5 x Hoe & Waarom Alexander Sassen van Elsloo De Belastingen HAAT

Ik heb een hekel aan post. De brieven die ik namelijk krijg, zijn meestal rekeningen. En de envelop die ik het meest vrees, is die blauwe. Brrrr. Maar het is niet zozeer dat ik geld moet overmaken waarom ik zo pissig word. Nee, mijn afkeer van onze belastingen is vijfledig. 

**Reden 1: inefficiëntie
**We betalen belasting, maar voordat het zo ver kan komen, moeten we de fiscalist, advocaat en de accountant inschakelen om een degelijke aangifte te doen. Kost bakken met geld en is zeer tijdrovend en leidt de ondernemer af van ondernemen. Maar daar begint de inefficiëntie pas. Het geld wat binnenkomt moet worden gecheckt, net als de aangifte. De ambtenaar die het checkt, moet dan gecheckt worden door een andere ambtenaar. Dan gaat het verschillende IT-systemen in, die er een zooitje van maken, en de implementatie van nieuwe ICT-systemen bij de belastingdienst lopen iedere keer uit op een fiasco (in 2014 werd EUR 200 miljoen gewoon weggegooid). Nu heeft de overheid er een handje van om dingen te verprutsen en al helemaal op ICT gebied; miljardje meer of minder is normale kosten bandbreedte bij onze overheid. In het bedrijfsleven had je gepekeld buiten gestaan met je doosje bezittingen in de hand. Dus alleen al voor het ontvangen van ons geld, maakt de overheid enorme (onnodige) kosten. Als een maatschappij geld wil aanwenden voor bepaalde projecten, dan heeft de overheid het in ieder geval voor elkaar gekregen om dit op de meest inefficiënte wijze te bewerkstelligen.

De markt heeft wat onder de leden

De aandelenbeurzen zijn vaak mooie thermometers: elk stukje nieuws wordt verdisconteert in de koersen. Of het nu een tweet van Trump is, de groeicijfers van de Duitse economie, of de kansen dat Salvini weer aan de macht komt, de beurs pakt het allemaal op en reflecteert de bevindingen in de koersen. Vaak heeft 'de markt' gelijk, mits er niet op al te korte termijn gekeken wordt. De echte grote missers zijn meestal geen kwestie van iets fout zien, maar een kwestie van op het verkeerde been gezet worden. Nu met het Corona virus, is het naar mijn mening vooral dat laatste wat speelt. De kans dat dit in een neerwaartse klapper eindigt is zeer reëel. 

De Corona-pandemie wordt vanuit elke mogelijke hoek belicht. Het is vaak moeilijk om te bepalen wat nu echt en wat fake news is. Eerst werd er beweerd dat het virus van slangen afstamde; iets wat wel heel erg snel werd geopperd. Dit vonden anderen weer verdacht en zij wezen op een chemisch lab van de hoogste orde dat toevallig ook in Wuhan is gevestigd. Berichten dat het virus ontworpen zou zijn (met HIV-kenmerken) en dus een biologisch wapen zou zijn, kregen dan ook tractie. De Chinese dokter die voor dit virus waarschuwde in december, werd in januari kaltgestellt door de Chinese overheid. Hij moest op papier even tekenen dat hij paniek aan het zaaien was. Welnu, de beste dokter is nu echt kaltgestellt want hij is aan het Coronavirus overleden. 

De Chinese overheid staat er om bekend dat ze cijfers manipuleert. Zo worden economische cijfers door (de betere) marktvorsers altijd met een korreltje zout genomen. Dit gegeven, tezamen met de onterechte aanpak van deze dokter, zou iedere analist toch zorgen moeten baren met betrekking tot de Chinese cijfers over het Coronavirus. Wellicht is het aantal infecties te laag ingeschat en, belangrijker, het aantal dodelijke slachtoffers. Een cruiseschip voor de kust van Japan kan in dezen wellicht 'mooi' vergelijkingsmateriaal opleveren: hoeveel geïnfecteerden ontstaan er in welke tijdsspanne en hoeveel sterven eraan?

Vrij land? Vrije economie? Vrije keuzes in kopen, consumeren en persoonlijke wensen? Haha.

Deze beladen term wordt te pas en te onpas gebruikt. Waar het vroeger alleen door randfiguren zoals pukkelige krakers met piekhaar werd gebezigd, is de term fascisme nu in elke conversatie mogelijk.

Bestelt u een wit broodje carpaccio (zonder quinoakorrels), terwijl u wijdbeens zit om de serveerster uit te leggen dat quinoa helemaal geen wondermiddel is, en dat u 15 jaar van uw pensioen af zit, dan kunt u in Amsterdam de mogelijkheid niet uitsluiten dat uw serveerster u zal bestempelen als fascist, de oorzaak van alle ellende op deze aard en het grootste gevaar voor de toekomst. Gooi er een corona-grapje bij, en de Siamese tweeling van de term fascisme zal dan ook vallen.

Dat de term fascisme zo vaak en foutief wordt gebruikt ligt, buiten het snowflake syndroom, voor een groot gedeelte aan de verschillende definities die aan deze term worden geplakt. Charismatische leider? Fascisme! Trots op eigen land? Fascisme! Controle over grenzen? Fascisme! En zo gaat de lijst nog wel even door. 

Mussolini, de grondlegger van het fascisme, was voor velen inderdaad een charismatisch man, maar dat was Roger Moore ook. Maakt hem dit dan een fascist? En dan trots op eigen land, is dat dan leidend in dezen? Mussolini was niet trots op zijn land, maar een aanhanger van extreem nationalisme. Waar trots op eigen land beter omschreven zou kunnen worden als patriottisme, was Mussolini idolaat van alles wat (klassiek) Italiaans was. Alles wat niet conformeerde naar deze standaard van het groot Italiaanse Rijk, was dan ook inferieur in zijn ogen (overigens een van de redenen waarom hij geen hoge achting had van Adolf Hitler; het Arische “ras” moest immers nog leren schrijven en lezen terwijl Rome de wereld al bestuurde).

Patriottisme leidt ook niet tot het innemen van andere gebieden en landen (Corfu, Ethiopië) en  het verstevigen van de positie in Eritrea, Somalië en Libië (allen kolonieën van Italië). Wat dat betreft kan men stellen dat het extreme nationalisme tot een soort zendingsdrang leidt wat zich uiteindelijk in ware vorm manifesteert: imperialisme.

Bepaalde beroepsgroepen zijn altijd makkelijk op de hak te nemen; bij mij zijn dat vaak de ambtenaar (ben ik nu zelf deels ook\!) en de politicus (was ik\!).

Verder heb ik al heel lang een ongezouten mening over het monetaire beleid van centrale banken. Die centrale bankieren krijgen dus vaak een veeg uit de pan van mij, maar het standaard bankiertje (ben ik ook geweest!) de Zwarte Veeg Piet toeschuiven, daar doe ik niet aan mee. Vaak is het misplaatst of ronduit feitelijk onjuist. Degenen die er zo over denken zijn vaak in dezelfde politieke hoek te vinden en degenen die de “bankier heeft het gedaan” het hardst roepen, zijn politici. 

2008
Weet u nog? Ik maar al te goed. Ik was wat vroeg want ik luidde de alarmbel al in 2007. Mijn klanten in het VK hoorden mijn negatieve verhalen aan, terwijl de beurs record na record neerzette. Best een pijnlijk jaar, zeg maar. Nu hadden mijn klanten de flexibiliteit om zowat elke strategie uit te voeren en dus niet alleen koop of verkoop (daardoor kon ik ondanks mijn zwarte kijk op de beurs nog steeds waardevolle beleggingsideeën aan de man/vrouw/lgtbhthgwtf brengen). Toen kwam Bear Stearns. Problemen in mortgage backed securities (MBS) met een domino-effect op de gehele  collateralised debt obligations (CDO’s) sector.

*Cash is and always will be king.*

Om de zoveel tijd komt er weer een nieuwsitem voorbij waar het nut van cash geld ter discussie wordt gesteld. De afgelopen tijd waren er weer genoeg berichten te vinden die over het afschaffen van cash geld gingen. De meesten waren ditmaal gedreven door de “explosieve groei van plofraken”. Door Audi-stelend scootertuig hebben de banken nu besloten om tussen 23:00 uur en 07:00 uuur alle pinautomaten te sluiten, wat dus de discussie deed oplaaien of we niet in het geheel af moeten van cash geld.

De reden die hiervoor worden aangedragen - voordat plofkraken een issue werd - betreffen vooral het bemoeilijken van criminele transacties en het tegengaan van witwassen. De kwaliteit van dit argument is net zo degelijk als de gedachtegang achter het verbod op wapens voor criminelen. Immers, criminelen houden zich niet aan de wet en zullen altijd een manier vinden om datgeen te krijgen wat zij willen. De goedwillende burger kan echter geen (nauwelijks een) wapen legaal bemachtigen terwijl de reactietijd van de politie meestal iets van tussen de 3 en 10 minuten is. De reactietijd van een bewapende burger is toch echt iets korter.. Het verbod op wapens raakt de criminelen niet of nauwelijks terwijl het wel het leven van de burger onveiliger maakt.

De consument geeft alsmaar aan dat het de hand op de knip wenst te houden.

Paar weken terug was het onderwerp van de bankblog nog dat de financiële markten het negatieve effect van het Corona virus onderschatte. De beurs heeft sindsdien een veer moeten laten. Vraag is nu (nogmaals) of dit het begin is van de beurskrach of dat de strategie van de afgelopen 10 jaar (buy the dip), nog steeds van kracht is.

Sinds 2009 was slecht nieuws goed nieuws voor de beurzen. Het slechte nieuws zorgde er immers voor dat de centrale banken keer op keer ingrepen en de markt overspoelde met liquiditeit. Deze zocht zich een weg naar voornamelijk financiële waarden zoals aandelen, obligaties en vastgoed. Ieder stukje slecht nieuws wordt door handelaren gezien als een soort legale frontrunning actie; als je weet dat er een grote koper ten tonele zal verschijnen, ga je nu stukken kopen om deze vervolgens tegen een hogere prijs door te verkopen aan de grote koper. 

Nu waart het Corona virus al een tijdje rond en de negatieve impact om de economie begint ook wat duidelijker te worden. Het economisch nieuws tot dusverre, was in ieder geval genoeg voor de Fed (Amerikaanse centrale bank) om de rente met 50 basispunten (0,5 procentpunt) te verlagen. In andere landen houden de centrale banken de situatie nauwlettend in de gaten en geven ze allemaal aan dat als ingrijpen nodig wordt geacht, dat ze het dan ook daadwerkelijk zullen doen (deze centrale banken proberen met alleen de belofte al een effect te sorteren).

Het coronavirus grijpt om zich heen.

Zoals met elke griepepidemie, lopen de besmetting een bepaalde curve door en Nederland zit nog maar aan het begin. Het nieuws gaat de komende tijd dus slechter en slechter worden. Het kabinet heeft echter nu al ingrijpende maatregelen getroffen en als deze set aan maatregelen eenzelfde curve gaat doorlopen als die in Italië en België, dan zal de economische impact van de aanpak van het coronavirus enorm zijn. Deze economische impact wordt door veel politici onderschat (of wellicht gezien als een politieke kans), terwijl het dempend effect op de verspreiding (en aantal dodelijke slachtoffers) van het coronavirus twijfelachtig is. Daarom roep ik de heer Rutte c.s. op om het niet te doen! Volg niet het voorbeeld van België en Italië. 

De coronacijfers lopen nogal wat uiteen. Dit komt met name door het beleid om wel of niet te testen. In Italië werd actief getest, waardoor de cijfers in dat land hoog zijn. Ook bij sterfgevallen is het de vraag hoe de doodsoorzaak geboekt wordt. Veel mensen worden niet eens getest, gezien de beperkte capaciteit en de kosten. Zij krijgen de opdracht om thuis te blijven en uit te zieken. 

Dat is slecht nieuws als we kijken naar het daadwerkelijke aantal geïnfecteerde mensen (ligt dus veel hoger dan gerapporteerd), maar goed nieuws als we kijken naar het daadwerkelijke sterftepercentage (ligt dus lager). Nou zorgt een lager percentage over een grotere populatie nog steeds voor een groot aantal doden. "Groot" is in deze context in vergelijking met de gangbare griepepidemieën. Nou gaat deze vergelijking wellicht al mank vanwege het feit dat het coronavirus niet echt een griep is (WHO) maar een besmettelijke longziekte. Maar de vergelijking met een normale griepepidemie kan wel een bruikbare context geven over sterftecijfers, infectiegraad en de institutionele aanpak die wordt gehanteerd.

Geef mensen voor de komende drie maanden een basisinkomen, verschaf verliescompensatie aan bedrijven...

\

De econoom Milton Friedman heeft ooit eens de term helikoptergeld bedacht. Hij toonde in een verhaal aan wat de effecten zouden zijn als de centrale bank geld direct aan de burgers zou geven (vanuit de helikopter naar beneden gooien over het volk). Het idee kreeg weer de nodige aandacht toen Bernanke, het toenmalige hoofd van de Fed, deze term gebruikte als een mogelijkheid om deflatie tegen te gaan. Vorig jaar kreeg een soortgelijk “gratis geld” idee ook de nodige aandacht: MMT (Modern Monetary Theory). Deze theorie stelt dat overheden/centrale banken geld kunnen blijven printen zolang de inflatie niet stijgt. In dit perspectief past ook het oude idee van een basisinkomen, die nu gepropageerd wordt door de totalitaire Bregman. Het is een grote hoop aan ellendige ideeën (ik heb er de nodige stukken over geschreven en de nodige vlogs over gemaakt), maar ik zie het nu als de enige manier om een systeemcrisis te voorkomen. 

De corona-maatregelen zijn namelijk zo ingrijpend, dat deze de economie geheel plat zullen leggen. De economie, in breedste zin des woords, had al vele onderliggende problemen door fout economisch, fiscaal en monetair beleid. Net als met corona zijn de getroffenen met al aanwezige onderliggende problemen degenen met de hoogste kans om er aan te sterven. Als er dus niet kordaat en snel wordt ingegrepen, dan is een systeemcrisis onafwendbaar.

Al met al denk ik dat er goede stappen zijn gezet, maar het pakket had groter en breder gemogen (voorzetje: half jaar alle belastingen 50% lager)

Zoals in het vorige bankblog was beschreven, moeten overheden groots en snel ingrijpen om een systeemcrisis te voorkomen. Het zijn maatregelen die normaal gezien linea recta naar de prullenbak verwezen dienen te worden. Echter, gegeven de al vele bestaande misallocaties in de economie in combinatie met de drastische maatregelen tegen de corona-uitbraak, dreigt nu het gehele financiële systeem om te vallen. Deze systeemcrisis zal alles en iedereen met haar mee de afgrond in sleuren. Trump heeft dat begrepen (althans, zo handelt hij nu) en met hem de meeste Congresleden. Ook budgettijger Duitsland is om en Nederland heeft nu eindelijk wat stappen gezet. Maar is het genoeg?

Net als in 2008, waren de Amerikanen een stuk sneller en voortvarender met ingrijpen. Ook hier was het om een systeemcrisis te voorkomen. Achteraf hebben allerlei betrokkenen ook toegegeven dat we met zijn allen door het oog van de naald zijn gekropen. Nu, 12 jaar later is het weer zo ver; de (oorzaken van de) misallocaties die er in 2008 waren, zijn nooit aangepakt. Sterker nog, maatregelen die zijn genomen sinds 2008, zijn voor een groot gedeelte verantwoordelijk voor de toegenomen fragiliteit van het financiële stelsel vandaag de dag. Dus wat er nu moest gebeuren, om de favoriete term van Lukas Daalder (CIO Blackrock en mijn mentor bij mijn eerste werkgever) te gebruiken, was een fiscale bazooka.

*Nu had ik de meeste economen al niet bepaald hoog zitten, maar nu is zelfs Frans Bauer een betere voorspeller dan de voornoemde beroepsgroep.*

Wat zich nu afspeelt in de wereldwijde economie, is voor velen moeilijk te bevatten. Zo stamt de hoogst gemeten toename in het aantal aanvragen voor een ww-uitkering in de VS, 695.000, uit 1982. Echter, vorige week werd dat record verpulverd met 3.3 miljoen aanvragen in één week. En deze week werd dit enorme record wederom verpulverd met een toename van 6,6 miljoen! Er zijn dus 10 miljoen werklozen in 2 weken bijgekomen. De impact van de coronamaatregelen zijn duidelijker in de VS, omdat bedrijven makkelijker personeel kunnen ontslaan (en dus ook weer gemakkelijker personeel aannemen als de vooruitzichten verbeteren. De verwachting is dat de Amerikaanse economie met iets van 30% op jaarbasis zal krimpen). Helaas is het einde van de stijging van het aantal werklozen aldaar nog niet in zicht en wij in de EU zullen met vertraging gaan volgen.

De kogel is door de kerk in the Good Ol’ US of A. De centrale bank aldaar (Fed) heeft namelijk besloten om onbeperkt leningen op te kopen. Dit komt dus bovenop het fiscale steunpakket van USD 2,5 biljoen (en groeiende). De Amerikaanse economie zal worden overspoeld met liquiditeiten. Hoe gaat zo iets in zijn werk? Is het een goede beslissing gegeven de corona situatie? En is het een goede beslissing op lange termijn? 

Voor de mensen die niet bekend zijn met de financiële sector zal het wellicht een stukje betekenisloos nieuws zijn geweest, maar voor de financiële intimi, is de Fed nu echt een grens over gegaan (iets met Weimar). Simpel gezegd gaat zij nu geld printen waarmee zij allerlei schulden (obligaties) gaat opkopen. Deze schulden zijn nu in het bezit van banken, verzekeraars, pensioenfondsen en andere beleggers. Deze krijgen dus geld van de Fed in ruil voor de leningen die zij in bezit hebben. En gezien het geld er eerst niet was, neemt het aantal liquiditeiten in de markt toe. 

Gezien deze beleggers niet per se in geld (cash) willen blijven zitten (pensioenfondsen mogen dat regeltechnisch niet eens), zullen zij de opbrengsten weer aanwenden om financiële instrumenten te kopen (aandelen, obligaties, futures, ETF’s en zo verder). Temeer, omdat ze weten dat de Fed elke dag van alles zal opkopen. Immers, als een belegger weet dat er een grote koper zal zijn, dan weet hij dat de prijs omhoog zal gaan ceteris paribus. Hij gaat er dus “voor liggen”. Dit heeft front running en is normaal illegaal (je benadeelt je klant, de kopende partij). Maar in dit geval, wil de Fed dat je haar gaat benadelen! Daarom maken ze het ook wereldkundig. Iedereen hoort/leest/ziet dit, dus iedereen gaat bijkopen (of houdt op met verkopen), waardoor de financiële markten ophouden met crashen.

De meeste grote centrale banken die onze wereld rijk (ahum) is, hebben een lijst aan maatregelen aangekondigd en geëffectueerd. Heel kort door de bocht gesteld, gaan ze de geldprinter overuren laten draaien (digitaal dan). De geldprinter aanzetten en probleem is opgelost toch? De econoom Krugman is dol op dit soort ideeën, want volgens hem is het economisch onschadelijk om zo iets te doen. Gezien de klappen die de wereldwijde economie nu heeft gekregen, krijgen dit soort gratis geld ideeën weer tractie, maar het zijn gevaarlijke ideeën.   

De afgelopen weken ging het in dit bankblog over het voorkomen van een systeemcrisis en dat centrale banken en overheden flink moeten bijspringen. Normaal verafschuw ik dit soort Krugmaneske interventies. De paradox is dan nu dat, gegeven de al bestaande kromme situatie en de waanzinnige corona lock-up, ingrijpen wel vereist en gewenst is. Dit betekent echter niet dat het nu opeens wel kosteloos is; de optie om het niet te doen (wat dus een systeemcrisis zou inluiden) is alleen veel duurder.

Als er gekeken wordt naar het pre covid-19 tijdperk, dan waren er genoeg donkere wolken waar te nemen. De meeste van deze onderliggende problemen hebben een gedeelde oorsprong: te veel (slechte) schulden. De grote drijvende krachten achter deze schuldtoename zijn de overheden, centrale banken en, laten wij eerlijk zijn, wijzelf.

*One way or another*

Dat de euro niet houdbaar is, heb ik vaker beweerd. Ergens in 2009 kwam ik tot deze realisatie en heb ik dit ook met mijn klanten gedeeld. Toen ik las wat analisten op bedrijfsniveau schreven, heb ik de pen ter hand genomen en mijn Default of the PIIGS rapport geschreven in 2010. Sindsdien is er erg veel gebeurd, maar de redenen waarom de euro onhoudbaar is blijven bestaan. Maar waar ik de aanname had dat de eurozone zichzelf zou verscheuren, heeft Ray Dalio van Bridgewater Associates nog een andere optie geopperd: een soort Bretton Woods-moment waar het gehele geldsysteem op de schop gaat. Dan valt niet alleen de euro, maar vallen ook de dollar, de yen, en de renminbi. 

'De euro verscheurt zichzelf'-scenario

In het kort komt het erop neer dat de eurolanden te verschillend zijn (op gebied van cultuur, taal, juridisch systeem, demografie, bestuurlijke systemen, topografie, economische cycli, spaarzin, en zo verder). Door het inherente one-size-fits-all beleid van een muntunie, worden er juist divergerende uitkomsten gegenereerd. Als je één vastgesteld dieet oplegt aan 19 verschillende mensen, dan gaat het resultaat niet zijn dat iedereen slank en fit wordt; het vastgestelde dieet zal voor de één te weinig voedingstoffen bevatten en voor de ander juist te veel. Dus in plaats van naar elkaar te groeien (convergentie), groeien de eurolanden juist uit elkaar.

De enorme hulppakketten vanuit de overheid en centrale banken komen voor het grootste gedeelte niet terecht bij het MKB, de zzp-er of de consument.

De inkt is nog niet droog van haar laatste hulpplan of de ECB komt met een nieuw plan: nog meer geldprinterij. Waar de ECB eerst gebonden was aan bepaalde opkoopgrenzen, zijn deze nu geheel losgelaten (is trouwens een soort omzeiling van de eurobonds). De Amerikaanse Fed komt ook steeds weer met meer hulp (alleen legt de Fed het beter uit dan Lagarde). Tezamen met de nog steeds uitdijende steunpakketten vanuit overheden, is er dus een enorme stimulans. Zal deze stimulans werken zoals beoogd en zal dit niet leiden tot (hyper-)inflatie?

Zoals eerder in dit blog is betoogd, is dit ingrijpen nodig om een systeemcrisis te voorkomen. Centrale bankiers hebben daar wel kaas van gegeten, maar politici begrijpen hier niets van. Wat hen echter bijblijft is dat zij meer geld mogen en kunnen uitgeven. Daar ligt voor de lange termijn sowieso een groot gevaar, maar zelfs op de korte termijn kan dit problemen geven. Immers, zolang de lockdown en de dreiging van covid-19 blijft bestaan, moeten politici blijven ingrijpen. Het perverse gevolg is dat de regeringspartijen het hierdoor beter doen in de peilingen. Sheeple zijn namelijk bang en te laf om zelf verantwoordelijkheid te nemen dus scharen zij zich achter de fiere sterke leider Mark Rutte. Het ironische is dat Rutte zich weer zit te verschuilen achter het RIVM! The circle of sheeple of zo iets.

Als geld printen welvaart voor iedereen zou opleveren, dan waren we nu allemaal rijk.

Deze titel is natuurlijk een totale rip van Adam Fergusson, maar het dekt de lading van deze column. Zoals vorige week is besproken, denkt Ray Dalio dat we op weg zijn naar een nieuw monetair systeem. Hij verwacht weer een soort Bretton Woods moment waar de grote machtsblokken een nieuw soort geld gaan bedenken. Het proces naar dit moment is nu in de versnelde fase gekomen door de corona lockdown. De economische depressie die dit teweeg brengt heeft overheden en centrale banken groots doen uitpakken. 

Deze noodpakketten zijn niet overal hetzelfde, maar de meeste behelzen simpelweg zeer sterk verhoogde overheidsuitgaven, belastinguitstel of zelfs verlaging van de belastingen (yess!) enerzijds en enorme monetaire verruiming anderzijds. Het extra geld wat “geprint” wordt, wordt gebruikt om de enorme toevloed aan staatsschulden op te kopen. Dit is monetaire financiering van de overheidsuitgaven. Iets wat we nooit zouden doen in de eurozone (Maastricht criteria, EMU-pact), maar we gaan het toch doen. Ondanks dat de Duitsers door de Weimar-hyperinflatie een genetische afkeer hebben voor inflatoir monetair beleid, zijn nu zelfs zij om. 

Gratis geld bestaat natuurlijk niet. Als geld printen welvaart voor iedereen zou opleveren, dan waren we nu allemaal rijk. Nee, er is een rekening en de vraag is waar die komt te liggen. Grofweg zijn de strijdlijnen tussen oud en jong (schuldenaren versus vermogenden), arm en rijk, werkenden en niet werkenden. Deze strijdlijnen gelden zowel binnen landen als tussen landen (dan wel machtsblokken).

Het verloop van deze fase op weg naar een nieuw monetair systeem zal dus asymmetrisch zijn. Op macroniveau zijn er eigenlijk twee specifieke strijdlijnen: landen met een wereldreservemunt-status versus de rest en landen met militaire macht versus de rest. De eerste is duidelijk waarneembaar: de VS en de eurozone. Hierbij is Amerika de absolute nummer één. De dollar is de grootste in internationale handel en de grootste in de buitenlandse reserves van landen. Op zeer grote afstand volgt de euro (zie hieronder).

Krijgen we alles terug? Met rente?

Weet u nog, Jan-Kees de Jager die stellig zei dat elke cent die wij aan Griekenland zouden geven weer terug zou komen? Wel, daar komen nu wat centjes bij. Bij de Grieken dan. Het is namelijk weer zo ver: de Griekse banken staan er niet zo goed voor als velen denken. Zowel het bufferkapitaal alsmede de verzurende leningen geven reden tot zorg. 

De beknopte analyse van de Griekse situatie die ik zo dadelijk met u ga delen, is niet door mij gemaakt, maar door een echt briljante analist, Johannes Borgen (weet overigens niet of dit een pseudoniem is). Ik heb het voorrecht gehad om met enkele echt goede analisten te mogen werken. Zo had ik bij de Rabobank een financials analist die echt top was. Hij groef en groef en vond de meest markante zaken zoals deferred acquisition costs, convexiteit van de balans, actuarissen met sterfte-tabellen die nergens op sloegen, en zo verder. Ik krijg nog steeds kippenvel als ik er aan denk hoe goed hij was. Deze Johannes Borgen, zit in dezelfde klasse. Zeker het volgen waard. 

De volgende analyse is dus grotendeels door hem verricht: De belangrijkste bufferkapitaalratio (kapitaal of verliezen op te vangen), de CET1 (Common Equity Tier 1 capital), ziet er bij de grootste Griekse banken solide uit. Zo heeft Alpha Bank de hoogste CET1 ratio, namelijk 14,9% (ING en HSBC hebben soortgelijk niveau) en de laagste CET1 ratio, 12%, behoort toe aan Piraeus Bank (BNP zit ook op dit niveau). Maar de glans is zo verdwenen als er gekeken wordt naar de samenstelling van dit CET1-kapitaal.

*Van wit geld moet men dan dus zwart geld maken\!*

Door de lockdown en Covid-19, hebben de centrale banken flink uitgepakt. Iets wat in de vorige bijdrages van dit bankblog aan bod is gekomen. Een systeemcrisis lag (ligt?) op de loer en groot ingrijpen was nodig. Het systeem was al geheel kromgegroeid, maar om nog een kans te hebben om de boel grotendeels en geleidelijk recht te zetten, was dit ingrijpen nodig. De economische depressie zal er echter niet minder om worden. Nu is de vraag of beleidsmakers de handschoen oppakken en orde op zaken gaan stellen. Ik koester de hoop wel, maar de verwachting niet. Megabelegger Ray Dalio verwacht zelfs dat we binnen drie jaar een nieuw monetair systeem gaan krijgen. De reden hiervoor is in essentie dat het vertrouwen in de dollar/euro/yen/pond (etc.) zal verdwijnen. Mensen met vermogen zullen proberen de negatieve effecten hiervan te ontlopen, maar zullen geforceerd worden om wit geld zwart te gaan wassen!

*Rally around the Virus*

Deze week werd bekend dat de VVD, onder het bewind van haar aanvoerder, op 44 zetels staat in de peilingen. (Bij De Hond vandaag op 35 - red.) Nadat ik mijn oogballen van de vloer had geraapt, somde ik in mijn hoofd alle foute beslissingen van Rutte in de afgelopen maanden (en die van ver daarvoor) op. Rationeel gezien kan Rutte dan ook niet op 44 zetels staan. Die 44 zetels is dan ook niet rationeel tot stand gekomen naar mijn mening. De redenen daarvoor zijn dus vooral meer psychologisch van aard. De mogelijkheid om de ratio van de kiezer weer leidend te kunnen maken, die is ons helaas recent ontnomen, dus kabinet Rutte 4 is zowat een gegeven. 

Onder het beleid van Rutte zijn er fouten op fouten gestapeld. Zo kan ik mij een debat herinneren waarin Thierrrrry de minister vroeg of het kabinet o.a. Zuid-Korea als voorbeeld gebruikt en of ze daaruit lessen hebben getrokken die relevant zijn voor de aanpak in Nederland. Antwoord was “nee”, want het kabinet keek naar België en andere Europese landen in plaats van naar Azië. Ondanks de tegenwerping dat ze in Azië voorliepen op de kenniscurve (Covid-19 brak daar immers al vorig jaar uit), bleef de minister bij de gekozen aanpak.

*Je zou het de roof van de eeuw kunnen noemen...*

\

Er is een belangrijk gevecht gaande binnen de eurozone. Het hoogste rechtsorgaan van Duitsland, het Bundesverfassungsgericht (BvG), heeft een van de opkoopprogramma’s van de ECB bestempeld als zijnde in strijd met de verdragen. Dit terwijl het Europese Hof van Justitie, het hoogste rechtsorgaan in de EU, heeft bepaald dat dit niet het geval is. Het EHvJ heeft een hogere rang (primacy) dan het BvG, waardoor, los van de inhoud van de uitspraak van het BvG, hier allereerst sprake is van een juridisch gevecht wie waar staat in de pikorde. Maar het ligt allemaal iets gecompliceerder en laat een manco zien binnen het EU/EMU gestel wat de eurofielen maar al te graag willen rechtzetten. Maar voor dit gevecht is beslecht, is het BvG al in de rug gestoken door Angela Merkel. Daarmee gaat Merkel definitief de boeken in als een sleutelfiguur in Europese verhaal. Ik betwijfel echter of dit verhaal een goede afloop zal kennen.

De ECB heeft donderdag haar pakket aan noodmaatregelen (PEPP) uitgebreid met EUR 600 miljard en de looptijd verlengd tot minimaal juni 2021. Daarmee komt het totale noodpakket uit op EUR 1,35 biljoen. Het feit dat iedereen gevoelloos is geworden voor dit soort getallen zegt eigenlijk al genoeg. Vanuit de optiek van de ECB maar goed ook, want de verwachting is dat nog dit jaar de ECB over de brug gaat komen met een extra EUR 500-750 miljard. Je zou het de roof van de eeuw kunnen noemen, en ook de meest gladde, want niemand zegt wat, niemand doet wat.

Zelfs bij de VVD worden kreten gebezigd in de trant van “de vrije markt, dat kan echt niet meer hoor”

Het was weer een roerige week met BLM, KOZP, voetenwassers, kniebuigers, beeldenstormers, Antifa en zo verder. U zegt niet hardop dat u voor BLM bent? Dan bent u een racist! Dit anti-intellectuele proces is nu ook al een tijd gaande op gebied van economisch denken. Als het zo doorgaat, dan is een Den Uyl-achtige uitkomst nog het best case scenario. Kapitalisme ligt namelijk onder vuur; het krijgt de schuld van alles.

De term kapitalisme wordt te pas en onpas gebruikt in allerlei discussies, artikelen, en politieke debatten. Zelfs de BLM-club ziet in kapitalisme één grote racisme-machine. Toen de kredietcrisis in 2008 zijn intrede deed, kwam kapitalisme niet alleen door randfiguren en organisaties onder vuur te liggen; het gehele politieke spectrum en de burgerij waren er klaar mee. Nu we weer in een crisis terecht zijn gekomen, zal kapitalisme wederom onder vuur komen te liggen.