Geenstijl

De Boze Blanke Man en de Ondergang van Nederland, deel 15

Kijk, dit zijn nog eens klinkende verkiezingsleuzen!

DEMOCRATISCHE REVOLUTIE UITGEBROKEN!! AMSTERDAM IN STAAT VAN BELEG! GOEIEMORGE!!! DIT IS EEN STAATSGREEP !!! EEN DEMOCRATISCHE STAATSGREEP !!! DE REGERING IS AFGEZET !!! DE TOTALE STRIJDKRACHTEN STAAN ONDER BEVEL VAN ONZE NIEUWE PRESIDENT UW NIEUWE LEIDER MIKE BIBIKOV !!! BEVOLKING IN UITERSTE STAAT VAN PARAATHEID !!! DEN HAAG VERKLAARD TOT RAMPGEBIED !!! ALLE BEVOEGDHEDEN OP HET GEBIED VAN WETGEVING, BESTUUR, CONTROLE EN RECHTSPRAAK BERUSTEN BIJ DE REAGERING !!! NOODTOESTAND BLIJFT VAN KRACHT TOT NORMALISATIE VOLTOOID IS !!! UNIVERSITEIT BLIJFT GESLOTEN TOT KERNWAPENS HET LAND UIT ZIJN !!! (MAXIMAAL 6 WEKEN !!!)

Ik kende Mike von Bibikov uit het notoire café Confianaza aan het Kadijksplein, een schimmige Mokumse kroeg vol penose, temeiers en uiterst recreatieve gebruikers. Op een boogscheut stond het zeemanshuis, een tijdelijke verblijfplaats voor zeelieden. Praktisch om de hoek lag de de stinkende wietboot van Kees Hoekert, de grootvader van de nederwiet. Vaak stommelde hij binnen met anti-rookmagiër Robert Jasper Grootveld. Andere notoire stamgasten van Confianza waren Ramses Shaffy, Wally Tax en dus Mike von Bibikov, lijsttrekker van de Reagering, en bekend van megafoon, klappertjespistool en zijn verkiezingsleus 'Den Haag het land uit, te beginnen uit Amsterdam’. Verder bestond de klandizie uit over de barkrukken gezakte temeiers, Surinamers, kickboksers van diverse etnische komaf en de nodige drugsbaronnen. 'D'r zit hier minimaal duizend jaar lik', riep barkeeper Herman altijd met gepaste trots. Uitbater Ben was hasjdealer, beroepsgokker, slager en paardenfokker en kon met zijn pokerponem en stuntelige motoriek zo in een willekeurig seizoen van Fargo terecht.

Mike was een indrukwekkende verschijning, net als zijn vriendin Nina. Dat vindt Oud Zeikwijf ook, getuige deze hommage, met veel exclusief beeldmateriaal!

"Bibikov was geniaal als PR-man. Don Bierman (de oprichter van De Reagering) was geniaal als strateeg. Hij wist van zichzelf dat hij met zijn grijsmuizige voorkomen nooit enige indruk zou maken. Bibikov daarentegen had een charisma om de doden te wekken. Lang, mager, een neus als een mes, die eeuwige gleufhoed op zijn ernstige kop, de ouderwetse regenjas, het bruine stoffen koffertje in de hand, bulderend in zijn megafoon: hij maakte furore.”

Ik bezocht trouw de 'verkiezingsbijeenkomsten' van de Reagering, die altijd ontspoorden in totale chaos. Bovenal wemelde het er op die feessies van de beeldend kunstenaressen van de Rietveld, de Rijksacademie en Ateliers ’63. Omdat ik aan latexallergie lijd, leidde elk wipje tot een spoedbezoek aan de soa-kliniek.

Ik associeer kunstenmakers daarom met platjes, druipers, sief, schurft en hoofdluis, al vallen die laatste twee beessies niet in de soa-categorie. Ik scharrelde rond bij de zogeheten Tabakspanden in de Spuistraat. Dit was mijn jachtgebied, met kraakcafés Vrankrijk en De Muur als epicentrum. De Muur was zó vies, dat ik daar een keer oogbal-gonorroe opliep toen ik een knipoog gaf aan een punkje. Op Funda zag ik ooit dat de Tabakspanden te huur en te koop stonden. Een opgepimpte schoenendoos deed (toentertijd) 3000 euro huur per maand en kopen mocht ook: 1 miljoen euro. De anarchist in mij ontwaakte uit zijn coma toen ik die woekerprijzen zag. De Bierkoning zit er gelukkig nog steeds maar homoboekhandel Vrolijk en alto-groenteboer De Spruitjes zijn verdwenen.

Enfin, opa zit op zijn poepstoel.

Een van de woeste Reagering-happenings wordt beschreven in het geweldige boek Bibikov for President van Martijn Haas.

Op een avond, hartje zomer, reizen Bibikov en nog wat andere Reageringsleden af naar de Stadsschouwburg. Daar is op de eerste verdieping, toegankelijk voor publiek, een balkon met een terras waar de bezoeker uitkijkt over het Leidseplein. Een mooie plek dus. Na enig gerommel en druk gedoe, waarbij enkele terrasbezoekers geërgerd opstappen, slagen de Reageringsleden erin de terrastafeltjes aan de zijkant van het balkon te bezetten. Ze grendelen deze spot hermetisch af, als ware het een veiligheidsoperatie met de koningin in aantocht, waarna Bibikov opstaat, zijn hoed recht zet, aan zijn revers trekt, en positie neemt in het midden van de vrijgekomen ruimte. Beneden op het plein wemelt het van de mensen, flanerend in de zomerse avondlucht, zich van de ellende in de wereld niet bewust.

Dan klinkt het donderend over het Leidseplein: "Amerikaanse militairen van het Derde pantserinfanterie bataljon bewaken de kernwapens die in Nederland staan opgesteld.

Bibikov schreeuwt: “Er bestaat een volk dat niet bestaat. Er bestaat een grondwet die niet bestaat. Er bestaat een staat die niet bestaat en er bestaat een koningshuis dat niet bestaat. Daarom kiezen wij voor de (plat Rotterdams uitgesproken): Ré-ágé-ríng!” Beneden in de diepte draaien hoofden zich om. Eerst een paar, daarna steeds meer. Mensen beginnen halt te houden. Binnen drie minuten staat het zwart van de mensen. De toespraak van Bibikov refereert in razendsnel tempo aan alle relevante politieke kwesties van het moment: de wapenwedloop, de aangekondigde bezuinigen van Van Agt, en dus de stijgende lasten, de situatie in Noord-Ierland, zelfs de aanslag op de Paus Johannes Paulus de Tweede in Rome komt voorbij.

Twee surveillancewagens arriveren, en deze wagens van de politie rijden traag door de nog steeds aanzwellende menigte. Op een gegeven moment gaan zelfs de zwaailichten aan. Na vijf minuten komen bewakers van de Stadsschouwburg aan gestormd, maar die slagen er niet in door de muur van ruggen die Bibikov omringt heen te dringen, om een einde aan de woeste rede te kunnen maken. "Kernwapens, Stop ze maar in je réét!" besluit de Reagerings-voorman zijn oratie. Daarop volgt een lauw applaus.

We kijken even naar de nostalgische beelden van aartsprovocateur Mike von Bibikov en zijn rechterhand Don Bierman. En deze is ook fraai: Volk, sta op!

Martijn Haas, die Bibikov wel eens met graaf Gabriele d’Annunzio vergeleek: "Nogal wat mensen binnen de Reagering hadden moeite met de act van Bibikov. En dat is niet vreemd. Zijn verschijning refereerde aan een heleboel zaken die anno 1981 met taboes omgeven waren. Bibikov zocht de grenzen op. Zijn drama, het gewapper met een pistooltje, het deed denken aan Nationaal Socialistische ijzervreters, of generaals met baretten zoals die begin jaren tachtig vanuit Zuid-Amerika, en vanachter het IJzeren Gordijn, de huiskamers komen binnen gemarcheerd. Bibikov past met zijn capriolen in een lijn van kleine politieke rebellen, zoals we die in Nederland al decennialang kennen. Van de Rapalje Partij (Vrij Vissen in het Vondelpark) tot en met Boer Koekoek kent de Nederlandse samenleving een regelmatige terugkeer van lieden die de politieke arena betreden met niet alleen ideeën, als wel ook met een act, een theateropvoering waarvan ieder publiek optreden een volgend hoofdstuk betekent."

Grofweg zijn dergelijke politieke querulanten onder te verdelen in twee groepen, schrijft Koen Vossen, auteur van het standaardwerk Geschiedenis van de kleine politieke partijen in het interbellum: "Je hebt de lieden die de politieke arena gebruiken voor een politieke aanklacht, vaak gebaseerd op de eigen achtergrond van de lijsttrekker, zoals Boer Koekoek, een fenomeen uit de landelijke politiek van de jaren zestig van de twintigste eeuw, die opkwam voor de politieke belangen van boeren. En je hebt - als groep twee - de dadaïsten, een politieke manier van doen die we in Nederland al kennen sinds Rapalje, en haar hoogtijdagen beleefde ten tijde van provo. Bij de dadaïsten is niet alleen de politieke verandering an sich het doel, maar vooral de verandering in het denken die daar aan vooraf dient te gaan, in hun gevolg bevinden zich vaak kunstenaars en schrijvers. Het is overigens frappant dat Nederland een telkens terugkerende traditie van dergelijke politieke dadaïsten kent, met name vanuit Amsterdam zie je door de jaren heen hoe er om de zoveel jaar een nieuwe groep beeldenstormers opstaat. En dat zal alles te maken hebben met de vrije, eigenzinnige geest, die de hoofdstad kenmerkt."

De legendarische journalist Ton van Dijk, oud-hoofdredacteur van de Nieuwe Revu en de Panorama staat gelukkig ook in het boek van Martijn Haas. Van Dijk, die zich omschreef als redacteur Zelfkant, voormalig asfaltjunk, kroegtijger, hasjroker, cokesnuiver, nachtbraker:

"Op een dag zijn Mike en ik naar de Tweede Kamer getogen – ik als verslaggever, hij als mijn onderwerp. Mike wilde wel eens naar het Binnenhof om te kijken hoe we geregeerd worden. Hij passeerde een recordaantal afzettingen om te bewijzen dat ze daar maffen, en verstoorde in eerste instantie een uiteenzetting van PPR-fractieleider Bas de Gaay Fortman, die op een schavotje in het Binnenhof het werkeloosheidsbeleid bekritiseerde voor NCRV’s Hier en nu. Daarna togen we naar de Tweede Kamer. Na een praatje van Drees Jr. sprong hij op, bewoog zich naar de microfoon van de Tweede Kamer en schalde: “Dit is een staatsgreep! De regering is afgezet! De totale strijdkrachten staan onder mijn bevel! Ik ben tegen geweld! Desnoods met geweld! Ik kom niemand bedreigen. Ik kom jullie alleen maar opfrissen met mijn waterpistooltje. Dit is de staatsgreep met het waterpistooltje!” Met een waterpistooltje in het gestrekte rechterarm bleef Mike vervolgens minutenlang op het podium staan, zonder dat de sirenes loeiden. Maar hij belandde uiteindelijk wel op het politiebureau. Die rechercheurs aldaar zeiden: “Het is eigenlijk te gek voor een process-verbaal, maar dat pistool krijg je niet terug.” Het viel onder de vuurwapenwet. Even later kwamen ze terug en hadden ze de loop doorgezaagd. Toen mocht Mike het ding toch weer naar huis nemen. Er zat ook een serieuze kant aan deze guerilla-actie. Met deze stunt toonden we aan hoe makkelijk je met een pistool de Tweede Kamer binnenkomt. Mike zei: “Ik had de premier wel vier keer kunnen doodschieten.” Maar zoiets wilde hij niet. Het ging hem om aandacht."

De Rotterdammer Bibikov was aanvankelijk reclamemaker. Hij moet volgens de overlevering verantwoordelijk worden gehouden voor één beroemde reclametekst: u moet de groenten van hak hebben. Daarnaast was hij een performer die optrad met altijd zichzelf in de hoofdrol, vanaf de eerste reportages in de Nieuwe Revu, tot aan zijn werk voor de piratentelevisiezender Rabotnik. Hij bracht een cassette met eigen teksten uit, op de markt gebracht door een klein labeltje: Blessure Records, een uitgever van geluidsopnamen van dichters die zich in de vroege jaren tachtig op de street poets als Bibikov, Ozon en Lebbink stort. Daarnaast schreef hij een aantal columns, en tijdschriftartikelen. Geen romans, noch dichtbundels hebben ooit het licht gezien. Pas als we daar de grote hoeveelheid Reagerings-underground-proza bij optellen komen we tot iets dat we een oeuvre zouden kunnen noemen. De Reagerings-slogans, de posters en de interne memo’s vormen eigenlijk het literaire hart van zijn nalatenschap.

De kieslijst van de Reagaring was een heerlijk allegaartje van paradijsvogels en zonderlingen: Rob Scholte stond broederlijk naast Peter Klashorst op de lijst, waarop zich ook de namen van Maarten van der Ploeg, Peter Giele en Ad De Jong bevinden.

Uiteindelijk stemden iets meer dan twaalfhonderd mensen (1.245) op de Reagering. De Reagering werd daarmee ietwat teleurstellende de elfde partij in de stad en Mike von Bibikov verdween helaas geruisloos van het toneel. Wat als De Reagering toen wel electoraal succes had gehad? Martijn Haas: "Dan hadden de jaren tachtig, in Amsterdam, hun eigen Hadjememaar of provo gehad. Dan had een generatie ook een nadrukkelijke eigen politieke stem gekregen, dan had de Lost Generation een ander politiek gezicht gehad, dan enkel het radicale krakers-, of rudimentaire punkgeluid." 

Denk je niet, als Bibikov-biograaf, dat deze chataotische tijden smeken om een ludieke beroepprovocateur als Mike? 

Martijn: "Ik denk inderdaad dat Mike zich als een vis in het water had gevoeld in dit tijdperk. Hij was gaan mee wappen met de wappies, hij was ongestoord fan van Ongehoord geworden, en hij zou wel iets op Rutte dat met Opkutte zou hebben gerijmd hebben verzonnen om met zich mee te dragen. Maar ik denk ook dat hij het allemaal op een tijdje wel gehad zou hebben met die hele club. Je bent een buitenstaander of niet."

PS Het doet mij enorm veel deugd dat Mike Von Bibikov vereeuwigd is door de Cambridge University Press in het wetenschappelijke artikel “We Have Decided Not to Decide”: The End of History and the Punk Politics of De Reagering. "In Amsterdam in the late 1970s, before the installation of the city-wide cable television infrastructure was even halfway complete, young hackers worked to crack the system wide open. The first cable TV pirates decided to broadcast hardcore pornography – a choice they thought would attract considerable attention – which appeared late at night on the dead air after the channels ended regular programming for the day. These pioneers operated within a mutable punk/anarchist demimonde, which was loosely united by widespread unemployment and the practice of squatting disused or vacant property. The squatters, the “no future” generation, were anarchists and autonomists – both by disposition and, to a lesser extent, political conviction – who, in the late 1970s, branched out from autonomous living to create autonomous media in the form of newspapers and zines, as well as pirate radio stations and cable TV broadcasts. The young artists among them were quick to realise that pirate TV had potential well beyond late night porn. Beside the vandalistic interruption itself or the provocative spectacle of pornography, pirate television provided an opportunity for open-ended, free distribution of DIY content and the possibility to create an ad hoc community around music videos, video art, tapes of performances, and other experimental content. During the short time that the pirate cable broadcaster Rabotnik was on television in 1982, they devoted a large part of their coverage to De Reagering, a performance-art-cum-political-party active in Amsterdam at the time, and its boisterous figurehead the toy-pistol-swinging poet Mike von Bibikov. De Reagering started as an intellectual exercise among a group of friends comprising Don Bierman, Frank Oorthuys, and Rein Jansma, who came up with an idea to concoct their own political party while reading Rousseau's Social Contract. The party's name, coined by Oorthuys, was a pun on the Dutch words for “government” [regering] and “to react” [reageren] and the group soon attracted other disaffected and unemployed members of the youth culture scene of Amsterdam: punks, squatters, artists, and their soonto-be spokesperson Bibikov."