Geenstijl

Taal, rekenen en burgerschap zijn de eerste stapjes naar veel grotere doelen

Twaalf procent van de basisscholen haalt de doelstellingen voor rekenvaardigheid (PDF p42). Zeven van de acht basisscholen lukt het niet om tweederde van de leerlingen op het streefniveau te krijgen. De doorwerking van die valse start is niet te overzien. Na rekenen komt wiskunde, daarna komen pas de praktische toepassingen via natuurkunde, scheikunde, biologie uiteindelijk in techniek of zorg.

Hetzelfde zagen we al onder de streep in de PISA-ranking. Binnen een paar jaar kelderde de leesvaardigheid onder Nederlandse leerlingen van ruim boven het Europees en OESO gemiddelde naar ver eronder. Boeken zijn nog niet aangepast op de veel kleinere woordenschat van de doelgroep. Dat is in dit tempo niet haalbaar voor docenten of uitgevers. Leerlingen verzuipen in hun boeken.

De onderwijsinspectie kopte met dat 20% van de basisscholen een onvoldoende scoorde. Een oude missie. Graaf dieper in het rapport en je ziet als oorzaak te weinig zicht op ontwikkeling en begeleiding. Dat wil niet zeggen dat de ontwikkeling en begeleiding er niet zijn, maar dat deze niet netjes genoeg geadministreerd zijn voor de inspectie. Een vermeend gebrek aan bureaucratie.

Onderwijsresultaten worden bij 97% van de basisscholen met voldoende beoordeeld, pedagogisch handelen met 94%. De ontwikkeling en de begeleiding is door de inspectie waargenomen, maar ze vinden die onvoldoende terug in schoolrapportages. Dan keur je als inspectie een weergave van de werkelijkheid af op incompleetheid, nadat je dezelfde werkelijkheid twee keer hebt goedgekeurd.

Waarom krijgen 97% van basisscholen een voldoende voor resultaten als het zo slecht gaat met taalvaardigheid en rekenen!? Wat dat betreft is weinig geleerd van de Maastrichtaffaire waar 354 diploma's ongeldig werden verklaard. Leerlingen hadden toen een vak niet netjes afgesloten omdat de lessen niet doorgingen. Die leerlingen waren op niveau, ondanks een gebrek aan onderwijs.

Als we na schooltijd spelletjes spelen met politici, inspecteurs, schoolleiding, docenten en leerkrachten terwijl we meten met verschillende maten, dan zetten we leerlingen niet meer centraal. Die hebben alleen iets aan de interactie overdag, alleen die nemen ze mee naar huis. Scholen moeten dingen borgen in de hoofdjes van hun leerlingen, niet in zwaarlijvige dossiers.

De onderwijsinspectie is uitgebreid met extra inspecteurs. Nieuwe inspecteurs met onderwijservaring zijn eeuwig zonde, die hebben we harder nodig voor de klas. Nieuwe inspecteurs zonder onderwijservaring zorgen voor stress en onzekerheid. Ze gaan het onderwijs nog harder dwingen het waterhoofdproces intensiever vorm te geven, terwijl scholen al scherp hebben wat er misgaat.

Scholen met slechte beoordelingen zijn vooral scholen met een gebrek aan personeel. Die nieuwe medewerkers ga je niet vinden als je docenten of ontbrekende schoolleiders overvraagt met monotoon kantoorwerk of kritiek. Het is moeilijk om die vacatures te vervullen, want zulke scholen missen rustig 30% van de bezetting, de resterende 70% probeert te overleven, raakt ziek of vertrekt.

De minister wil graag dat scholen die onvoldoende scoorden, bij anderen de kunst af gaan kijken. Helaas is een werkwijze niet over te nemen als jouw grote voorbeeld anderhalf keer zoveel personeel heeft rondlopen. Rode stekker past niet in blauw stopcontact. De provincie heeft nu eenmaal minder personeelsverloop dankzij ervaren teams samen met goedkopere reiskosten en woonlasten.

Om het lerarentekort tegen te gaan, wordt overwogen fors minder les te geven. Het mes gaat in keuzevakken, bij havo gaat 30% eraf, bij vwo 18%. Een deel van de vrijgekomen tijd gaat richting burgerschap en wiskunde, een ander deel is een keiharde bezuiniging op personeelslasten. De tunnelvisie op basisvaardigheden wreekt zich in de keuzevakken die onze welvaart ondersteunen.

Na 2026 krijgen havisten en vwo’ers te weinig bagage in keuzevakken om een geïnformeerde studiekeuze te maken of succesvol te zijn op het hbo of universiteit. Het nut inzien van al die extra wiskunde wordt lastig als je het nog niet nodig hebt bij keuzevakken. Je leert de toepassing niet. Kwadratische functies zitten in de onderbouw, bij natuurkunde ontbreekt s = ½at2 nu al in het examen.

Je kan leerlingen geen burgerschap of democratische waarden leren, als niemand onze technische uitdagingen met uitstoot, energietransitie of gezondheidszorg nog begrijpt. Je kan niet discussiëren of een politieke visie ontwikkelen over complexe onderwerpen zoals klimaat, milieu of geopolitieke instabiliteit als je de basis inclusief haar fundamentele beperkingen nog niet begrijpt.

Er is geen overschot aan internationale studenten, maar een tekort aan nationale studenten. Onze premier beloofde dertien jaar geleden een kenniseconomie op basis van innovatie. Die droom drijft op een goed opgeleide beroepsbevolking. Ons vestigingsklimaat en concurrentiepositie is niet louter een functie van belastingwetgeving, maar vooral afhankelijk van educatieve investeringen.

Bedrijven en onze kleinste burgertjes rekenen daarop