Geenstijl

Even voorstellen: prof. dr. Frank Hendriks. Wat je noemt, een pik die lekker gewerkt heeft. Voor het GEZAGHEBBENDE Montesquieu-Instituut zette hij eventjes sec onder elkaar wat er gewoon niet deugt aan de intrekking van het raadgevend referendum. Allemaal in moeilijke mannentaal natuurlijk, dus we vatten het onderstaand even olijk samen.

**In conflict met Code Openbaar Bestuur
**WE hebben de Nederlandse Code voor goed Openbaar Bestuur sinds 2009 en de intrekking schuurt met minstens vijf punten uit deze code. Deze code is niet juridisch bindend, maar toch: "De code bevat geen juridisch afdwingbare normen. Er is al veel wet- en regelgeving die het optreden van de overheid reguleert, waaronder de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. De waarden die aan deze wet- en regelgeving ten grondslag liggen worden in de code expliciet gemaakt."

Op vragen van senatoren over dit conflicteren werd  volgens Hendriks "weinig overtuigend schriftelijk geantwoord" door Ollongren.

**Gebrekkige rechtvaardiging
**Ten eerste is het in conflict met norm 5: Legitimiteit, dat voorschrijft dat een maatregel “inhoudelijk en procedureel te rechtvaardigen” moet zijn. Ollongren geeft vijf punten die de intrekking volgens haar rechtvaardigen. Hendriks denkt daar het zijne van en trekt alle onderstaande argumenten in twijfel.

1) Referenda hebben niet geholpen het vertrouwen in de politiek te herstellen.
2) Het bindend-correctief referendum is uit beeld verdwenen, en daar was het raadgevend referendum een opstap toe.
3) Het vermeende gebrek aan steun voor referenda onder bevolking.
4) De verwachtingen zijn niet waargemaakt.
5) Uit raadgevende referenda vloeit verwarring voort.

Kiezer heeft niets in te brengen Vervolgens schuurt de intrekking met norm 2, Participatie, dat het "het betrekken van burgers en belangrijke partijen bij het vormen of bijstellen van beleid" voorschrijft. Hieromtrent kwoten we Hendriks even direct, want belangrijk:

"Over het fundamentele punt dat burgers vooraf niks konden zeggen en achteraf niks kunnen zeggen over het intrekken van een democratisch recht stapt de minister simpelweg heen in haar schriftelijk antwoord op Eerste Kamervragen. In de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen stelde geen enkele partij voor het referendum af te schaffen. Partijen die tot dan een welwillende houding ten aanzien van het nationaal referendum hadden tentoongespreid kregen zelfs een ruime meerderheid. Door een referendum over de intrekkingswet uit te sluiten geeft de regering de burger ook achteraf geen mogelijkheid hierover zijn stem te laten horen."

Geen verantwoording aan samenleving Norm zeven, Verantwoording, vraagt dat "Het bestuur bereid is zich regelmatig en ruimhartig jegens de omgeving te verantwoorden." Ollongren schrijft dat zij zich ruimhartig heeft verantwoord aan het parlement, maar zoals het vorige punt aantoont, gaat het daar dus juist net niet om. Hendriks:

"Het is juist de burgersamenleving die met de afschaffing van het referendum iets kwijtraakt en dus iets uitgelegd zou mogen krijgen. Stond haar democratisch kompas op verantwoording dan zou de regering een volksstemming hierover niet uit de weg gaan maar juist opzoeken."

Geen gelegenheid te leren van referenda Norm zes, Lerend en zelfreinigend vermogen (also also) schrijft voor dat openbaar bestuur zich organiseert rondom "het vermogen te leren van fouten en andere ervaringen". Inzake het referendum is dit niet gedaan, omdat er maar met de Oekraïne-kwestie maar één leermoment is geweest voordat de stekker eruit ging. Hendriks:

"Zonder lering te trekken uit nieuwe ervaringen (onder andere met het meer geslaagde Wiv-referendum) en zonder de evaluatie van de referendumwet en het advies van de Staatscommissie af te wachten, kapt de intrekkingswet op rigoureuze wijze een collectief leerproces af dat juist op stoom begon te komen, en daadwerkelijk tot iets had kunnen leiden als het wat langer was volgehouden."

**WILDERS EN BAUDET IN DE KAART
**Ja, deze nemen we ook maar gewoon even integraal over. Wel zo eerlijk.

"Nu zullen sommigen denken: het is misschien niet zo sterk onderbouwd en niet zo netjes aangepakt, maar het resultaat is wel goed – als we het referendum afschaffen halen we het populisme de wind uit de zeilen en wordt het politiek systeem van een bedreiging verlost. Het zou weleens omgekeerd kunnen uitpakken: de bijtende systeemkritiek krijgt brandstof voor jaren en het politiek systeem verliest een kans op revitalisering van buitenaf.

Het huidig ontwerp kan op veel punten nog worden verbeterd, maar in het mobiliseren en kanaliseren van tegenwicht van buitenaf doet de aanwezigheid van een corrigerende referendumoptie wel wat het Nederlandse systeem nodig heeft: bestuurders en beleidsmakers scherp houden op onderwerpen in hun dode hoek. Met het niet verbeteren maar rigoureus afschaffen van het raadgevend referendum zal de populistische uitdaging niet verdwijnen én niet worden benut. Legitieme zorgen van bevolkingsgroepen die de weg naar de diplomademocratie minder goed weten te vinden krijgen nog steeds geen fatsoenlijk ventiel voor gereguleerd stoom afblazen en tegengas geven. De gekozen burgemeester – waarvoor het referendum heet te zijn ingeruild – zal die functie niet kunnen vervullen."