Geenstijl

Als geld printen welvaart voor iedereen zou opleveren, dan waren we nu allemaal rijk.

Deze titel is natuurlijk een totale rip van Adam Fergusson, maar het dekt de lading van deze column. Zoals vorige week is besproken, denkt Ray Dalio dat we op weg zijn naar een nieuw monetair systeem. Hij verwacht weer een soort Bretton Woods moment waar de grote machtsblokken een nieuw soort geld gaan bedenken. Het proces naar dit moment is nu in de versnelde fase gekomen door de corona lockdown. De economische depressie die dit teweeg brengt heeft overheden en centrale banken groots doen uitpakken. 

Deze noodpakketten zijn niet overal hetzelfde, maar de meeste behelzen simpelweg zeer sterk verhoogde overheidsuitgaven, belastinguitstel of zelfs verlaging van de belastingen (yess!) enerzijds en enorme monetaire verruiming anderzijds. Het extra geld wat “geprint” wordt, wordt gebruikt om de enorme toevloed aan staatsschulden op te kopen. Dit is monetaire financiering van de overheidsuitgaven. Iets wat we nooit zouden doen in de eurozone (Maastricht criteria, EMU-pact), maar we gaan het toch doen. Ondanks dat de Duitsers door de Weimar-hyperinflatie een genetische afkeer hebben voor inflatoir monetair beleid, zijn nu zelfs zij om. 

Gratis geld bestaat natuurlijk niet. Als geld printen welvaart voor iedereen zou opleveren, dan waren we nu allemaal rijk. Nee, er is een rekening en de vraag is waar die komt te liggen. Grofweg zijn de strijdlijnen tussen oud en jong (schuldenaren versus vermogenden), arm en rijk, werkenden en niet werkenden. Deze strijdlijnen gelden zowel binnen landen als tussen landen (dan wel machtsblokken).

Het verloop van deze fase op weg naar een nieuw monetair systeem zal dus asymmetrisch zijn. Op macroniveau zijn er eigenlijk twee specifieke strijdlijnen: landen met een wereldreservemunt-status versus de rest en landen met militaire macht versus de rest. De eerste is duidelijk waarneembaar: de VS en de eurozone. Hierbij is Amerika de absolute nummer één. De dollar is de grootste in internationale handel en de grootste in de buitenlandse reserves van landen. Op zeer grote afstand volgt de euro (zie hieronder).

Op gebied van militaire macht, ligt het beeld wat gecompliceerder (zie wiki tabel). Amerika is de absolute nummer één, wederom, maar om de eurozone te bestempelen als een militair machtsblok, gaat wellicht wat ver. Zo staan Frankrijk en Italië redelijk in de ranking, maar dat was het dan wel (kijk overigens naar de positie van Duitsland!). Deze ranking neemt volgens mij niet de nucleaire capaciteiten mee, wat het beeld dan weer iets anders legt; conflicten tussen nucleaire grootmachten zullen tot uiting komen in proxy-oorlogen (zo niet, dan moet u uw bucketlist binnen drie jaar afwerken).

Terugkomend op de reservemuntstatus; het betekent dat als dergelijke landen geld printen en daarmee goederen en diensten kopen in het buitenland, dat dit in wezen gratis gebeurt (gekeken van de monetaire reset moment). De Fed en de Amerikaanse overheid hebben door hoe het spel gespeeld wordt en dat er een monetaire reset aan zit te komen. Dus nu is de Fed enorm aan het uitpakken (zie Fed balans hieronder). De vergroting van de balans en de snelheid waarmee, doet de grote crisis van 2008 verbleken (7 jaar van verruiming sinds 2008 werd nu binnen weken gedaan!).

Waarom dit goed is voor de VS en niet zo goed voor de andere landen die dollars bezitten, het volgende overdreven voorbeeld: 

*De VS printen geld en koopt daarmee goederen en diensten van andere landen. Normaal zouden deze landen de prijzen gaan verhogen, want zij zien ook wel dat de VS aan het printen is (debasing) en dat het geld (wat niet meer is dan een I owe you) in koopkracht zou moeten verliezen. Echter, alle grondstoffen zoals olie, staal, koper en zo verder, worden in dollars afgerekend. Dus iedereen heeft behoefte aan dollars. Verder hebben veel andere landen zelf leningen uitgegeven in dollars, waardoor zij dollars nodig hebben om de rente en aflossing (beiden natuurlijk in dollars) te kunnen betalen. Daarbovenop, hebben landen natuurlijk baat bij de grote Amerikaanse vraag naar hun goederen en diensten. Deze vraag betekent dat zij dollars krijgen en vaak worden deze weer gerecycled in Amerikaanse staatsschulden (deze landen kopen met hun dollarreserves Amerikaanse staatsschulden. Zo zitten China en Japan op enorme hoeveelheden Amerikaanse staatschulden). Deze kluwen aan belangen, met een moeilijke mix van korter termijn effecten (vaak positief) en lange termijn effecten (vaak negatief), zorgen ervoor dat de Amerikanen ermee weg komen. Sommige landen morren en willen bijvoorbeeld olie in een andere munt afreken dan dollars. Dan komt de militaire macht van de VS om de hoek en zorgen zij ervoor dat de reserve status van hun munt niet (teveel) wordt aangetast. Dus of je nu wilt of niet, dollars zul je krijgen en accepteren. *

Dit systeem werkt aardig voor de Amerikanen, maar is niet voor eeuwig. China probeert inderdaad al de renminbi te laten gebruiken als internationaal betaalmiddel. Zo hebben de Russen en de Chinezen een deal gesloten. Ook hebben veel centrale banken (vaak de gebrandmerkte vijanden van de VS) hun goudvoorraden niet alleen vergroot, maar ook in eigen land gehaald (normaal liggen deze opgeslagen in de VS, VK, of Frankrijk). Saillant detail is dat zowel Duitsland alsmede Nederland een deel van hun goud hebben gerepatrieerd (dus uit landen gehaald die bondgenoten zijn…). Verder heeft Rusland alle Amerikaanse staatsschulden die zij in bezit had de deur uit gedaan. Het geeft aan dat dit systeem op haar laatste benen loopt.

De Amerikanen zien dit ook en bereiden zich voor op een nieuw monetair systeem. Natuurlijk willen zij weer de leiding nemen in dit nieuwe systeem (militaire macht gaat hier wederom een rol spelen). Nu de corona lockdown een economische depressie veroorzaakt, wordt dit als het verhaal / de justificatie gebracht voor de fiscale en monetaire verruiming. Zij zullen printen en printen en printen en zoveel mogelijk dingen bemachtigen uit het buitenland. Als het moment daar is, wordt de dollar in wezen opgeheven en daarmee ook de dollarschulden. Echter, de één zijn schulden, is de ander zijn bezit. Ofwel, iedereen die in dollars betaald kreeg of in dollars geïnvesteerd was, is alles kwijt (geldt overigens niet voor het bezitten van solide aandelen want deze bedrijven zullen voortbestaan en de nieuwe munt aannemen. Het bezit via aandelen zal anders verlopen. Hierdoor is in de onderstaande afbeelding niet alles één op één te nemen. Zie bijvoorbeeld Zwitserland waar de SNB geld print en zich vol laadt met Amerikaanse aandelen; zij spelen het spel dus ook!). Hiermee verlegt de VS de rekening dus voor een groot gedeelte bij andere landen. Met name de opkomende markten, China en Japan zijn de pineut. Maar ook de eurozone wordt geraakt.

Nu voert de eurozone de tweede reservemunt aan. De euro is echter niet zo sterk in haar rol als reservemunt zoals de dollar. De militaire daadkracht ontbreekt ook om dit lang in stand te houden. De ECB en de overheden van de eurolanden zullen dus nu, in het kielzog van de Amerikanen, hetzelfde trucje proberen uit te halen en de rekening van al dit geprint geld buiten de eurozone te leggen. (In deze context zou ik, die de euro en de EU verafschuwt, blij moeten zijn met de euro en wellicht zelfs eurobonds, want zij zorgen ervoor dat we zoveel mogelijk van de rekening buiten de eurozone wordt gelegd! Alhoewel de eurobonds er ook weer voor zorgen dat het gedeelte van de rekening dat wel in de eurolanden komt te liggen, juist meer naar het noorden opschuift.)

Deze geldprinterij door de wereldreservemuntlanden (< galgje tip) zal niet zonder slag of stoot gaan en zal tot internationale conflicten leiden. Maar ook binnen het eurozoneblock, gaan de spanningen (verder) oplopen, want ook hier zullen de effecten van het printen van euro’s niet symmetrisch zijn (vandaar de roep om eurobonds door het zuiden, bijvoorbeeld). 

Er komen dus roerige tijden aan, met grote politieke verschuivingen, geopolitieke spanningen, wereldwijde schuldencrisis, nieuwe monetair systeem, grote verschuivingen van vermogen en zo verder. Beangstigend maar ook fascinerend en vol met mogelijkheden voor ons allen om er vernieuwd en sterker uit te komen.