Geenstijl

De ondergang van Europa door massa-immigratie, zoals 50 jaar geleden voorspeld in Le Camp des Saints van Jean Raspail. Door Arthur van Amerongen

Vijftig jaar geleden verscheen Le Camp des Saints van Jean Raspail. Van deze toekomstroman zijn wereldwijd meer dan 300.000 exemplaren verkocht en het boek leest net zo lekker weg als 1984 van George Orwell, Brave New World van Aldous Huxley, The Boys from Brazil van Ira Levin, en The Iron Heel van Jack London. En hier vindt u nog een hele rits dystopische romans. 

In Le Camp des Saints beschrijft Raspail de ondergang van Frankrijk, die begint op Paaszondag 1991. Een armada van roestige vrachtschepen en verouderde oceaanstomers landt op de stranden tussen Cannes en Saint-Tropez. De vloot van de hoop, vertrokken uit de Ganges-delta, bestaat uit 1 miljoen uitgehongerde paupers en paria’s, letterlijk de laagste kaste uit India. De leider van de flotilla is een misvormd kind met een kapiteinspet, zittend op de schouders van een reusachtige Hindoe. De schrijver koos uit effectbejag  bewust voor vreedzame hindoes, indachtig Ghandi, die de Britten zonder geweld verjoeg, en niet voor moslims.  

De Franse regering vraagt andere westerse landen om steun en heel Europa moedigt migranten uit de hele wereld aan ook om de reis te maken. De Franse bevolking vlucht massaal naar het noorden, terwijl de Gutmenschen juist naar het zuiden reizen om de paupers  te verwelkomen als de “Messias met een miljoen hoofden”. Vervolgens bezetten de migranten huizen van blanke burgers, vermoorden fabriekseigenaren die hen als werkkrachten hadden ingehuurd en verkrachten blanke vrouwen en meisjes. 

In Londen ontvlucht de autochtone bevolking massaal de stad, terwijl miljoenen mensen van kleur op straat kamperen. In New York City moet de burgemeester zijn ambtswoning delen met zwarte families. De nieuwe regering komt in handen van zwarte migranten, gastarbeiders en Franse collaborateurs, en zij maken korte metten met racisme en blanke dominantie. Volgens Raspail is dit het einde van de westerse beschaving, geofferd op het altaar van de universele gelijkheid.

De basis van de roman was het artikel L'Armada de la dernière chance, dat Raspail voor Le Figaro schreef naar aanleiding van de coverstory in die krant in mei 1971. De kop – boven een foto van Marianne, symbool van Frankrijk, gekleed in een Arabische vrouwensluier – luidde: ‘Zal Frankrijk in 2015 nog steeds Frans zijn?’

Raspail werd in zijn polemiek gesteund door Gerard Dumont, hoofd van het Instituut voor Politieke Demografie, en betoogde dat de Franse cultuur, de Franse normen en waarden en de Franse identiteit in 2015 bedreigd zouden worden door grootschalige immigratie uit Noord-Afrika. Aanleiding was een rapport over Bengalen dat de verdubbeling van de bevolking voorspelde van 70 naar 140 miljoen inwoners, en een artikel over het gemiddelde Franse gezin in die tijd, geschat op 3,37 personen. Raspail vroeg zich af  of de wereld in 2050 nog wel bewoonbaar zal zijn. Europa niet, speculeerde hij. ‘De migranten zullen grotendeels uit Afrika, het Midden-Oosten en de verre uithoeken van Azië komen’, zei hij. ‘Overbevolking en godsdienstoorlogen zullen de situatie moeilijk maken.’

De titel, Legerplaats der Heiligen, is ontleend aan de Openbaring van Johannes: 

En hij zal uitgaan om de volken te verleiden, die in de vier hoeken der aarde zijn, den Gog en den Magog, om hen te vergaderen tot den krijg; welker getal is als het zand aan de zee. En zij zijn opgekomen op de breedte der aarde, en omringden de legerplaats der heiligen*, en de geliefde stad; en er kwam vuur neder van God uit den hemel, en heeft hen verslonden.En de duivel, die hen verleidde, werd geworpen in den poel des vuurs en sulfers, alwaar het beest en de valse profeet zijn; en zij zullen gepijnigd worden dag en nacht in alle eeuwigheid.*

Raspail’s traditionele katholicisme diende als inspiratie voor veel van zijn utopische werken, waarin de ideologieën van communisme en liberalisme ten dode opgeschreven zijn en een katholieke monarchie wordt hersteld. In de roman Sire (uit 1991) wordt in 1999 in Reims een Franse koning gekroond: Philippe Pharamond de Bourbon, 18 jaar oud en een directe afstammeling van de laatste koningen van Frankrijk. In 1992 richtte Raspail het Comité ter herdenking van de dood van Lodewijk XVI op.

Raspail (5 juli 1925 - 13 juni 2020) was etnoloog, ontdekkingsreiziger en een gelauwerde auteur van reisverhalen en romans. Hij bracht zijn jeugd door in Noord- en Zuid-Amerika, en reisde vaak in de voetsporen van Franse ontdekkingsreizigers. Zijn eerste reis, in 1949, was per kano van Quebec naar New Orleans, in de voetsporen van pater Marquette. Zijn eerste reisverslag ging over een trektocht per auto van Tierra del Fuego naar Alaska in 1952. In 1953 leidde Raspail een Franse expeditie in de voetsporen van de Inca's en in 1956 bracht hij een jaar in Japan door. Een van zijn vaste thema's zijn bevolkingsgroepen die bedreigd worden door de confrontatie met de moderniteit. 

Ik las Le Camp des Saints pas nadat ik op Vuurland eerst Moi, Antoine de Tounens, roi de Patagonie van Jean Raspail had gelezen, waar ik met mijn toenmalige verloofde een maand vast zat in hoofdstad Ushuaia omdat er geen enkel transport meer naar Buenos Aires of Santiago mogelijk was door een vulkaanuitbarsting. Een geweldig boek en net als In Patagonia van Bruce Chatwin verplichte kost voor iedereen die Patagonië en Vuurland bezoekt. 

Le Roi de Patagonie is het waargebeurde verhaal over de claim op het koninkrijk Araucania en Patagonië door Orélie-Antoine de Tounens, advocaat uit Périgueux, in de tweede helft van de 19e eeuw. In 1981 riep Raspail zichzelf uit tot consul-generaal van Patagonië, een denkbeeldig toevluchtsoord, een alternatief vaderland van dromen en vrijheid.

De roman ontving in 1981 de Grand Prix du roman de l’ Académie Française. In 2003 ontving hij van de Franse Academie de hoofdprijs voor literatuur voor zijn hele oeuvre en werd hij benoemd tot officier van de Légion d'honneur. 

Le Camp des Saints werd in 1973 niet bepaald juichend ontvangen door de BCBG van Parijs. 'Ik werd een racist genoemd, de gesel van ons overgevoelige en totaal blinde Westen', zei Raspail tien jaar later. Aanvankelijk liep het boek niet, maar na drie jaar stegen de verkoopcijfers ineens. 

Het succes kwam via mond-tot-mondreclame en via promotie door rechtse schrijvers.  Het boek kreeg een nieuwe boost in 2001 toen een boot met Koerdische vluchtelingen aan de grond liep in Boulouris, vlakbij Saint-Raphaël, een paar meter van het kantoor waar Raspail Le Camp des Saints had geschreven.  

Op 2 september 2015, twee dagen nadat Merkel haar uitnodiging uitgaf met de kreet 'Wir schaffen das', tweette Marine Le Pen: “ik nodig alle Fransen uit om Le Camp des Saints te lezen of te herlezen.” 

Ze schreef dat ze het boek las op haar 18e en het een blijvende inspiratiebron bleef. Bij de dood van de auteur betreurde ze het enorme verlies voor de nationale familie en noemde ze hem ‘de profeet’.

Toen Camp of the Saints in 1975 in de Verenigde Staten werd gepubliceerd, waren de meningen ernstig verdeeld. De New York Times omschreef het complot als belachelijk en vond Raspail’s fantasie dat in de nabije toekomst de Derde Wereld, protesterend tegen de ongelijke verdeling van de goederen van de wereld en de westerse onverschilligheid voor haar ellende, keihard terugslaat, bespottelijk.

Een recensie in Time had de kop 'Poor White Trash': 'For those who have always wondered what it would feel like to be worked over by the Gestapo, French Essayist and Novelist Jean Raspail has concocted a reasonable facsimile. 

James Kilpatrick van de Boston Globe daarentegen prees het 'moedige' boek en zei dat het geen verrassing was dat het belachelijk gemaakt was door Time Magazine en de New York Times. De krant wees erop dat Raspail de migranten in veel opzichten als bewonderenswaardig afbeeldde: vastberaden, vindingrijk en ambitieus. Ze zochten een beter leven. Raspail's minachting betrof een Westerse wereld die niet in staat is zijn eigen waarden te identificeren of te verdedigen.

James Kilpatrick was een van recensenten die de bevolkingscijfers voor de laatste twee decennia van de 20e eeuw in zijn stuk aanhaalden. In 1975 telde de wereldbevolking ongeveer vier miljard, een aantal dat naar verwachting tegen het jaar 2000 verdubbeld zou zijn. In 2011 werd de grens van zeven miljard bereikt en in november 2022 de grens van acht miljard. 

The Camp of the Saints kreeg opnieuw volop aandacht in de Verenigde Staten, nadat Stephen Miller - de immigratieadviseur van president Trump - goedkeurend over de roman had geschreven op de website Breitbart. Ook Steve Bannon schreef dat Europese landen werden geconfronteerd met een invasie die leek op die in “The Camp of the Saints”. Ronald Reagan prees het boek en Samuel Huntington verwerkte het in The Clash of Civilisations. 

The Camp of the Saints heeft nooit een Britse uitgever gevonden. In 2004 omschreef The Guardian het boek als 'walgelijk' en noemde het een neo-nazibestseller. Desalniettemin gaf de krant, net als de Amerikaanse recensenten van drie decennia eerder, met tegenzin toe dat Raspail een lastige vraag had gesteld over de groeiende wereldbevolking. 'Dit proefschrift heeft een ruwe, sub-Malthusiaanse, demografische ondersteuning', aldus de krant, die verwees naar de laatste alinea van Salman Rushdie's roman uit 1981, Midnight's Children, waarin de auteur de bevolkingsexplosie van India voorspelde. ‘De bevolking van India, 20 jaar nadat Rushdie die woorden schreef, is een miljard’, zei de Guardian. ‘En anno 2024? Waar zullen ze heen gaan? Raspail weet het: naar de Côte d’Azur natuurlijk.’

Een nieuwe Franse editie van Raspail’s boek in 2011 werd een bestseller. 2011 was het jaar van de catastrofale interventie van het Westen in Libië, waarbij kolonel Gaddafi werd afgezet. De regio verviel in chaos en explodeerde de massale immigratie vanuit Afrika naar Europa. Volgens cijfers van Frontex, het grensagentschap van de EU, staken in 2010 4.450 mensen het centrale Middellandse Zeegebied over; het volgende jaar maakten 64.261 de reis, en tussen 2014 en 2017 bedroeg het totale aantal landingen in Europa op deze route 625.455. Tegelijkertijd kwamen honderdduizenden migranten en vluchtelingen Europa binnen via de Westelijke Balkan, nadat de Duitse bondskanselier Angela Merkel in augustus 2015 de grenzen van het continent opende. Dat jaar stroomden 764.033 mensen Europa binnen, een 16-voudige toename ten opzichte van 2014.

In een voorwoord van de editie van 2011 schreef Raspail dat hij een trotse "Français de souche was, een uitdrukking die, vrij vertaald, mensen van Franse afkomst of van blanke Europese afkomst betekent. Hij schrijft dat zijn boek nu onpublicabel zou zijn. Door advocaten liet Raspail  uitzoeken welke passages indruisten tegen de aangescherpte anti-discriminatiewetgeving. Het blijken er meer dan vijftig te zijn; in een appendix worden ze keurig met bladzijden en regelnummers opgesomd.  In 2015 werd het boek ook in het Duits vertaald. Raspail gaf in september van dat jaar een lang interview, toen Duitsland worstelde om de enorme toestroom van migranten uit Afrika en het Midden-Oosten het hoofd te bieden. Hij verwierp beschuldigingen dat hij of zijn boek racistisch was. Hij toonde ook geen leedvermaak over de migrantencrisis. Verdriet was zijn overweldigende emotie, over wat volgens hem de onverbiddelijke achteruitgang van Europa was. ‘We staan  nog maar aan het begin’, waarschuwde hij. ‘De situatie die we nu meemaken, is niets vergeleken met wat ons te wachten staat in 2050. Er zullen negen miljard mensen op aarde zijn.’

De Vlaming Jef Elbers vertaalde de cultklassieker naar het Nederlands. De Ontscheping stond in september 2017 centraal in de Schwob-actie van het Letterenfonds en lag in 100 Nederlandse boekhandels. 

Literatuurmandarijn Arnold Heumakers schreef een positief stuk in het NRC Handelsblad en de VPRO wijdde er een programma aan. 

Heumakers: “In 1973 was dit schrikbeeld nog geheel en al toekomstmuziek, en dat is het in feite nog steeds. Wat op de lange duur de gevolgen zijn van de massa-immigratie uit de niet-westerse wereld weet niemand, alle alarmerende voorspellingen ten spijt. Maar de angst, de paniek, de hysterie en de haat die Raspail beschrijft, zijn inmiddels alomtegenwoordig, mede aangewakkerd door een islamitisch geïnspireerd terrorisme dat Raspail nog niet voorzag. Bij hem gaat het allereerst om de armen van de derde wereld, die bij het rijke Europa aankloppen om hun deel van de welvaart op te eisen. Dat is niet hetzelfde als het culturele en politieke conflict met de radicale islam, al doet het verschil geen afbreuk aan de actualiteit van Le camp des saints. In Raspails roman, door hemzelf aangeduid als een `parabel’ en een `allegorie’, draait het om de fundamentele vraag: wat gebeurt er als de derde wereld het humanisme, morele kern én achilleshiel van het Westen, letterlijk neemt en de facto haar rechten opeist? Tegen het demografisch dictaat is geen kruid gewassen: `zij’ zijn met miljarden, `wij’ slechts met miljoenen. Wat de zaak extra op scherp zet is dat Raspail de tegenstelling ongegeneerd in raciale termen verwoordt. Het gaat om blank tegen zwart en bruin, al blijkt bij de laatste patriotten of 'heiligen' ook een geassimileerde Hindoe te zitten. Van het racisme wordt dus geen systeem gemaakt – in laatste instantie geeft de cultuur (iets waarvoor of waartegen men in principe kan kiezen) de doorslag. Door toch over rassen te spreken en zelfs over een 'rassenoorlog' komt Raspail onbedoeld tegemoet aan de tegenpartij die de inflatoire gewoonte heeft om alles wat haar niet bevalt als 'racisme' te verketteren. In Raspail vindt die tegenpartij een welbespraakte en voor niets terugdeinzende bestrijder. De verschoppelingen uit India krijgen als “mensen van de Ganges” nauwelijks een gezicht, maar bij het portretteren van een reeks even modieuze als hypocriete Gutmenschen (inclusief een op Franciscus lijkende paus en een door alle menslievende praatjes misleide Franse versie van Henk en Ingrid) heeft Raspail zich bepaald uitgeleefd. Een deel van hen wordt vertrapt door de hongerende horde of komt anderszins om in de totale anarchie als gevolg van de ontscheping. Satire en sarcasme strijden hierbij om de voorrang, waardoor het boek (anders dan bijvoorbeeld Houellebecqs ironische meesterwerk Soumission) soms meer op een pamflet lijkt dan op een roman. Voor de vulkanische woede à la Céline over de verwoestende invloed van het `Beest’, zoals de vijand apocalyptisch wordt aangeduid, maakt dat geen verschil. Wanneer de toekomst van de beschaving op het spel staat, moet je niet aankomen met dubbelzinnigheden, zal Raspail gedacht hebben. En dat haat óók een vruchtbare literaire motor kan zijn, demonstreert hij met verve.”

In het tijdschrift Le Point in 2015 omschreef Raspail zichzelf als rechts-rechts".  

Le Point: U ontkent dat u extreem-rechts bent, maar uw boek heeft de waarde van een pamflet in bepaalde xenofobe stromingen. Heeft u er spijt van?

Raspail: U spreekt van extreem-rechts! Het is mogelijk dat dit boek geïnstrumentaliseerd is en dat er soms taaluitspattingen zijn. Ik kan daar niets aan doen. Trouwens, ik zit niet op internet, ik ben de 21e eeuw niet binnen getreden, dus ik weet niet wat ze daar zeggen over mijn boek. Persoonlijk sta ik aan de rechterkant, en ik vind het niet erg om dat te zeggen. Ik ben zelfs "rechts-rechts".

Niet altijd want ik ben een royalist. Ik stem in de laatste ronde van de presidentsverkiezingen. Ik stem niet links, dat is zeker. Op dit moment heeft iedereen het over het onderwerp, er zijn duizenden specialisten op het gebied van migranten, het is een chaos van opmerkingen. De situatie die we nu meemaken is minder vergeleken met wat ons te wachten staat in 2050. Er zullen 9 miljard mensen op aarde zijn. Afrika is in een eeuw tijd van 100 miljoen naar een miljard inwoners gegaan, en misschien zijn er 2, 5 miljard Afrikanen in 2050. Zal de wereld leefbaar zijn? Overbevolking en godsdienstoorlogen zullen de situatie delicaat maken. Het is dan dat de invasie zal plaatsvinden, die is onvermijdelijk. (Le Point)

Hier een waardige lijkrede voor Raspail door mijn vrienden van Doorbraak, een van de weinige onafhankelijke Vlaamse media. 

Jean Raspail was romancier. Geen politicus. Hij kwam niet met oplossingen en wilde geen antwoord geven op de vraag hoe Europa dan wel moest antwoorden op de massa-immigratie. ‘Sortis de leurs livres, les écrivains n'ont rien à dire, beweert de verteller in zijn roman Les yeux d'Irène. Eens buiten hun boeken, hebben auteurs niets meer te zeggen. ‘Maar wie een verloren strijd begint, moet klaroengeschal laten horen, op zijn paard springen en een laatste charge proberen uit te voeren, want anders sterft men door trieste ouderdom in een vergeten fort dat niemand nog belegert omdat het leven elders plaatsvindt, zegt een van de personages in Le roi au-delà de la mer.

Adieu, monsieur Raspail.

p.s. In 2022 voorspelde de VN dat de wereldbevolking in 2050 9,8 miljard zal bereiken en dat negen landen tegen die tijd voor de helft van de groei van de wereldbevolking zullen zorgen: India, Nigeria, de Democratische Republiek Congo, Pakistan, Ethiopië, Tanzania, Oeganda, Indonesië en de VS.