Geenstijl

Op 10 juli 2015 kaapte GeenStijl de vergeten kroonjuwelen van D66 en begon GeenPeil aan het verzamelen van 10.000 handtekeningen

We besloten niet al te hard op de trom te roeren vanuit de gedachte dat wanneer je voor 10k krabbels al alles uit de kast moet halen, die 300.000 sowieso onmogelijk worden. Rustig aan, dan breekt het lijntje niet.

Binnen GeenStijl waren de meningen verdeeld over het plan. Niemand was er tegen, dat vooropgesteld, maar de haalbaarheid werd breed betwist. Joris von Loghausen (NEP hebbe zijn ziel) wist zeker dat het onhaalbaar was. Brusselmans en Johnny Quid - beiden ook niet meer onder ons - hadden hun bedenkingen. Ikzelf vreesde vanuit het perspectief van GS dat wanneer we het niet zouden halen, ons dap’re weblog aan impact zou kunnen inboeten.

Daar tegenover stond dat ik heilig overtuigd was van de potentie van zo’n volksraadpleging, omdat de onderbuik hard borrelde op alle onvrede over de EU. We zaten in de staart van de bankencrisis, Griekenland was net door Dijsselbloem onderworpen om de euro te redden, een paar maanden eerder was de redactie van Charlie Hebdo afgeslacht door radicale moslims en midden in de Arabische Lente werd een bloeddorstig kalifaat gesticht. De EU meende desalniettemin de islamitische vluchtelingenstroom ook nog wel te kunnen schaffen. Daar zitten geen jihadisten tussen, is hysterie. We horen het Judith Sargentini nog twitteren…

Desalniettemin begonnen we dus terughoudend en met veel ironie aan de inleidende fase voor het referendum. We maakten een FAQ en met René van Leeuwen een video waarin hij uitlegde hoe je een stuk papier moet printen en een brief post, want de methodiek van het referendumsysteem was er eentje uit de tijd van de trekschuit en de postduif: alles moest op papier, en per post.

Het toeval wil dat we net in die zomer Jan Roos van PowNed hadden overgenomen, waar hij met slaande deuren was vertrokken. Dat Jan overal met slaande deuren vertrekt, wisten we toen nog niet. Als lawaaiclown met een camera en een roze plopkap was hij wel de uitgelezen persoon om een toevallig voorbij waaiend matrozenpetje op zijn rossige kruin te zetten en het kraaiennest van de blauwgele referendumvloot te bemannen. Het hielp, zoals ook columns van Ebru Umar, oproepen van Geert Wilders en steunbetuigingen van SP en Partij voor de Dieren bijdroegen aan aandacht voor het initiatief. Grote media sliepen er nog even doorheen.

De deadline voor de tienduizend lag op 6 augustus, maar eind juli liet de Kiesraad - die officieel geen tussenstanden gaf - weten “flink wat post” gekregen te hebben. Foto’s van enveloppen voor de Kiesraad, oranje brievenbussen en grappen over postzegels vlogen over sociale media. We kregen zelfs digitale reclameborden langs A-wegen aangeboden om tekenoproepen op te vertonen. Er broeide iets.

Leroy (💛) begon posters te ontwerpen met citaten van politici. Vooral die van Alexander Pechtold ging hard: “Europa is te complex om in een referendum te proppen.” We leerden dat elke held - wij dus - een antiheld nodig heeft om zijn narratief op af te kaatsen, en dat werd Alexander Pechtold. Op geheel natuurlijke wijze, uiteraard.

Na het verlopen van de deadline moesten we een week wachten op de officiële telling van de Kiesraad. We hadden oprecht géén idee of we het gehaald hadden. Op maandag 10 augustus, exact een maand na de start van de campagne, kwamen wel een paar IT’ers langs op GSHQ. Zij geloofden niet dat je ooit 300.000 papieren handtekeningen op zou kunnen halen en hadden het idee om een app te bouwen waarmee tóch digitaal getekend zou kunnen worden. Geheel binnen de kaders van de wet en volgens de richtlijnen van de modellijsten van de Kiesraad. Daarnaast zouden ze het ook nog waterdicht maken voor ieders privacy: om te tekenen voor het referendum moest je namelijk nogal wat persoonlijke informatie invullen.

We besloten hun technische voorstel (open source, waarin servernamen als “Juncker” en “Pechtold” gebruikt werden) via eigen netwerk en nieuwe contacten langs de Kiesraad te geleiden voor hun oordeel en alvast te gaan bouwen aan het platform. Je kan immers maar voorbereid zijn op een tweede ronde.

Op 13 augustus (ik was helaas net op vakantie) maakte de Kiesraad bekend dat we niet alleen de drempel van 10.000 handtekeningen hadden gehaald, maar dat we daar met 14.441 geldige handtekeningen ruimschoots overheen waren gegaan (nieuwsbericht gek genoeg offline op hun eigen site). 

En dat dus allemaal op papier. Met enveloppen en postzegels, zonder al te veel gepush en gedram bij ons geachte lezerspubliek. Het bier smaakte goed, die avond op Bourbon Street in New Orleans, al was het een vreemde gewaarwording om 5000 kilometer verderop, dronken en met een jetlag, het besef te voelen dat vanaf 18 augustus de zeswekenteller voor de 300.000 handtekeningen zou gaan lopen. Zou het lukken om daar ‘digitale toestemming’ voor te krijgen? Zouden we überhaupt in buurt van de 300.000 kunnen komen? De deadline daarvoor was gesteld op maandag 28 september.

Op afstand kon ik weinig doen, maar omdat de eerste drempel gehaald was, begon de rest van de redactie er ook steeds meer zin in te krijgen. Er broeide iets en nu werd het een veenbrand. Oproepen voor vrijwilligers werden geplaatst, er werden nieuwe posters gemaakt en een bijgewerkte FAQ geschreven en met name Johnny Quid begon zich over de oproepen te ontfermen om ons toch vooral naar de 300.000 te helpen. Op 31 augustus keerde ik terug op de burelen van GeenStijl GeenPeil, waar ondertussen een ware machine in gang was gezet met topics, video’s, livestreams van het printen van formulieren, vrijwilligers, stickers, hesjes en grote spandoeken voor zogenaamde zichtlocaties. Het was één grote vrolijke bende met wodka en dwergen, maar het kreeg ook vorm en richting.

En die richting zinde Den Haag niet. Op diezelfde 31 augustus schreef De Telegraaf dat vvd, D66, PvdA en CDA zich alvast voorgenomen hebben een eventueel referendum te zullen negeren. Vrienden van Vladimir Poetin, werden we genoemd door vvd’er Bas van ’t Wout (u weet wel, zo’n achterbanker waar je jarenlang niks van hoorde totdat hij begin 2021 een paar maanden demissionair minister mocht zijn en prompt een burn-out kreeg). 

Dat frame werd daarna steeds vaker gebruikt om ons democratische initiatief te besmeuren, waarbij vooral opviel dat zo weinig mensen of media een serieus debat aan wilden gaan over democratie, EU of het referendum als instrument. Het was volgens velen allemaal fout, slecht, populistisch of ronduit kwaadaardig. Terwijl we nog mijlenver verwijderd waren van de onmogelijk geachte driehonderdduizend-drempel. Een leerzame periode, zelfs voor mensen die toch al weinig fiducie in politiek en pers hadden.

Op 18 augustus begon de teller voor de 300.000 te lopen. Vanaf 19 augustus kon je digitaal tekenen voor het referendum-initiatief via wat Mark Rutte later 'een internetachtige constructie' zou noemen.

Een zooi bestuurskundigen, juristen en techneuten had in (goed, constructief) overleg met de Kiesraad uitgedokterd dat de zogenaamde modellijst ook best digitaal mocht worden ingevuld, mits alle vereiste informatie er op stond. Digitaal een handtekening zetten was sowieso al wettelijk toegestaan, de enige onwrikbare eis bleef dat ieder digitaal formulier wel op individueel papier moest worden afgedrukt en ingeleverd bij de Kiesraad. DIE ZE VERVOLGENS WEER ZOU INSCANNEN.

Politici toonden zich bezorgd over GeenPeil. Commentatoren en (betaalde) factotums van de EU waren ronduit chagrijnig. Subsidieboomer Rob de Wijk (VVD66) verzon de term ‘rancunereferendum’, Marcel Canoy (D66) muntte in zijn FD-column ‘haatgevend referendum’ en plotseling waren wij de vleesgeworden Agenda van Poetin. Maar argumenten? Nope.

We lachten er toen nog om, kochten prompt een rode T65-telefoon, plakten het gezicht van Ome Vlad er op en hingen drie klokken aan de muur op GSHQ, met de tijd in Amsterdam, de tijd in Moskou en als derde, boven het bordje ‘Brussel’: een klok zonder batterijen die we stil zetten op vijf voor twaalf. 

Ondertussen sliep de MSM overal doorheen maar het Leger des Peils groeide en de krabbelteller steeg gestaag. Het spel was aan alle kanten op de wagen (zie de stijlloze archieven van augustus en september 2015).

Eén bijzondere naam is nog niet voorbij gekomen. Daarover meer in deel drie van deze oogst uit het geheugen. 

Dit was deel 2 in een reeks van 9. De eerste aflevering staat hier.