Geenstijl

Vanaf 18 augustus vloog de referendumteller uit de startblokken

Niet in de laatste plaats dankzij de mogelijkheid om digitaal te tekenen, waren we binnen twee weken op de helft. Maar toen stokte de teller...

Nadat we de inleidende verzoeken hadden ingeleverd en de Kiesraad het totaal van 14.441 bekend gemaakt had, was er uiteraard media-aandacht geweest. Jan Roos schoof aan bij Jeroen Pauw, alle kranten berichtten over het nieuws van de Kiesraad - zoals ze altijd keurig berichten als officiële instanties iets melden - en het onderwerp was ‘van gesprek’, zoals dat heet. 

De start van ronde twee, derhalve, ging ook met wat aandacht gepaard. We kregen natuurlijk niet alleen weerstand maar ook uitgesproken steun van onder meer Boris van der Ham, Ronald van Raak, Harry van Bommel, Geert Wilders, Henk Krol, Marianne Thieme, BN’ers als Jort Kelder, Eddy Terstall en Hans Teeuwen of van progressieve meedenkers als Martijn Aslander, die op het snijvlak van bestuur en technologie de overheid probeert bij te spijkeren in directere lijntjes naar de burger.

Ook ons digitale geitenpaadje zorgde voor veel aandacht en omdat Johnny Quid het heerlijke idee had om aan het einde van het tekenproces een plaatje te tonen van een somber kijkende D66-leider met de tekst “Je hebt zojuist Alexander Pechtold heel verdrietig gemaakt. Dank je wel!” er op, kregen we aanvankelijk de lachers op onze hand, en de wind mee.

Dat plaatje werkte echter ook enigszins tegen ons. Niet iedere D66’er was tegen zo’n referendum - velen geloofden zelfs dat het te winnen kon zijn. Bovendien begonnen zowel Jan Roos als Thierry Baudet zich steeds openlijker tegen het associatieverdrag met Oekraïne te keren, terwijl het niet per definitie onze bedoeling was dat het daar om ging. We wilden een democratisch referendum, opdat de kiezer iets te zeggen had, over een Europees onderwerp. Althans, zo zat ik er zelf in.

Tienduizenden flyers, verspreid door een groeiend Leger des Peils, ten spijt: op maandagmorgen 14 september 2015 stond de teller op 162.500 handtekeningen en 48 uur later waren dat er maar 9.000 meer. We zaten op een plateau en de tijd begon te dringen. Een week later zaten we - met nog maar een week te gaan - nog steeds onder de twee ton en kwam onze uitgever Stef Dol met een even simpel als lumineus idee: “Als iedereen die getekend heeft, nou één iemand zoekt die ook wil tekenen, dan ben je er…”

Die boodschap gingen we pushen en werd ook door de vele vrijwilligers uitgedragen. Op maandagmorgen 21 september klokten we op 195.950 handtekeningen, 24 uur later waren dat er bijna 23.000 meer. Ineens ging het hard. Die stijgende groei, in combinatie met de naderende deadline, ontwaakte de media en in korte tijd zat Jan Roos in EditieNL, EenVandaag en zo nog wat media. 

Wat ook hielp, was een column van RTL Nieuws-adjunct Pieter Klein, die zich vóór ons referendum uitsprak in die week. Nog belangrijker was dat Pechtold op 22 september tegenover Jan Roos de vreemde fout maakte om hardop te zeggen dat hij het associatieverdrag - dat volgens hem te ingewikkeld was om aan de kiezer voor te leggen - zelf ook niet gelezen had. Die bestuurlijke arrogantie leverde ons tienduizenden handtekeningen op.

Op donderdagmiddag 25 september om exact 15:00 uur ging de teller, met nog bijna vier dagen te gaan, door de 300.000. We ontkurkten de champagne (en een paar flessen bier) en hielden onze mond. Niemand mocht het weten, want we wilden marge, marge, marge om foutief ingevulde of onvolledige formulieren op te kunnen vangen. Bovendien: Hoe hoger het totaal, hoe kleiner de kans dat er (plotseling) procedurele fouten gevonden zouden worden om het héle initiatief ongeldig te verklaren. We liepen immers met een gloednieuwe wet in de hand over een heel dun digitaal geitenpaadje dat niet in de wet beschreven stond. Het zou niet de eerste keer zijn dat politici tijdens het spel de regels veranderen.

Maar als je wint, heb je vrienden en die vrienden bleven massaal hun krabbels zetten. Van 24 op 25 september haalden we in een etmaal 67.500 handtekeningen op, tot zondagavond 27 september om middernacht - toen we de teken-applicatie dicht gooiden - kwamen er nog eens zo’n 150.000 bij om het officieuze totaal naar 472.000 te brengen. Digitaal, dus nog los van wat er op papier direct aan de Kiesraad was verzonden.

We hadden namelijk ook nog een ander geintje uitgehaald in die week: met subsidiegeld uit een fonds van het Europees Parlement, bedoeld om de EU onder de aandacht te brengen en ter beschikking gesteld door de eurosceptische groep waar het UKIP van Nigel Farage destijds nog deel van uitmaakte, hadden we een paginagrote advertentie in De Telegraaf ingekocht waar we het hele tekenformulier in hadden afgedrukt, met een korte instructie er bij, klaar om in te vullen. Geen idee hoeveel krantenpagina’s er bij de Kiesraad binnen gekomen zijn, maar onze eigen hypocriete humor heeft ons nog wel wat gezeik opgeleverd: de subsidie bleek plotseling niet volgens de (achteraf aangepaste) regels te zijn besteed en zelfs dáár probeerden sommigen ons de schuld van te geven. De machinaties van de macht om hun uitdagers te besmeuren kennen geen bodem, en vooral in onze contacten met UKIP hebben we daar een beetje van kunnen proeven: de Brexitvrees was op dat moment uiteraard ook zeer groot in Brussel.

Terug naar eigen land. De ontknoping van onze handtekeningenjacht volgde op zondagavond 27 september. We hadden onze stand steeds gedownplayed en bleven heel hard roepen dat we er bíjna waren, dat het echt haalbaar was maar dat het erg spannend werd en dat iedereen moest blijven tekenen.

Op de laatste vrijdagavond belde ik Pieter Klein met de vraag of we die zondag live in RTL Nieuws de eindstand bekend mochten maken. Hij reageerde terughoudend en zei - geheel terecht overigens - dat hij niet van plan was om ons initiatief zomaar het laatste duwtje te geven. Toen ik hem vertelde dat ik op het moment van spreken naar een live-teller keek die op het punt stond de 400.000 handtekeningen aan te tikken, was het heel even stil aan de andere kant van de lijn. Toen klonk er een keiharde lach en noemde hij ons een ‘geweldig stelletje klootzakken’. En ja, natuurlijk wilde RTL dat nieuws zondag wel brengen.

Zelf hadden we het íets anders in gedachten. RTL Nieuws is om half acht, wij zouden onze teller (die we tijdelijk offline gehaald hadden) zelf om 19:00 uur terug live zetten. Een cameraploeg van RTL zou bij Jan Roos thuis in Bergen live hun Half Acht openen met GeenPeil. Ik reed ook die kant op en werd onderweg tot drie keer toe door een redacteur van NPO Radio 1 gebeld. Of we in het Radio 1 Journaal de eindstand wilden noemen, en hij wilde mijn ‘nee’ niet accepteren. Bijna drie maanden waren we straal genegeerd en nu wilden ze ineens de scoop? LOL.

“Wij hebben ons eigen platform”, zei ik, voor de derde keer tijdens het derde telefoontje, waarop hij nog eenmaal probeerde: “Ja maar op Radio 1 heb je 100.000 luisteraars!” Toen ik hem keihard uitlachte en zei dat we er op deze zondagavond op GS makkelijk een half miljoen verwachtten, reageerde hij nog gepikeerd ook. Oh, die arrogantie van de NOS, die is echt grenzeloos. Maar hij belde gelukkig ook niet meer terug.

Op zondagavond 27 september 2015, stipt om 19:00 uur, knalde GeenPeil met ruim 450.000 digitale handtekeningen naar een historisch referendum en dronk Jan Roos live op RTL Nieuws een glas champagne, voor een schilderij van zichzelf dat boven zijn eigen eettafel aan de muur hing. Na afloop hebben we geknuffeld alsof we net eigenhandig het Berlaymont hadden opgeblazen.

Wat me meer is bijgebleven dan de champagne en het schilderij: de cameraman van RTL was opvallend blij met het eindresultaat van GeenPeil. Zoals het altijd de cameramannen, de technici van licht en geluid, het studiopersoneel, de dames van de grime en alle andere ‘gewone’ mensen die de (radio- en televisie-) media ondersteunen zijn waaraan je merkt - of die hardop uitspreken - dat ze GeenStijl tof vinden, omdat ze in tegenstelling tot de presentatoren, hun bazen of de beleidsmakers geen professionele ambities koesteren of prangende carrièrebelangen hebben waarvoor ze hun eigen oprechtheid moeten offeren aan het opportunisme van de politieke correctheid.

Het was dan ook niet Jan Roos, of Thierry Baudet, of Bart Nijman die het voor elkaar kreeg. De gewone man was de avant-garde van het Oekraïne-referendum, zoals de gewone man altijd de enige serieus te nemen graadmeter van het publieke sentiment over de grote onderwerpen is. (Hier nog wat dankwoorden en tekenstatistieken.)

Die gewone man zou nog héél veel elitaire strontkarren over zich uitgereden krijgen in de referendumcampagne richting 6 april. Maar: meneer Pechtold reageerde uiterst sportief die zondagavond in september!

Dit was deel 4 in een reeks van 9. Alle eerdere afleveringen hier.