Geenstijl

Hoe vrij zijn we zonder woning of pensioen?

Terwijl Nu.nl opent met woningnood, worden mensen van vakantieparken gegooid, zelfs als de vakantiewoning netjes gehuurd of gekocht is. Mensen zonder legaal woonadres raken ook hun zorgverzekering kwijt, zelfs als ze betalen. Kinderen zijn afhankelijk van het adres van hun ouders voor de zorgverzekering. Woningnood is soms levensgevaarlijk, vlucht maar naar Californië.

Rechters moeten het primaire recht op wonen (zoals verankerd in de Europese en de Universele Rechten van de Mens en genoemd als zorgplicht in onze grondwet) mijlenver boven luxueuze wensen zoals welstand, stankcirkels, bestemmingsplannen en andere ondergeschikte belangen zetten. Er moet eerst vervangende woonruimte komen, voordat je uit je eigen pand gezet kan worden.

Gemiddeld hebben Nederlanders anderhalve ton pensioen. Als de opbouwfase eindigt, naderen we soms een half miljoen. Woningen zijn duurder, auto's goedkoper, toch heeft niemand het erover. Zelfs niet op het moment dat er 1600 miljard wordt verdeeld onder pensioendeelnemers. Soms werd er 8,3% gespaard, soms 27%, nu mag of moet 30%, de verschillen tussen generaties zijn enorm. (PDF)

Dekkingsgraad is niets meer dan ingelegd vermogen gedeeld door pensioenbeloften. Door een verschuiving naar individuele potjes wordt de collectiviteit doorbroken. De belofte naar u wordt gedegradeerd tot een oud sprookje, hoeveel ingelegd vermogen er in uw individuele potje zit wordt leidend. U raakt uw pensioenbelofte kwijt en krijgt daar een zakje beleggingen voor terug.

Tijdens het invaren, het kapot gooien van de gezamenlijke pot in kleine stukjes, zal een discussie ontstaan over welke scherf van wie is. (PDF) Hoe moet de pot verdeeld worden? Welke rekenrente? Daar ontstaat een generatieconflict, een pechgeneratie en net zoals bij vermogensrendementsbelasting, Gronings gas of de kinderopvangtoeslagenaffaire een eindeloze set juridische procedures.

Mensen rekenden er eerst op dat ze 70% van hun laatst verdiende loon kregen. Dit leidde tot excessen bij directeuren die elkaar in de laatste maanden nog even een promotie gaven. Daarvoor was niet gespaard. Door over te stappen naar 70% van je gemiddelde loon werden pensioenen verlaagd. Nu willen we gedwongen naar een systeem waar je alleen nog weet hoeveel je belegt.

Het argument is hier dat het te complex zou zijn om allerlei losse systemen naast elkaar te hebben. Dat is nogal een delier aangezien we al driekwart eeuw pensioenen in drie pijlers keurig uitvoeren. De eerste pijler, AOW, loopt via een omslagstelsel, de fiscus haalt geld op en geeft dat direct aan pensionado's. Dit bestaat sinds 1947. De vergrijzing maakt dit een steeds duurder geintje.

De tweede pijler, het verplichte pensioenfonds van de bedrijfstak, houdt netjes bij hoelang iedereen gewerkt heeft. De eerste werd in 1879 opgericht door de Delftse Gist & Spiritusfabriek. Het eerste bedrijfstakpensioenfonds werd opgericht in 1917. (PDF) Dat gaat goed, zelfs nu veel werknemers regelmatig moeten wisselen van sector en daardoor meerdere pensioenen opbouwen.

De derde pijler, waar mensen zelf fiscaal gunstig sparen, meestal verdeeld over verschillende verzekeraars in fiscaal vriendelijke spaar- en beleggingsproducten, gaat ook prima. Lijfrentes gaan terug tot de zeventiende eeuw. (PDF). De vergeten pijler, pensioenen die verborgen zitten in ondernemingen en privébezit, bestaan sinds de oudheid en worden steeds riskanter.

Als u een onderneming heeft, en het lukt u niet drugs of andere criminaliteit te weren, wordt uw zaak gesloten. Vastgoedondernemers mogen nauwelijks hun pand in als er een huurder in zit, of het nu een woning of een bedrijfspand is, maar lopen wel een jaar aan huurinkomsten mis als de burgemeester hun pand sluit. Dit zijn ongekend harde civiele straffen, voor andermans delicten.

Je kan deze transitie zien als het afkopen van het collectieve pensioen, en met de waarde daarvan direct inkopen van een persoonlijk pensioen. Letterlijk een verhuizing van het systeem van de tweede pijler naar de filosofie van de derde pijler. Beide systemen bestaan meer dan een eeuw naast elkaar. We gaan pensioenen definiëren op basis van inleg, in plaats van belofte. (PDF)

Er wordt gesteld dat een systeem met individuele potjes stabieler is. Dat is alleen waar als je een tunnelvisie hebt op de stabiliteit van het pensioenfonds, en de pensionado vergeet. Wanneer je het risico naar de eindgebruiker verplaatst, verhuis je de instabiliteit naar iemand die straks te oud is om zaken te repareren als het tegenvalt. Dan rest alleen snijden in uitgaven, zoals eten, wonen of zorg.

Onze overheid heeft in deze discussie een bijzondere dubbelrol. (PDF). De dekkingsgraad van het ambtenarenpensioenfonds is zielig. Dit komt mede door uitnamewetten van CDA'er Ruud Lubbers, premievakanties en ongedekte VUT-regelingen. Deze roof is nooit gerepareerd. De overheid wil nu als werkgever eerst overstappen op individuele potjes, om daarna alle verantwoordelijkheid af te wijzen.

We kijken hier naar een transitie waar we pensioen niet meer zien als uitgesteld loon onder verantwoordelijkheid van een werkgever, die verplicht is bij te storten als er te weinig gespaard is, maar als een systeem waar de werknemer zelf genoeg moet sparen. Aangezien actuarieel rekenen voor geen enkele scholier verplicht is, is dit proces louter door enkele specialisten te doorzien.

De rest maakt geen geïnformeerde keuze.

We varen in de mist.