Geenstijl

"Het getuigt eigenlijk van een zekere stupiditeit als je niet activistisch ben"

Dat klimaatactivisme hè, dat begint steeds meer te lijken op een een human centipede van prekerige zondvloedvrezers die heel vroom in elkanders kont kruipen omdat iedereen het doet, in de hoop dat de voorste wél weet waar het überhaupt heen moet. Als dat beeld niet uitnodigend genoeg is om je er achteraan bij aan te sluiten, dan heeft voormalig advocate, thans XR-activiste Bénédicte Ficq nog wel een argument voor je: je bent stupide als je geen activist wordt. Oh nee, nu zijn we om hoor! We willen niet stupide zijn, we willen in jóuw kamp, waar kunnen we ons aan de menselijke duizendpoot van deug en goedertierenheid laten vastnaaien?

Maar serieuzer hè. Het neemt wendingen hoor, dat klimaatactivisme. Steeds vaker zien we mensen de suggestie wekken dat geweld wél een optie is. In Pakhuis de Zwijger stond het op de agenda. In de reacties op de laatste column van Plasterk (over de vraag wanneer een nieuwe Volkert opstaat onder de klimaatactivisten) zag je hoe betrapt sommigen zich voelen. En het staat ook gewoon letterlijk te lezen, zoals in deze tweet van een aspirant-politicus die "voor eigen rechter spelen in de strijd tegen klimaatverandering [...] moreel verantwoord" noemt:

Het verontrustende is dat de ‘strijd tegen klimaatverandering’, hoezeer je ook denkt dat die noodzakelijk is of nuttig kan zijn, primair een strijd tegen andere mensen is: klimaatactivisten eisen dat andere mensen hun gedrag aanpassen (minder vliegen, minder fossiel, minder vlees, minder consumptie - u kent het riedeltje) en als je dat koppelt aan de overtuiging van een soort noodzaak om 'eigen rechter' te gaan spelen, dan pleit je de facto voor dwang, agressie of zelfs geweld tegen mensen die niet dezelfde overtuigingen over klimaat of klimaatbeleid koesteren.

Waar je her en der de vraag ziet of 'het klimaat' buiten de democratie om moet worden gered, of in welke mate het geweld van de eigen rechter geoorloofd is, verkeert het 'debat' op dit moment nog in de schaamfase. Ficq die mensen 'stupide' noemt. Mathijs Bouman die fulmineert tegen 'proleten'. Hordes mensen op sociale media die toeristen uitlachen die hun vakanties door bosbranden of hagelbuien verziekt zagen worden, met een onderliggende suggestie van 'eigen schuld, lekker puh': de ongelovigen moeten met de kracht van schaamte onder de groepsdruk worden geknecht.

Maar ook daar zal het niet ophouden en dat het nog gekker kan, kwamen we in dit essay tegen, gedeeld door een Urgenda-activiste, waarin (vermeende) klimaatontkenning wordt beschreven als ware het een fascistisch ideaal: "My friends, catastrophic climate change is not a problem for fascists — it is a solution. History’s most perfect, lethal, and efficient one means of genocide, ever, period. Who needs to build a camp or a gas chamber when the flood and hurricane will do the dirty work for free?" We hoeven vast niet uit te leggen dat als je iets brandmerkt als 'fascistisch', dat je voor jezelf dan goed kunt praten dat je tot buitendemocratische eigenrichting over mag gaan. Je moet bijna wel, in het aanzien van het kwaad! Tevens is in dit enge essaytje de dunne lijn zichtbaar tussen klimaatactivisme en het altijd vlak onder de oppervlakte daarvan loerende marxisme van de afgunst: het gaat niet (alleen) om het klimaat, het is een strijd tegen ándere mensen en hun vrijheden, rijkdommen en verworven luxe.

Mensen die op een snelweg zitten, zich aan talkshowtafels lijmen of een uniek schilderij herstelbaar beschadigen doen geen ster voor een 'beter klimaat' of een 'schonere planeet'. Ze presenteren zichzelf als vrome, schuldbewuste zondaars maar hun frustratie is dat die zondigheid er altijd uit zal zien als een wat larmoyante uiting van onmacht zolang er mensen zijn die niet in dezelfde alarm- of paniekstand verkeren als zijzelf.

Onmacht kan daarom omslaan naar gevaarlijke excessen en je ziet derhalve het klimaatactivisme uitgroeien tot een cult van vijandschap. Je krijgt daarin nu nog de keuze om je aan te sluiten bij de 'goede zaak'. Maar als je blijft weigeren, komt er een moment dat de kans om te bekeren voorbij is. Dan houdt het shamen over je 'stupiditeit' of wat voor 'proleet' je bent op, en begint de strafexpeditie tegen het "fascisme van de klimaatonkenning". Want als je écht gelooft wat de apocalyptische voorspellingen voorschrijven, is geweld niet alleen geoorloofd maar zelfs een morele plicht.

Uiteindelijk is het allemaal een aan religieuze dogma's gebonden ideologie waarin mensen tegenover mensen staan, op een planeet die ondertussen onverschillig zijn eigen plan zal blijven trekken, want of het nou warmer, kouder, natter of droger wordt: die bol magma redt zich ook wel zonder ons. Sluiten we af met Ian Buruma, een slimmere meneer dan wij stupide proletenbloggers, door te stellen dat klimaatactivisme, net als het woke gedachtengoed, een verkeerde klassenstrijd is: "Een beetje minder Luther en Calvijn zou helpen."