Geenstijl

De boreale uilenspeech is het moment waarop de wal de Renaissancevloot begon te keren

De pers zag z’n eigen profetieën over de wederopstanding van het fascisme bevestigd worden toen FvD in de Senaat met twaalf zetels plotseling de grootste partij was en daar kun je wetten maken, of breken. Maar een Eerste Bierkelder werd het nooit, want Henk Otten - nu zelf politicus - was de boreale borrelpraat beu en zag tevens zijn kans schoon om de show op zijn eigen manier te runnen: meer over de ‘zakelijke’ boeg dan de ideologische. Het leidde tot lelijke ruzies en die ruzies leidden weer tot roddels die soms feiten bleken, waar pijnlijke screenshots bij bestonden.

Is het nodig om alles nog eens op te rakelen? Baudet won 2 zetels in 2017, vond dat zelf eigenlijk te weinig om echt mee aan het werk te gaan, bleef bouwen aan de beweging - en waarom ook niet - maar verloor de grip op zijn eigen genootschap toen 86 overwegend heel normale mensen een niet zo heel relevante politieke positie op plekken ver buiten Amsterdam en Den Haag gingen bekleden en iedere “foute” tweet van een onbeduidende FvD’er uit Zeeland plotseling landelijke headlines ging maken waar Ons Soort Mensen heel hard ZIE JE WEL van ging gillen zonder ooit enige nieuwsgierigheid te betrachten (net als bij Fortuyn of Wilders voor hem) over de vraag wáár die potentie voor zo veel zetels toch vandaan kwam. Want dat antwoord willen ze nooit horen.

Ineens waren daar dan toch de LPF-achtige toestanden. Ditmaal niet over wiens beurt het was om het fractiepistool vast te mogen houden, maar over intrinsieke “filosofische” kwesties.

Baudet waant zich kennelijk nog steeds kansrijk om de eerste kanselier van Forumland te worden en trekt met een verdrietige complotkaravaan door het land, waar hij dan vanaf een platte kar tegen acht mensen, een paardenkop en de camera van de livestream hele absurde dingen zegt waar Marina Meeuw fragmentjes uit knipt voor haar Twitteraccount, zodat er twee dagen later alsnog headlines over in de krant verschijnen, waar een paar laatste gelovigen nog “uit context!!1!” bij proberen te boostwitteren.

De enige filosofische vraag die je op dit moment over Thierry Baudet kunt stellen, is hoe je iemand die zelf geen enkele mentale context meer lijkt te hebben, nog ín een gekaderde context kunt citeren.

“Een rare snijboon”, typeerde Pritt hem in 2015 en dat was ie, en dat is ie nog steeds. Het is tragisch om te zien hoe snel een rijzende ster in een zwart gat kan veranderen maar dat komt echt niet alleen door hemzelf.

Baudet heeft door zijn eigen uitspraken, maar ook door stempels die op hem geplakt zijn, mensen aangetrokken die je uit je buurt moet houden en heeft hij sowieso te weinig gedaan om die mensen te weren, terwijl hij degenen die hem waarschuwden van zich vervreemdde. Hij heeft (te veel) uitspraken gedaan die je als racistisch of antisemitisch kunt duiden, en die hem gezien zijn positie als gekozen Kamerlid (terecht) bloot stellen aan stevige kritiek.

Toch is nog steeds moeilijk te geloven dat hij intrinsiek een van beiden is. Baudet zoekt openlijk de randen op van wat je “mag denken” of “mag vinden”, maar wat je aan die randen aantreft is niet per definitie interessant.

Baudet psychologisch duiden, daar moet je een beetje bij weg blijven. Het is een zichtbaar feit dat hij zich vreemd gedraagt, het blijft een vraag hoe dat komt. Het is evident dat hij weet dat je een spel waarvan je opponenten de regels tijdens het spelen steeds wijzigen - zoals we tijdens ons referendum aan den lijve ervoeren - alleen naar je eigen hand kunt zetten, als de regels ook voor jou niet meer bestaan. Maar in een spel zonder regels val je snel van het bord, en voor je het weet tuimel je in een konijnenhol richting Wonderland Forumland. Waar het kartel achter iedere boom een populist, nationalist of fascist ontwaart, propageert Baudet achter elke progressieve politieke globalist een complot en het is geen van beiden waar.

Zijn keuze om van corona een verzonnen of gefabriceerde pandemie te maken en om de oplossingen daartegen te bestempelen als “experimentele gentherapie” waar een groter plan voor de onderwerping van de gehele mensheid achter zit, hebben er toe geleid dat hij slechts nog gehoor vindt bij een kleine (maar helaas nog steeds vervelend grote) groep mensen met een lage cognitieve weerbaarheid tegen dergelijke ongekaderde opvattingen. Baudet parasiteert op hun achterdocht tegen de macht, de media, de overheid en de elite, en denkt dat hij daarmee zijn eigen spel aan het winnen is.

Die achterdocht en argwaan tegen de autoriteiten en hun narratieven heeft hij niet zelf gezaaid bij zijn achterban (mind you, niet alleen die van hem koestert zulke gevoelens), hij oogst slechts een deel van de storm die als wind gezaaid is door onze onbetrouwbare, inconsequente en steeds verder achter de individuele voordeur dringende overheid.

Windzaadjes die zijn bewaterd door ambtenaren, bestuurders en voorlichters maar dus ook door de pers, een steeds verder schaalvergrotend verlengstuk van de staat dat zich een overijverige overschrijver van overheidsretoriek toont en veel te weinig een kritische tegenmacht, maar wel heel hard over “pers veilig!” gilt als meneer Wilders een rake tweet over tuig van de richel plaatst, of als de vleesgeworden bodywarmer Hansie Nijenhuis per ongeluk een politiecel van binnen ziet omdat ie (zonder perskaart) bij een dommig klimaatprotest niet te onderscheiden was van de rest van de deelnemers.

Er zijn steeds minder mensen die zich ‘zorgen maken’, tegenover steeds meer mensen die woedend zijn, of gewoon afhaken. Anno 2021 bestaat het bezorgde Burgercomité EU niet meer. Arjan van Dixhoorn is de chronisch boze beheerder van hun laatste relikwie, het twitteraccount. Pepijn van Houwelingen, die ik ken als een uiterst beleefde maar bedeesde man, schreef een vreemde roman en is nu Kamerlid voor Baudet (waar hij met zijn jarenlange ervaring als SCP-ambtenaar in ieder geval de systemen snapt en niet louter als een complotmarmot aan een onverschillig apparaat knaagt, maar desalniettemin hele rare vergelijkingen maakt). Beata Supheert is een lieve vrouw, die verstandigerwijs overal net een beetje buiten is gebleven (veel wandelen is goed voor de geest).

Peter Vlemmix, die ons destijds aan elkaar voorstelde, werkt nu voor Ongehoord Nederland, dat zelf eigenlijk ook niet weet welk doel het dient behalve dat Zwarte Piet moet blijven - zeg maar het fotonegatief van Omroep Zwart, dat wil dat Zwarte Piet verdwijnt en dus ook geen enkel nuttig doel dient. Beiden zijn een natte windstoot in de maatschappelijke storm: vlagen die soms het verstand verbijsteren maar hooguit een paar goedkope tuinstoelen omblazen. (We weten overigens wel welke van die twee omroepen in Hilversum en daarbuiten met meer égards zal worden behandeld, terwijl Ongehoord Nederland geen geweldsoproepen doet of laptops van andere journalisten steelt, maar enfin.)

Waar willen we nou heen met dit allengs meer als een slecht weerbericht des doods klinkend relaas? Nou. Vanuit onszelf geredeneerd is het goed om af en toe flink op je bek te gaan, zoals we met de verkiezingen van 2017 deden, want dat kan best louterend werken. (We zouden het Baudet ook gunnen boven hoe het hem nu is vergaan.)

Maar als we de publieke weerstatistieken er bij pakken en terugblikken op de jaren vanaf het GeenPeil-referendum, ontwaren we een verhitting in het maatschappelijke klimaat die zich aftekent als een kleine of misschien niet eens zo’n hele kleine Zie Je Wel, We Zeiden Het Toch.

Het referendum was, met alle poeha en morele paniek die het veroorzaakte, een storm in een glas water. Maar het probleem was toen wat het nu nog steeds is: de alles willen dicterende, bevoogdende maar zich volstrekt onbetrouwbare tonende bovenlaag die steeds de regels buigt om zichzelf in het spel te houden. Baudet is voor de politiek gebleken wat Sywert is voor de media: een kleine uitzaaiing die het zicht op de kanker belemmert, en die kanker groeit zoals kwaadaardige celdeling placht te doen: tot een potentieel dodelijke storm die niet meer gaat liggen.

Je kunt niet als politicus een jaar lang roepen dat een bepaalde maatregel niet en nooit zal worden ingevoerd, om hem vervolgens toch in te voeren - zoals Hugo de Jonge met de tot vaccinatie dwingende QR-pas. Je kunt niet aftreden als “erkenning” van je eigen fouten in het Toeslagenschandaal en vervolgens niet alleen doodleuk demissionair doormodderen, maar ook het probleem niet oplossen omdat je Mark Rutte bent, de man die hier al tien, twaalf jaar de baas is maar bij grote problemen plotseling pretendeert dat hij ook maar een toevallige passant is.

Je kunt niet pleiten voor een nieuwe bestuurscultuur in een democratie waarin gekozen volksvertegenwoordigers grondwettelijk zonder last moeten kunnen bewegen, maar je meest kritische Kamerlid - die niet uit is op je scalp, maar op het herstellen van de schade - je partij uit pesten. Je kunt niet prediken dat er geen tijd meer is voor “het klimaat” en dat het “radicaal moet”, zonder daar enige vorm van onderbouwing of argumentatie bij te geven, zoals Kaag deed in haar Schoo-lezing, en ondertussen anderen van populistische retoriek of totalitaire taal betichten.

Je kunt niet continu blijven liegen of informatie achterhouden voor een Tweede Kamer - feitelijk: het volk - die grondwettelijke rechten heeft op die informatie. Dat door zetelroof en splinterpartijen gespleten nepparlement kan zich op zijn beurt niet eindeloos als leeuw blijven voordoen terwijl het in werkelijkheid een lam is, omdat wérkelijk leeuwengedrag “de populisten in de kaart speelt”. Je kan ook niet eeuwig blijven vrezen voor “de populisten” omdat inertie de snelste weg is om iedereen op “de populisten” te laten stemmen (zeker als je ook nog denkt dat identiteitspolitiek een goed antwoord op dat populisme is).

En je kunt niet bij herhaling referenda organiseren maar de uitslag ongezien naast je neerleggen en daarna het hele instrument afschaffen, met de toezegging dat je de volgende keer beter uit zult leggen waarom mensen de verkeerde keus hebben gemaakt. Vooral niet als de burgers die het hardst wilden lopen voor een referendum (als vrijwilliger of gewoon als actieve stemmer) zich juist het meest betrokken tonen bij de invulling van hun eigen democratie - ook al koesteren ze misschien niet altijd de Juiste Mening.

Terugdenkend aan de zomer van 2015, toen de nieuwe vrienden van het Burgercomité een biertje dronken op GSHQ en we met onze borrelende onderbuik ruim vier miljoen mensen naar de stembus stuurden, leerden we van dichterbij dan ooit hoe hoog de muren van de macht zijn, hoe giftig de pijlen van hun inktridders en hoe spelregels van de democratie meestal in het nadeel van de burger worden geïnterpreteerd.

Toen was het ernst, maar ook nog spel: een referendum waarmee de macht zich liet tarten, liet kennen en uiteindelijk liet gelden. The house always wins, maar we hebben in ieder geval gelachen. Vijf jaar later is de ernst veel groter, wat duidelijker dan ooit te zien is in het Toeslagenschandaal: de raderen draaien, maar louter in malende bewegingen en het zijn altijd dezelfde doodnormale mensen die vermalen worden, door altijd dezelfde Ons Soort Mensen die de machine al de hele eeuw bedienen.

Het huis wint altijd, maar een huis dat verdeeld is tegen zichzelf, kan niet blijven staan. Een spel zonder eerlijke regels kent uiteindelijk alleen maar verliezers. 

Dit was deel 9 in een reeks van 9. Alle eerdere afleveringen hier.