet eens Burgerservicenummers in te typen. Ze mogen complete bestanden met Burgerservicenummers inschieten en krijgen dan per direct alle dienstverbanden en werkgevers retour. Waar de gerechtsdeurwaarders een pistool krijgen, krijgt Cannock van het UWV een mitrailleur. Verzet is zinloos. Ik vraag niet meer naar contracten, maar alleen waarom deze opdracht zo’n haast heeft. Het antwoord bevestigt het beeld van onzakelijke verhoudingen: “David heeft het ze beloofd”. David Jongen is de UWV-topman die over alle automatisering gaat. Het is dus Chefsache. Ik ben niet verbaasd als ik naderhand hoor dat in één jaar tijd 1,2 miljoen opvragingen door de incassobranche zijn ingeschoten; wel dat er vrijwel geen Kamerlid of journalist aan de bel trekt.

Naschrift: Ons drempelverlagende werk is mede oorzaak van de sterk toegenomen schuldenproblematiek (waarvoor sorry). De polisadministratie heeft het technisch mogelijk gemaakt en de blijvend bevriende incassobranche heeft het maximaal benut. Als pleister op de wonde komt nu de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet. Met deze wet moeten schuldenaren gegarandeerd een minimaal bedrag overhouden om van te kunnen leven. Zoals eerder beschreven zit vooral de Belastingdienst hier niet op te wachten. Samen met het UWV heeft men daarom twee jaar “drukdrukdruk”-uitstel *afgedwongen. *

Nu dit voorbij is moeten deurwaarders en burgers binnenkort beschikken over een software-hulpmiddel om op basis van de inhoud van de polisadministratie vast te stellen hoe hoog een loonbeslag maximaal mag zijn. De eenvoudige manier is natuurlijk om iedereen (deurwaarders en burgers) van dezelfde informatie te voorzien, maar gezien de belangen en de desinteresse van de Kamer gaat dat niet gebeuren. Wat vrijwel zeker wél gaat gebeuren is uitloop van het project om de benodigde software te bouwen. Wat 99,9 procent zeker niet gaat gebeuren is dat de burger dezelfde informatie krijgt als de deurwaarder. Technisch is dat geen probleem – gewoon via www.mijnoverheid.nl – maar zolang de politiek het accepteert zullen het UWV en de Belastingdienst het brede publiek nooit inzage geven in wat er over hun in de polisadministratie zit. Hoe minder informatie, des te minder correcties, blijft het motto.