Geenstijl

Basisvaardigheden leer je pas echt in bètavakken

Aanstaande woensdag praat ons parlement over de inhoud van ons voortgezet onderwijs. 30% minder tijd voor natuurkunde en biologie op de havo. 18% minder op het vwo. Net zoals in 1998, 2003 en 2016 (iets moderner, vooral minder) gaat het mes erin, steeds dieper. Het restantje is niet meer levensvatbaar. Elke dag ontdekken we meer, we gaan steeds minder met onze jeugd delen.

Deze week ging de Nobelprijs voor de Natuurkunde naar de uitvinding van neurale netwerken, het fundament onder artificiële intelligentie. Deze artificiële intelligentie was nodig om de structuren en vormen van eiwitten te begrijpen, dat leverde de Nobelprijs voor Scheikunde op. Eiwitten worden aangestuurd door microRNA, voor die ontdekking is de Nobelprijs voor Geneeskunde gegeven.

Het ene was niet mogelijk zonder het andere. Het was allemaal niet mogelijk zonder jarenlange gemoedelijke en intensieve internationale samenwerking door tienduizenden wetenschappers en hun studenten. Een duidelijker signaal dat burgerschap, logica en digitale vaardigheden nauw zijn verweven met exacte vakken is er niet. Hun vrije debat leverde wetenschappelijke ontdekkingen op.

Wie kijkt naar de wiskunde-examens over de afgelopen decennia, ziet dat de contexten vooral komen uit economie, natuurkunde, scheikunde en biologie. De kracht en schoonheid van wiskunde komt pas tot leven als de gebruikte verbanden en formules met een kwantitatieve analyse in exacte vakken een betekenis krijgen. Wiskunde nuttig leren gebruiken in exacte vakken kost serieus tijd (PDF).

Alleen binnen een wereld waar je met experimenten de juistheid van conclusies kunt bewijzen, kan je leerlingen leren denken in structuren, elkaar van opbouwende, oprechte & gerichte feedback te voorzien en samen tot de juiste antwoorden te komen. Zonder fysieke experimenten als anker, blijft het een verzameling meningen waar desinformatie en drogredeneringen vrij spel hebben.

Dat fysieke anker om basisvaardigheden zoals samenwerking te leren, is ook nodig zodat leerlingen de kwaliteit van hun antwoorden zelf kunnen testen, en daarmee gezamenlijk zelfvertrouwen opbouwen. Exacte vakken zijn frustrerend, omdat je niet wegkomt met foutjes in aannames, metingen, verwerking of conclusies. Deze pijnlijke, maar cruciale ervaring schept een kritisch brein.

Wanneer je vakken te klein maakt, rijst de vraag of het nog zin heeft. Leer te weinig van een taal en je kunt het niet spreken of lezen. Hetzelfde geldt voor exacte vakken, wie alleen wat basale losse flarden leert, bereikt niet het punt dat je er zelfstandig iets leuks mee kan doen. De vraag is of de exacte hoek in het voortgezet onderwijs nog voldoende kritieke massa houdt om uit het startblok te komen.

Binnen deze “vernieuwing” wordt namelijk ook het profielwerkstuk geschrapt. Dan leren pubers niet meer een onderzoek op te zetten waarin ze hun exacte kennis op een eigen idee toepassen. Zonder die vaardigheden verzuipen ze in het probleem gestuurd onderwijs op hun latere studie. Pubers die twijfelen over hun vakkenkeuze zien geen leuke bovenbouwprojecten die tot de verbeelding spreken.

Durven pubers straks nog te kiezen voor geneeskunde of een technische opleiding? Zeker gezien studeren niet meer een grondrecht is, maar een financieel risicovolle onderneming. De teller van studieschulden staat op 29 miljard en blokkeert de kans op een huisje. Straks kiezen steeds meer kinderen voor een “veilige” studie richting een vage baan op kantoor bij de kletsende klasse.

De oorlogen in het Oostblok en zandbak leren ons dat vrede en veiligheid afhankelijk zijn van de laatste innovaties, zoals het in alle eerdere oorlogen ook het geval is geweest. De Nobelprijs voor de Vrede is niet alleen een herdenking van Hiroshima en Nagasaki, het is ook een waarschuwing dat de verdragen tegen verspreiding en gebruik van kernwapens steeds minder vanzelfsprekend worden.

We zijn in het dagelijks leven alle techniek en gezondheidszorg die bijdraagt aan onze welvaart normaal gaan vinden. De snelle beschikbaarheid van informatie samen met de creatie van leuke afbeeldingen en filmpjes door kunstmatige intelligentie laten ons de waarde van een jarenlange, gedegen medische of technische studie vergeten. We zijn afhankelijk van pubers die daarvoor kiezen.

Ons parlement moet zich ook afvragen of er binnen het huidige docententekort wel capaciteit is voor al deze bemoeienis, reorganisaties en onjuist gedelegeerde maatschappelijke problemen. Hoe meer docenten en leerlingen zelf mogen bepalen, hoe meer ze voelen dat doelen haalbaar zijn en hoe meer ze elkaar echt hebben leren kennen, des te verder hun motivatie en effectiviteit stijgt. (PDF)

Exacte docenten zijn al te veel bezig om leesvaardigheid en rekenvaardigheid te repareren zodat leerlingen de instructie en het vraagstuk kunnen lezen, om deze vervolgens op te lossen. Het programma van exacte vakken is niet overladen, er is louter te weinig tijd voor gereserveerd. Docenten krijgen niet meer genoeg lestijd om leuke dingen te bereiken of eigen ideeën te proberen.

Zou de vraag aanstaande woensdag niet eerder moeten gaan hoe we meer professionals verleiden tot het docentschap, en hoe we ze daar houden? Hoe gaan we vakken zoals natuurkunde, scheikunde en biologie uitbreiden op scholen, zodat de jeugd enthousiast wordt en antwoorden kan gaan vinden voor onze overbelaste zorg, energiehonger, economie, huisvesting en militaire bedreigingen?

Kinderen zijn onze toekomst, leer ze een vak.