Geenstijl

Na het referendum wilden we bij GS in eerste instantie de reguliere draad van de waan van de dag weer oppakken

Jan Roos leek echter niet zo lekker uit de strijd gekomen te zijn. Zijn huwelijk was gestrand (voor de zekerheid: dit is geen roddelpraat, maar breed bekend) en hij had geen trek meer in de lawaaierige clownsact die hij in zijn video’s altijd opvoerde.

Hij maakte soms een filmpje en vaak ook niet en zo modderde het een tijdje door. Hij zat er aardig doorheen en wij lieten dat maar even begaan. Meer dan eens had hij al door laten schemeren niet aan de zijlijn te willen blijven staan maar erg concreet werd dat niet. Totdat we ineens op een zondagavond in augustus op de website van Joost Niemöller moesten lezen dat Jan Roos lijsttrekker zou worden bij het VNL van Joram van Klaveren.

De volgende morgen, een maandag, werd hem dat door ons op de man af gevraagd. Hij antwoordde bevestigend, waarop we afscheid moesten nemen. Je kan niet op dinsdagmiddag een verslaggever naar de patatbalie sturen met een roze plopkap als die op maandag vertelt dat hij zelf een partij gaat leiden. Dat vond Jan zelf ook en het afscheid was daarom kort en zakelijk: hij bood per direct zijn ontslag aan, wij boden hem keurig de gelegenheid zijn eigen vertrek in een filmpje aan te kondigen. 

Dus hij naar buiten met cameraman Nick, om terug te komen met een ellenlang verhaal dat klonk als het partijprogramma van VNL. Dat was niet helemaal de bedoeling, maar Jan was na de opname fluks vertrokken dus hebben we het filmpje zelf maar teruggebracht tot het enige nieuwsfeit dat er in zat: Jan Roos wordt lijsttrekker van VNL.

En toen was er nog maar één. En die maakte me toch een ontzettende strategische fout. 

De negeren van de referendumuitslag was tegen beter weten in toch een behoorlijke frustratie geworden en bovendien een puzzeltocht naar een praktisch antwoord. Baudet was aan zijn FvD-campagne begonnen, Roos was naar VNL vertrokken maar de essentie van GeenPeil is het faciliteren, of waar mogelijk verbeteren, van democratische inspraak en transparantie. Zo ging het met het EU Stemmentellen in 2014, zo ging het met het referendum en zo moest het ook gaan in ons antwoord op het negeren van de uitslag. Zo kwamen we op het idee van de ‘levende stemkastjes’.

Geen partijprogramma, geen standpunten, maar via een digitaal platform de leden van GeenPeil laten meestemmen over ieder onderwerp, gekoppeld aan een forum waarop informatie en debat elkaar versterken. Een beetje piratenpartij zonder de praatlepel, met referendums zonder de fysieke stembusgang, maar in de praktijk natuurlijk een overhaast ingestoken illusie die eerder reactief was richting partijen die het referendum negeerden, dan een proactief plan voor een iets minder politieke democratie: een stem op jezelf leek heus geen slecht plan (pdf), we schreven werkelijk een schitterende FAQ (PDF) en we hadden het momentum - dachten we...

Nog altijd zijn er mensen die het systeem een droomscenario voor ons bestuur vinden, maar de realiteit is natuurlijk dat we zo weinig stemmen haalden in maart 2017 dat ondergetekende alle kiezers zo ongeveer persoonlijk heeft kunnen bedanken. Het werd een electoraal fiasco waar van te korte voorbereidingstijd en te weinig middelen tot navelstaren en te veel verschillende interne opvattingen allerlei redenen voor te geven zijn, maar er is er maar eentje die er echt toe doet: GeenPeil bouwde voor het referendum slechts de trechter waar een kleine half miljoen ondertekenaars van verschillende politieke gezindten doorheen konden. En we maakten de vergissing dat diezelfde mensen ook bereid waren op ons te stemmen.

Dat waren ze niet, dat is volkomen begrijpelijk en dat hadden we vooraf ook best in kunnen zien. Sterker nog, onder andere René van Leeuwen riep op voorhand al dat het een doodgeboren kindje was, en kreeg gelijk. Bovendien was het beoogde platform niet op tijd te bouwen, zat er geen enkele regie in onze campagne-aanpak en wil de kiezer uiteindelijk gewoon stemmen op een persoon, met een programma of een goed verhaal, en niet op een ‘levend stemkastje’. Gelukkig hebben we de video nog, als ook de ontnuchterende ervaring van kort na een groot succes keihard falen.

Hoewel talloze reaguurders hun chagrijn over de verkiezingscampagne niet onder stoelen of banken staken, is het mooie van GeenStijl dat de voorpagina van elastiek is. Desalniettemin: we hadden het niet moeten doen. Gelukkig kregen we korte tijd later een absurdistisch advertentieboycot aan onze paarse roze broek vanwege een verkeerd gelande sarcastische grap en toen waren de verhoudingen tussen GS en het deugsoepie weer snel genoeg duidelijk.

Terwijl wij de vlaggen en wimpels van GeenPeil terug naar de zolder droegen en Mark Rutte het referendum van zich af liet glijden, was Thierry Baudet aan zijn hemelbestorming bezig. Hij leek zich goed bewust van het gevaar van LPF-achtige toestanden, bouwde een beweging op rond klinkende namen en begon meteen een jeugdafdeling en een wetenschappelijk instituut, die elkaars wegens kruisten in Kasteel Sterkenburg en bij andere Forum-aangelegenheden. Met Baudet bestond (in weerwil van woeste nepnieuwskoppen) geen enkele animositeit en ik was - met anderen rond GeenPeil - sindsdien nog regelmatig te gast op het kasteel bij Driebergen, of andere gelegenheden van FvD of Thierry zelf.

Maar er waren citaten en incidenten, van en rond Baudet, die dan weer wat zei over zijn wens voor een ‘dominant blank Europa’ of ‘homeopathische verdunningen’, dan weer eens een dubieuze Rus citeerde en af en toe een woord in de groep gooide waar het morele hobbelpaard van de media van ging steigeren. ‘Oikofobie’, huuuuuuuu! Na het referendum was de Renaissancevloot de nieuwe existentiële bedreiging voor de elite, die zich ook al geen raad wist met Trump en Brexit.

De Forumster bleef desalniettemin rijzen, de beweging groeide en de media deden wat de media altijd doen als de macht wordt uitgedaagd: een front vormen om de macht te behoeden voor “het populisme”. Het werd allemaal weer van een potsierlijkheid waar Baudet gewiekst mee speelde en waarmee hij hoger en hoger steeg in de peilingen.

Columnisten begonnen te panikeren, Den Haag raakte in rep en roer en aldus leidde het er toe dat Mark Rutte, de ongenaakbare die al tien jaar geen politieke tegenstand van betekenis kreeg vanuit de Kamer, zich geroepen voelde om in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen op een debat-uitdaging in te gaan. Een op een met de premier dankzij een morele paniek - Baudet had het zelf niet kunnen regisseren. Stak hier dan toch de storm op van al die wind die al twintig jaar gezaaid werd?

Maar in die storm zag je echter ook de eerste serieuze scheuren in de zeilen van de Renaissancevloot. Baudet werd vooraf getraind en gemasseerd door de engelen in zijn partij, maar liet zich voor aanvang toch nog door zijn duivels influisteren. Fysiek aanwezig in de Rode Hoed was duidelijk te zien hoe Baudet het voor elkaar kreeg om Rutte in het eerste half uur te ontregelen, maar een paar opmerkingen over Rusland en MH17 plus natuurlijk die vraag wanneer Rutte voor het laatst had gehuild, zorgden voor een omkering die met een beetje goede wil hooguit tot een gelijkspel leidde. 

Politiek gezien was het een waardeloos wedstrijdje - beide heren waren niet eens verkiesbaar bij de aankomende stembusgang.

Onder dat debat ontwaarde je de onberekenbare Baudet. Ooit bouwden we samen een trechter, volgens de spelregels van de democratie waarvan we dachten dat ze voor iedereen gelijk waren. We wonnen die slag maar niet de oorlog. Jan Roos en GeenPeil bleven ergens in 2017 achter, Baudet kwam wel verder en bleef onafgebroken doelwit van morele bombardementen.

En toen kwamen die verkiezingen, 20 maart 2019, waar FvD plotseling de allergrootste werd, 86 van de 570 zetels ophaalde en zich in alle 12 provinciën tot de grootste partijen mocht rekenen.

“De uil van Minerva spreidt haar vleugels bij het vallen van de avond….”

Dit was deel 8 in een reeks van 9. Alle afleveringen hier.