Geenstijl

Een premier is gewoon onze werknemer. Het lukt hem niet om in een redelijke termijn van DRIE JAAR te voldoen aan de WOB en archiefwet

Drie advocaten van het zeer gerenommeerde Pels Rijcken (hofleverancier van landsadvocaten sedert 1969) publiceerden april 2019 dat sms- en whatsapp-berichten onder de WOB vallen. Dit deed het trio naar aanleiding van een uitspraak van de bestuursrechter van 20 maart 2019. Ze hadden namelijk kansloos verloren, en probeerden de verwachtingen tot enige transparantie te beperken.  

De rechterlijke macht schreef onder meer: “De werknemer die de privételefoon gebruikt voor het ontvangen en verzenden van werkgerelateerde berichten moet deze berichten zo nodig overdragen aan zijn werkgever.” Een premier is gewoon onze werknemer. Het lukt hem niet om in een redelijke termijn van DRIE JAAR te voldoen aan de WOB en archiefwet zoals uitgelegd door de Raad van State.

Mark beweerde dat hij alle belangrijke sms’jes had doorgestuurd aan ambtenaren ter archivering. De ontbrekende sms’jes met burgemeester van Amsterdam Femke Halsema over coronademonstraties bewezen het tegendeel. Live archivering werd live vernietiging. Mark Rutte heeft geschiedenis gestudeerd. Bewust of onbewust bepaalt hij wat wel of niet bekend wordt.

Daarover schreef George Orwell reeds in 1948: "Who controls the past controls the future: who controls the present controls the past," Er is met een leger van duizenden persvoorlichters een autoritaire controle ontstaan op ons heden. Openbaarmaking wordt gespind, getraineerd of geblokkeerd, zodat er complete regie ontstaat over wat politici, journalisten en kiezers weten.

Daarmee houdt Mark Rutte grip op onze beeldvorming. Of het nu een sms’je, fotorolletje, bonnetje, begroting, kinderopvangtoeslagdossier of OMT-advies is, het verhaal blijft hetzelfde. Hij schrijft zijn eigen geschiedenis, u knikt braaf en tekent om de vier jaar bij het kruisje. Het maakt niet meer uit wat er gebeurd, het maakt uit wat u mocht weten en hoe u dat achteraf beleefd.

Zijn eigen Ministerie van Algemene Zaken doet zo veel mogelijk mondeling om geen sporen achter te laten. Volksvertegenwoordigers, journalisten en kiezers krijgen na veel aandringen kruimels informatie. Gemiddeld mogen ze 161 dagen wachten op zwartgelakte en incomplete WOB-dossiers. Ze zijn uitgeput voordat ze aan reconstructies, bestudering of het debat mogen beginnen.

Wat we wel weten, mogen we een beetje over pruttelen, wat we niet weten zijn de lijken in de kast waarmee dit kabinet volledig chantabel wordt. Het is zo'n puinhoop dat rechters aangeven deze buikpijndossiers niet op te kunnen lossen. Strategisch lekken is de Haagse slangenkuil een wapen, in plaats van de eerste stap naar transparantie, lerend vermogen en democratie.

Kamervragen worden zeer respectloos en laat beantwoord. “Is dan het spel niet, zoals ik in de afgelopen jaren heb meegemaakt, dat er, op het moment dat je vraagt "zijn er documenten die hierop zien?", wordt gezegd "nee, u vroeg om een document en niet om een memo"? Dan vroeg je een memo en dan had je niet naar een notitie gevraagd, want het was een notitie.”

We zagen dat soort smerige spelletjes ook in het Wilders-proces. Een Raadsheer van Het Hof ontkende eerst onder ede dat hij een getuige had beïnvloed en geen beschikking bij zich had om arabist Hans Jansen mee te confronteren. Toen Brammetje vervolgens meesterlijk doorvroeg of deze raadsheer een deel van de beschikking bij zich had, moest hij bekennen. (vanaf minuut 37).

Deze cultuur van ontkennen, draaien, de documenten niet delen, incomplete archieven bijhouden bestaat al heel lang. Meest tekenend is een minister Van Agt die bij een treinstel met honderden kogelgaten blijft beweren dat het niet de bedoeling was gijzelnemers te doden. Dankzij een of ander wonderlijk sprookje moesten die Molukkers als een vergiet verder leven ofzo.

Minister De Jonge bleek privé-systemen en privé-mail te gebruiken om het ongemak van goede beveiliging te omzeilen. Dit maakt een reconstructie en controle achteraf nogal moeilijk. Dat is ook buitengewoon pijnlijk omdat tijdens de coronacrisis de WOB tijdelijk buiten werking is gesteld, waardoor controle tijdens zo goed als onmogelijk werd.

Gezien de ingrijpende maatregelen zoals lockdowns, uitbreiding van intensive care verbieden, tientallen miljarden noodsteun of vijf miljard kwijtraken, lijkt het me handig volledig open te evalueren. We moeten ervan leren, want deze ramp zal zich herhalen. Zeker aangezien overbevolking en reislust de mensheid vatbaarder maken voor virussen, zoals apenpokken laat zien.

Defensie heeft hardnekkige problemen heeft met vastgoed-, inkoop- en munitiebeheer. De tijdelijke verhuizing naar Vlissingen, die een leegloop van honderden ervaren mariniers gaf, blijkt een miljard duurder uit te vallen. Dit politieke prestigefiasco sloeg een bres in onze krijgsmacht, het duurt jaren voordat de nieuwe rekruten opgeleid zijn. De minister faalde, zweeg en wachtte het rapport af.

De Algemene Rekenkamer maakte gehakt van de uitgaven en verplichtingen van het rijk, van meer dan 5% staat de rechtmatigheid niet vast. Daarmee zijn de problemen in een jaar verdubbeld. De nieuwe D66-minister van Financiën valt fors tegen, zelf vind ze het zorgelijk. Ze reageert achteraf, in plaats van dat ze deze problemen voorkomt, of vooraf met het parlement en de pers deelt.

Maar ook in de toekomst gaan we gewoon verder met deze bestuurscultuur. Negen miljard werd het onderwijs ingegooid, geen extra docenten, geen meetbaar effect. De dwangpomp en 25 miljard voor klimaat & stikstof lopen vast op een gebrek aan installateurs en bouwvakkers. 20 miljard voor een Nationaal Groeifonds loopt vast op een gebrek aan personeel. Kansloze plannetjes zonder poppetjes.

Er wordt gewerkt met fondsen waarvan alleen een grof raamwerk en het aantal miljarden bekend is. Op deze manier wordt het hele voortraject dat tot een besluit leidt op afstand van het kabinet en het parlement geplaatst. Controle vooraf wordt onmogelijk, het budgetrecht sterft af. De Algemene Rekenkamer maakt zich zorgen over de rechtmatigheid en interne & externe controles.

Mark Rutte ontkent zijn patroon uit het verleden, heden en toekomst