Geenstijl

Nieuwe naam. Zelfde column. Volgende week nieuw plaatje

Van de week gaf Klaas Knot een Schoo-lezing en verschillende interviews, waarin de president van De Nederlandsche Bank uiterst markante uitspraken deed. Sommige van deze uitspraken waren gewaagd, andere verbazingwekkend en soms zelfs ronduit tegenstrijdig. Wat in ieder geval kristalhelder naar voren kwam, is dat Knot bereid is alles te offeren op het euro-altaar. 

Laat ik beginnen met de markante uitspraken. Zo stelt de heer Knot dat de EU ons 6 à 9 procent van het BBP oplevert . Nu is mij niet geheel duidelijk hoe hij dit bedoelt; waarschijnlijk dat zonder de EU de Nederlandse economie tot 9 procent kleiner zou zijn geweest; iets wat strookt met die 1500 a 2200 euro per gemiddeld inkomen van EU-populist Pechtold. Laatstgenoemde presenteerde het anders (iedere burger in plaats van per inkomen) en claimde dat het CBS de cijfers had geraamd. Klopte niks van, maar daar zijn al de nodige columns over geschreven. Knot doet hier echter hetzelfde, want die 6 tot 9 procent worden nergens gestaafd. Dit soort claims dienen met de nodige korrels zout genomen worden, want er is geen bewijs van hoe het er zonder de EU uit zou hebben gezien. Verder bedienen onderzoekers zich (noodgedwongen) van losse interpretaties van de cijfers, waardoor de foutmarge dermate hoog is dat de onderzoeksresultaten bijna waardeloos zijn.

Ook zo mooi is het dat Knot het hier heeft over de EU en niet per se over de euro. Verder zegt hij EU, waar hij met name op de interne markt doelt. Deze interne markt kan je hebben zonder een EU-superstaat en zonder de euro, maar daar rept Knot niet over. Hij schakelt de EU en de euro gelijk met de interne markt en stelt daarmee impliciet dat deze niet los van elkaar hadden kunnen bestaan. Een onjuiste weergave van zaken. Een euro zonder politieke unie werkt niet; daar ben ik het wel met hem eens. Echter, over de slagingskansen van een politieke unie, daar zijn we het wederom oneens met elkaar. En mocht de politieke unie er komen, dan is het nog steeds de vraag of de euro dan naar behoren zal werken (de verschillen tussen lidstaten blijven immers immens groot wat tot divergerende uitkomsten zal blijven leiden).

Nog zoiets tegenstrijdigs is zijn uitspraak over onze pensioenen en de voordelen van de EU. Knot stelt namelijk dat het ECB beleid van rentes kunstmatig laag houden slecht is voor onze pensioenbeleggingen. Nu ben ik bereid mijn reproducerende organen te verwedden dat die 6 tot 9 procent voordeel van de “EU” niet alleen gammel is berekend, maar ook dat de negatieve effecten van het ECB beleid op onze spaartegoeden (o.a. onze pensioengelden) daarin niet zijn meegenomen. De verdere enorme economische misallocaties die het monetaire beleid van de ECB met zich meebrengt, is iets waar Knot wel op hint, maar hij weigert de link te leggen met het door hem genoemde netto-voordeel van de EU als geheel. Net zoiets als de waarde van een bedrijf berekenen en dan een deel van de toekomstige verplichtingen en kosten bewust negeren. 

Dat de heer Knot stelt dat wij teveel sparen (Neo-Keynesiaanse paradepaardje) kan ik in ieder geval begrijpen in het licht van de voornoemde kunstmatig lage rentes. Maar onze centrale bank president stelt ook dat de EU een schuldsanering moet toelaten, zodat de schulden van zuidelijke lidstaten kunnen worden kwijtgescholden. Iets waar geen ontkomen aan is, maar ik zou zoiets doen in de vorm van een exit van de noordelijke lidstaten (zie Nexit column). Knot wil de schuldsanering echter doen om de euro voor iedere lidstaat te kunnen behouden. Even los bezien van de claim dat zoeits de euro houdbaar zou maken, betekent een schuldsanering dat de  houders van deze schulden hun uitgeleende geld nooit of maar ten dele terugkrijgen. Laat dat nu net ook pensioenfondsen, banken en verzekeraars zijn. Zijn de kosten hiervan meegenomen in die 6 tot 9 procent voordeel dat de EU brengt? Dacht het niet.

Zelfde argument geldt voor het voorstel van Knot voor een permanent EU herstelfonds. De kosten hiervan worden wederom niet meegenomen. Tevens stelt hij dat deze steungelden alleen in ruil voor hervormingen moeten worden gegeven. Nu hebben de verschillende EU lidstaten keer op keer bewezen deze hervormingen niet of nauwelijks door te voeren, dus moet er soevereiniteit worden overgedragen aan de EU. Vrij vertaald: dan kunnen we eindelijk de zuidelijke EU lidstaten dwingen een prudent fiscaal en economisch beleid te voeren. Dit staat dan weer haaks op de opmerking van Knot dat er op het draagvlak gelet moet worden; de steun van de burgers in de EU lidstaten is erg belangrijk. Maar hoe een centrale overheid van Brussel die hervormingen af dwingt daarbij gaat helpen, blijft onduidelijk. Verder is het nog maar de vraag of die soevereiniteitsoverdracht gaat leiden tot meer prudent (“noordelijk”) beleid. Zo was de ECB ook geschoeid op prudent monetair beleid (à la Bundesbank) maar is nu volledig de Latijnse kant op gegaan. 

Zo zijn er nog vele opmerkingen van Knot die geen steek houden, maar laat ik afsluiten met één van grootste gevaren van de EU-fiele route. De euro was al vanaf het ontwerp van (voorgangers van) de EU (door o.a. Spaak, Monnet en Spinelli) bedoelt als een motor voor verdere integratie. Een munt zonder politieke unie zal altijd disfunctioneel zijn. Iets waar vele experts altijd voor gewaarschuwd hebben. Wat de meesten echter missen, is dat dit met opzet genegeerd is. In iets wat ik de reverse order tactic noem, was de gedachtegang dat de euro zonder politieke unie misstanden zou opleveren, waardoor verdere integratie als noodzaak gepresenteerd kon worden. Politici zijn briljant in het creëren van problemen en zichzelf dan aan te bieden als de oplossing... 

Deze tactiek heeft perfect gewerkt, want bij iedere crisis tekenden de standaard ongeïnformeerde en paniekerende parlementariërs netjes bij het kruisje voor verdere integratie. Of het nu de kredietcrisis, de Griekse crisis, de milieucrisis, Covid-19, of de aankomende economische depressie is, allen dienen als excuus voor verdere integratie. Knot speelt vol mee op het orgel en is bereid goed monetair beleid en Nederlandse soevereiniteit te offeren op het euro-altaar. 

Stel nu dat een supranationale EU (staat boven de natiestaten) zou werken (is niet zo), hoe krijg je al deze maatregelen verkocht aan de burgers van de verschillende EU lidstaten? Permanente steunfondsen, netto bijdrages, verplichte hervormingen, verdere politieke vervreemding (kiezer verliest contact met politiek) en de machteloosheid die dit met zich meebrengt, en zo verder gaan het gemeenschapsgevoel allerminst helpen. In alle lidstaten is er onder de kiezers geen meerderheid voor verdere machtsoverdracht naar de EU, maar politici doen het toch. Dat doordrammen is het grootste gevaar; het gaat binnen en tussen lidstaten tot enorme spanningen leiden, die juist de spookbeelden van 1914 tot en met 1945 weer zal doen herleven. Exact hetgeen wat de EU-populisten zeggen te willen voorkomen. Als zij doorgaan op de gekozen route, dan zal de ultieme ironie hen deel vallen. Helaas is dat iets waar iedere EU-burger voor zal gaan bloeden.

Knot ziet dus ook dat het draagvlak voor de EU uiterst belangrijk is, maar hij mist het punt dat al zijn voorstellen tot het tegenovergestelde zullen leiden. Tragisch. Diep tragisch.