Geenstijl

GELDBLOG goes digitale knaken

De wereld staat door Covid-19 op zijn kop; centrale banken lijken op volle snelheid (digitaal) geld te printen, overheden schrijven het ene hulppakket na het andere uit om de snel naderende economische depressie te verzachten dan wel te verbloemen. In deze context worden goud en bitcoin vaak genoemd. Daarbij is er de afgelopen maanden steeds meer nieuws over centrale banken die een digitale munt willen invoeren. Allemaal interessante onderwerpen waar zowat eindeloos over geschreven kan worden. Gezien de lengte van deze column beperkt moet blijven, zal ik meer een korte beschrijving geven van de meest relevante zaken met betrekking  tot deze ontwikkelingen. Dus lezers die een (ver-)koopadvies voor bitcoin (met foto van Jort Kelder) verwachten, zullen teleurgesteld worden. Echter, er zullen genoeg ingrediënten aanwezig zijn voor een levendige discussie in de reactie sectie. 

Er zijn heel wat verschillende definities voor geld, wat een discussie over het onderwerp er niet makkelijker op maakt. In het algemeen wordt van geld verwacht dat het in ieder geval deze drie basisfuncties heeft: ruilmiddel, rekeneenheid en oppotmiddel. Met de euro kun je spullen kopen (ruilmiddel; je ruilt euro’s om voor goederen of diensten), je kan met de euro rekenen (rekeneenheid; prijzen bepalen en vergelijken van diensten en goederen) en je kan in euro’s sparen (oppotmiddel; je bewaart huidig inkomen/vermogen voor toekomstige uitgaven).  

Goud (ik ga hier uit van fysiek goud) en bitcoin (er zijn natuurlijk vele cryptomunten; ik vat deze nu oneerbiedig onder de noemer bitcoin samen) hebben geen perfecte score op deze drie functies. Zo is bitcoin erg volatiel, waardoor het niet helemaal geschikt is als oppotmiddel. Ook wat betreft het functioneren als ruilmiddel, is het verre van perfect gezien veel mensen en bedrijven geen bitcoin accepteren. Dit geldt ook voor goud, volatiel (niet zoveel als bitcoin) en beetje moeilijk in het ruilen.

Echter, er zijn wel constructies die hier om heen werken. Zo kan je een goud-rekening openen bij Euro Pacific Bank (een 100% reservebank overigens!), waar je goud stort, maar met een gewoon bankpasje alles kan betalen; bij elke betaling halen ze X% van het goud weg. Voor bitcoin zijn er vergelijkbare opties zoals Cryptopay. De Euro Pacific Bank lost ook het probleem op waar je het moet opslaan en of je onder een bankgarantiestelsel valt. Met bitcoin heb ik dat nog niet gezien, maar ik neem aan dat dergelijke constructies zoals bij Euro Pacific ook voor bitcoin mogelijk zijn (of al bestaan). 

Het is natuurlijk wel zo, dat de anonimiteit die velen zoeken en denken te vinden in goud en bitcoin, door deze opties te niet worden gedaan. Nu is het overigens zo dat bitcoin minder anoniem is dan velen denken; opsporingsdiensten kunnen wel degelijk het één en ander achterhalen. Maar het is natuurlijk ook een relatief verhaal; in relatie tot girale transacties met fiatgeld, is bitcoin anoniemer. Met goud is het minder praktisch betalen, dus voor de gewenste anonimiteit en bruikbaarheid in het dagelijkse betalingsverkeer, is goud geen ideale optie.   

Als rekeneenheid zijn goud en bitcoin ook geschikt, maar in veel mindere mate dan met fiatgeld. Gezien de prijs van goud en vooral van bitcoin van moment tot moment enorm kan verschillen, is het prijzen van artikelen in goud en/of bitcoin geen voor de hand liggende zaak. Op een webshop zou het mogelijk zijn door het te koppelen aan de actuele koersen, maar handig is anders (zeker als het geen snelverkopende producten zijn en de voorraden betaald zijn met bitcoin).

Al met al scoort fiatgeld nog steeds het beste op alle drie de functies. Echter, en dat is de crux, goud en bitcoin moeten niet per se bezien worden als een vervanger voor geld, maar als een beter alternatief voor één van de drie hoofdfuncties.

Zo kan men vraagtekens zetten bij de claim dat fiat geld een goed oppotmiddel is. Normaal gezien wordt er rente ontvangen en krijgt de spaarder er in reële termen (dus gecorrigeerd voor inflatie) een redelijk voorspelbaar rendement. Maar in de huidige omstandigheden is de reële rente in veel landen negatief (en dan laat ik de vermogensbelasting nog buiten beschouwing). Verder is het nog maar de vraag of het huidige fiatgeld het overleeft (thesis van Ray Dalio) met nog meer monetaire en fiscale verruiming op komst. Dus voor iemand die alleen op zoek is naar een goed oppotmiddel met bovenstaand scenario in het hoofd, die zal zich meer senang voelen met goud en/of bitcoin dan met een fiatgeld spaarrekening. 

Iemand die faillerende banken en overheden verwacht, die zal ook meer voelen voor goud en/of bitcoin dan voor fiatgeld. En in de keuze tussen goud, bitcoin of beide, zal de persoon in kwestie nog het nodige huiswerk moeten verrichten. Zo kunnen overheden het houden van bitcoin en goud verbieden (het eerste zullen ze makkelijker kunnen doen dan dat laatste). Ook is er het risico op de beveiliging van crypto wallets en crypto exchanges (Mt Gox raakte 850.000 bitcoin “kwijt”; op de koers van vandaag USD 11,3 miljard), een EMP shock, 51% attack, en zo verder. De goudkluis kan ook worden overvallen, belastingimplicaties, en andere overwegingen moeten in overweging worden genomen bij dit soort beslissingen.  

Kortom, bitcoin en goud kunnen alle drie de hoofdfuncties van geld niet zo goed (simultaan) vervullen als fiatgeld. Maar wie zegt dat de huidige en toekomstige gebruikers van goud en bitcoin op zoek zijn naar alle drie deze functies in één? Willen ze een verzekering tegen faillerende overheden, of willen ze anoniem(er) blijven, willen ze speculeren, et cetera, dan past goud en/of bitcoin zeker in het straatje. Als ik een spijker heb, dan wil ik een hamer; als ik een schroef heb, dan wil ik een schroevendraaier (Cruyffisme). 

Dan als laatste, het digitale centrale bank geld. Nu denkt u wellicht dat dit hetzelfde is als giraal geld maar dat is niet helemaal juist. Zo zijn centrale banken verantwoordelijk voor het fysiek uitgeven van munten en biljetten (basisgeld).Gezien er tegenwoordig (helaas) steeds minder in cash wordt betaald, raken centrale banken een beetje impotent op dit vlak. Om de controle niet compleet te verliezen aan de banken en aan bitcoin, zijn ze nu aan het experimenteren met hun eigen digitale munt. Sommige marktvorsers omschrijven dit digitale centrale bank geld als een concurrent van bitcoin. Dit lijkt mij dus onjuist; deze digitale munt zal maar weinig bitcoin-gebruikers doen switchen. Immers, de centrale bank digitale munt lijkt teveel op het normale fiatgeld en hoeft het niet gebaseerd te zijn op blockchaintechnologie; het biedt dus niet de voordelen waar bitcoingebruikers naar op zoek zijn. 

Maar als centrale banken niet oppassen, kan de introductie van een dergelijke munt wel alle banken praktisch buiten spel zetten. Zo hoef je bij een rekening bij de centrale bank niet te vrezen voor een bankrun. Banken worden dan administratiekantoren van deze centrale bank rekeningen (rekening kan namelijk niet direct bij de centrale bank worden afgesloten en moet via een bank worden gedaan). Of ze daar zo blij mee zijn… Maar dat is voer voor een andere column.