Geenstijl

Het was niet voorbij na die 32,2 procent hakken over de sloot opkomst en de klinkende 61,1 procent NEIN. De uitslag moest natuurlijk nog genegeerd worden

Zo stellig als ik wist dat de uitslag een ferm ‘neen’ zou worden, zo onzeker was het ‘wat nu’ nadat die nee eenmaal was uitgesproken. Je weet dat ze niks “kunnen” met de uitslag. De Nederlandse ratificatie van het associatieverdrag, in juli 2015, was een formaliteit zoals bijna alle EU-kwesties nog formaliteiten zijn. Het referendum was slechts een voetnoot bij die formaliteit, hooguit een LEGO-steentje waar Rutte even met blote voeten op moest gaan staan, maar verder een evenementje waar tweederde van ruim vier miljoen stembusgaande Nederlanders geen verschil mee zouden maken. 

Kees Berghuis deed namens de vvd een persoonlijke toenaderingspoging voor een ‘samenwerking’, die ik afsloeg. Bert Koenders probeerde het via een secretaris-generaal. Het werd uiteindelijk een geitenpaadje, met het beroemde inlegvelletje.

Ik zou moeten opzoeken hoe het politieke truukje ook weer precies luidde en wat het inlegvelletje verklaarde. Ik weet het niet meer en het doet er ook niet toe: wat GeenPeil helaas bewezen heeft met het Oekraïnereferendum is dat een serieus, fundamenteel debat over de Europese Unie een al lang geleden gepasseerd station is (bij het Grondwetreferendum van 2005 leek dat debat nog wel onderdeel van het spel), en dat democratische inspraak al helemaal een schijnvertoning is. Elke vijf jaar gaan ongeveer net zo veel mensen stemmen voor het Europese Nepparlement als dat er voor ons tot “rancunereferendum” bestempelde inspraakmoment hun huis uit kwamen. Dan heet het plotseling wel ‘democratie’, volgens mensen die zichzelf uit eigen belang graag voor de gek houden.

Die term ‘rancunereferendum’ zegt meer over de tegenstanders van GeenPeil dan over ons initiatief en de duizenden vrijwilligers en flyeraars die er het vuur voor uit hun sneakers liepen. Gewone mensen, die gewoon een beetje gewoon mee wilden doen, en bijna een jaar lang zijn beschimpt en bescheten door duurbetaalde mensen in deftige kranten. Hoe zouden die hun eigen stukjes nu teruglezen? De Wagendorpjes en de De Wijkjes, de Smeetsjes en de Starinkjes, de cartoonisten en de anonieme hoofdredactionele commentaartjes? Rancune, zegt u? Wie de schoen past. 

Enfin. 

Ik zal de eerste zijn om toe te geven dat een associatieverdrag met een corrupt kudtland middenin een geopolitieke gevarenzone niet het beste onderwerp is voor een referendum over de vraag of je daar meer, of minder plofkippen vandaan wilt halen.

Maar dat was het uiteindelijk misschien toch wel. Niet omdat het onderwerp er zo veel toe deed. Maar vanwege alles wat er omheen gebeurde. Omdat het zo veel zegt over Onze Pers, Onze Politiek en vooral over Onze Democratie. Want als die corrupte, zelfzuchtige, door lobbyisten van elke moraal gestripte schijnvertoning van alcoholisten, corveeërs en verbeten ideologen die we “Europees Parlement” noemen wél serieus moeten nemen, maar de directe stem van de bevolking over één onderwerp niet, en als de schijnvertoning te vuur en te zwaard als ook diep gedrenkt in nepnieuws, zure oprispingen en gesubsidieerd vitriool moet worden verdedigd ten opzichte van het recht van het individu om zich over iets uit te spreken in een democratie. Dan weet je hoe de vlag er bij hangt: verregend door miezer, in een guur briesje.

Die miezer werkt bovendien aanstekelijk. Noem het kleinzielig (en dat is het waarschijnlijk ook), maar ‘vvd’ heb ik sinds dat inlegvelletje van Rutte nimmer meer in hoofdletters geschreven.

Maar voordat u de lezer het gevoel krijgt in een serie van zes, zeven stukken gelokt te zijn om de persoonlijke wrok van uw scribent over zich uitgestort te krijgen, er gebeurde nog meer na 6 april en de debatten over geitenpaadjes.

Vlak voor het referendum, half maart 2016, was ik te gast op Kasteel Sterkenburg, de vermaarde trainingsgronden waar Forum voor Democratie z’n bredere fundamenten legde. Ontvangen door de immer uitbundige gastheer Baudet verkeerden we in gemengde gevoelens over de campagne, het verloop van het referendum en de te verwachten verwerping van de uitslag. Want we wisten het op voorhand, maar Baudet leek er minder door te zijn aangedaan terwijl ik mezelf achter bijna kwalijk nam dat ik enige hoop had gekoesterd op een andere afloop. 

Natuurlijk was er een vorm van trots, of tevredenheid, over wat er in gang was gezet en hoe het velen beroerde en in beweging bracht. Maar waar ik nog kampte met de spanning of we de opkomst gingen halen, of er een geldige uitslag zou komen en wat er met de uitslag zou gaan gebeuren, was het standpunt van Thierry dat we sowieso allemaal al “verzetshelden” waren. 

Die ‘allemaal’, dat waren overigens vooral zijn eigen kringen, er liepen op een enkele jeugdige uitzondering na geen hesjesdragende GeenPeil-vrijwilligers rond op dat kasteel. Theodore Dalrymple was er, en Douglas Murray, die toen nog niet gebrouilleerd was geraakt met de in de daarop volgende jaren altoos verder ontsporende Baudet. Het ging over het kwaad van Foucault en de waarheden van De Tocqueville en tijdens het diner riep Baudet zijn disgenoten op om “nog 1000 anderen te werven” opdat de nieuwe verzetshelden aan hun eigen mars door de instituties zouden kunnen beginnen.

“Ah. Hij wil dus dezelfde fouten gaan maken als de generatie ’68”, schamperde de tafelgenoot naast me. We zaten met een paar iets-minder-gelovigen aan het uiteinde van de tafel en sloegen een en ander geamuseerd gade, temeer omdat naarmate de avond vorderde en er meer drank in de man was, het aantal van 1000 steeds verder slonk, naar 500, naar 100, naar 10, tot bedtijd.

Het ongeduld van Baudet werd daar wel zichtbaar. Hij liet dezelfde drang blijken toen we kort na het referendum benaderd werden door de voornoemde hoge ambtenaar op Buitenlandse Zaken, die namens Bert Koenders met ons het gesprek wilde aangaan over de referendumuitslag. Ternauwernood konden we voorkomen dat Thierry op die uitnodiging in zou gaan. Immers: die miljoenen mensen die bij het referendum hun stem hadden uitgebracht, hadden ja of nee gezegd tegen een Europees associatieverdrag. Niemand had gestemd op Jan Roos of op Thierry Baudet. Er lag al een uitslag: een ferme nee. En die ‘nee’ was een politiek probleem voor Den Haag en Brussel, niet een startpunt van onderhandelingen voor ons. Wij bouwden slechts de trechter waar een kleine half miljoen ondertekenaars van verschillende politieke gezindten doorheen konden, en voerden campagne voor de referendum-opkomst (en vooruit, tegen dat stomme verdrag). Deze zin moet u onthouden, die zal ik verderop in deze serie nog tegen mezelf gebruiken.

Die zomer, begin augustus 2016, dronk ik op de Noordermarkt een biertje met Baudet. Hij wilde weten wat ik vond van het idee om aan de verkiezingen mee te doen. Slecht plan, meende ik. Als je aan de buitenkant dat schip van staat met vier miljoen mensen al niet bij kunt sturen, waarom zou het dan van binnenuit met een paar zetels wel lukken? Ik dacht aan hoe PowNed het omroepbestel op zou blazen en riep uiteraard de LPF ook nog maar eens in herinnering: iedere nieuwe politieke partij trekt opportunistische pipo's aan. 

En als ik mee zou doen, vroeg hij, zou hij me dan kunnen overtuigen? Nee, zei ik en verklaarde mezelf door uit te leggen dat het mij nooit om een programma ging, met standpunten en zo, maar om de democratische inspraak zelf. Om het voortschrijdende fenomeen dat het afstaan van nationale soevereiniteit leidt tot het verlies van inspraak bij het individu en dat je daarmee een democratisch tekort opbouwt dat zich wel eens heel lelijk zou kunnen wreken. Bovendien gaf ik ‘m weinig kans om er tussen te komen. Het referendum was niet om ons gegaan, maar om het onderwerp. Of eigenlijk meer over het referendum als instrument. Maar hoe dan ook niet over ons.

In september werd bekend dat Baudet aan de verkiezingen van 2017 mee zou doen met Forum voor Democratie. Ná die verkiezingen, waarin hij en Theo Hiddema twee zetels veroverden na een energieke, opgewerkte campagne, heb ik me gehaast om mijn ongelijk te erkennen en hem te feliciteren met de twee knap veroverde zetels. (Zelf hadden we natuurlijk glorieus gefaald met GeenPeil, daarover heus nog meer, de volgende keer.)

Zijn antwoord was dat het te weinig was en dat ze hem eigenlijk meteen premier moesten maken, wilde Nederland en onze democratie nog enige kans maken om zichzelf te redden. Ik deed het af als een grap die passend is voor zijn ongeduldige karakter. Thierry Baudet is nogal snel verveeld. Maar omdat Jan Roos noch wijzelf zetels haalden en Baudet wel, bleef de gierkar van het Goed Volk hem wel (en ons niet langer) achtervolgen...

Dit was deel 7 in een reeks van 9. Alle afleveringen hier.