(HIER GEEN GRAP OVER BARBARA STREISAND ANDERS WORDT ESTHER VOET BOOS, RED.)

Kunnen ze dan helemaal niks bij de gemeente Amsterdam? Kijk. Wij vinden in principe dat een gemeente geen interviews over politieke zaken op haar website moet publiceren, of dat nou interviews met Rob Oudkerk zijn of interviews met Tofik Dibi. Maar. Als je dan Rob Oudkerk interviewt over anti-semitisme, en Rob Oudkerk zegt daarin werkelijk niets wereldschokkends, dan ga je dat interview niet stiekem weghalen. En je zegt helemaal niet zulke ranzige dingen als: "„We waren als gemeente ongelukkig met de reacties en de kritiek op het artikel”, zegt een woordvoerder van burgemeester Femke Halsema in een reactie. Lezers klaagden over een ’eenzijdig beeld’. Het was ook onduidelijk ’wie de afzender was’. „⁠We hebben daar van tevoren niet goed over nagedacht”, zegt de woordvoerder. „De heer Oudkerk valt hier niets te verwijten.”" De heer Oudkerk valt niets te verwijten. Tsjonge jonge jonge valt dat even mee zeg. Maar goed. Na de breek. Omdat het internet niets vergeet, en opdat wij niet vergeten, het hele interview met Rob Oudkerk. Klagen over een eenzijdig beeld mag gewoon in de comments.

'Het antisemitisme is 800 procent toegenomen'

22 februari 2024

Oud-wethouder Rob Oudkerk maakte een documentaireserie over het opgelaaide antisemitisme in Nederland. Deze serie werd in december en januari uitgezonden. Oudkerk: "Sinds 7 oktober is het aantal antisemitische incidenten verachtvoudigd."

Oudkerk (68) heeft een dramatische familiegeschiedenis. Zijn grootvader, David Cohen (1882-1967), was voorzitter van de Joodse Raad. De Joodse Raad stuurde namens de Duitse bezetter de Joodse gemeenschap aan en werkte ongewild mee met de massamoord op de Nederlandse Joden.

Zijn moeder, Virrie Oudkerk-Cohen (1916-2008), redde met anderen ruim 500 Joodse kinderen van de dood. Waaronder de latere burgemeester Ed van Thijn.

Op 10 maart begint een nieuwe tv-serie over de Joodse Raad, en opent ook het Holocaustmuseum. Daar is aandacht voor de moeder van Oudkerk. We spraken met Oudkerk over zijn tv-serie en het toegenomen antisemitisme.

U maakte een serie over antisemitisme. Waarom?

“Niet omdat het nieuw is. Het was er 5.000 jaar geleden en het is er nu nog steeds. En over 5.000 jaar zal het er nog zijn. Antisemitisme is ongeneeslijk. Maar na de moordpartij van Hamas op 7 oktober en de oorlog in Gaza is het antisemitisme in Nederland verachtvoudigd. Dat vond ik met mijn familiegeschiedenis een naargeestig teken aan de wand. Er wordt binnenkort ook een serie uitgezonden over mijn grootvader en moeder. Daarna wil ik nog een vervolg maken, over goed en kwaad en vooral over vergelijkingen tussen toen en nu.”

Een serie over uw familie?

“Over de Joodse Raad. Hij wordt vanaf 10 maart uitgezonden. Maar de serie gaat eigenlijk vooral over de relatie tussen mijn moeder en mijn grootvader, die voorzitter was van de Joodse Raad."

Uw moeder werkte bij de crèche aan de Plantage Middenlaan. Wat deed zij?

“Mijn moeder was kinderverzorgster in die crèche. Daar sliepen de af te voeren Joodse kinderen. Zij redde met vele anderen ruim 500 Joodse kinderen door ze te laten onderduiken. Maar mijn moeder heeft het haar hele leven alleen maar gehad over de 5.000 kinderen die ze niet redde. In het Holocaustmuseum dat op 10 maart opent, wordt zij geëerd."

Wat deed uw grootvader?

“Mijn grootvader was voorzitter van de Joodse Raad. Met zijn gezag, zijn ijdelheid en zijn netwerk dacht hij een hele hoop kwade dingen te kunnen uitstellen als hij met de Duitsers samenwerkte. Ik durf 1 zin eigenlijk wel uit te spreken. Als de oorlog 1,5 jaar eerder was afgelopen, was mijn grootvader een oorlogsheld geweest. En dan had hij 30.000 Joden gered.

Hij dacht dat de Duitsers snel zouden verliezen. Nou, daar zat hij naast. Hij nam na 1933 tientallen Oost-Europese Joden in huis. Het was een hele lieve man die echt begaan was met mensen die het slecht hadden. Maar in de Tweede Wereldoorlog kwam hij op de verkeerde plek. Met verkeerde gedachtes.”

Bent u ook door uw familiegeschiedenis zo betrokken bij het antisemitisme?

“Ja. Het huidige antisemitisme lijkt wel heel erg op wat wij al uit de geschiedenis kennen. Maar hoe zit het? Hoe ver zijn we? Tijdens het maken van die serie zag ik: het is niet allemaal antisemitisme. Het is soms verregaande domheid, vaak weinig historisch besef. En: er is geen empathisch vermogen.

Kritiek op Israël is prima. En dat heeft, eerlijk gezegd, niks met antisemitisme te maken. Dat is namelijk kritiek op de Joodse staat. En kritiek op de Joodse staat is natuurlijk totaal iets anders dan antisemitisme. Antisemitisme is Jodenhaat. En kritiek op Israël is kritiek op de staat Israël.

Maar als ik bij de supermarkt word herkend, hoor ik: 'Jullie zijn lekker bezig in Gaza.' Dat is niet acceptabel. Ik spreek de Turkse groenteman ook niet aan op het gedrag van Erdogan. En de Chinees waar ik wel eens wat koop, val ik niet aan over wat Xi Jinping doet met de Oeigoeren.”

Wat vindt u van de leus ‘From the river to the sea’?

“Dat is simpel. Het Hamas handvest is daar duidelijk over: ‘van de rivier tot de zee’ betekent genocide op alle Joden in Israël. Dus als je dat roept en je dit weet, dan roep je iets dat niet acceptabel is. Daar kwets je zo onnodig veel Joodse mensen mee. Maar ik was bij een Palestijnse ‘sit in’ op het Centraal Station en daar zaten 1.000 zeer vredelievende mensen. Er is ook veel onwetendheid, mensen kennen de geschiedenis slecht.”

Hoe vindt u dat het Nederlandse bestuur optreedt?

“Ik vind dat sommige bestuurders het heel slecht doen, zoals die van de universiteiten van Utrecht en Leiden. In Utrecht wilden ze een cursus over de Holocaust schrappen. En in Leiden werkt een docent Israëlische geschiedenis die opriep tot het bombarderen van Tel Aviv. Femke Halsema doet het dan weer heel goed. Pro Palestijnen zijn is prima. Dat ben ik ook. Maar bommen gooien op Tel Aviv is iets anders. En sommige berichtgeving in de Nederlandse media is ook niet helemaal koosjer.”

Wat kunnen we doen tegen antisemitisme?

“Je moet zoveel mogelijk vertellen wat er toen gebeurd is. Om te proberen herhaling te voorkomen. Dat is ook mijn drijfveer. Ik herken veel dingen uit de vorige eeuw. ‘Das nicht wieder’, zeggen de Duitsers. Ja, dan moet je wel zorgen dat het niet weer gebeurt. Dus je moet wat doen. Het begint natuurlijk bij herkenning. Gebeurde dit niet eerder? Laten we uitkijken. Dat geldt voor het welzijn van alle minderheidsgroeperingen.

De regering schreef een prachtige brief van 16 kantjes. Daarin staat dat ze antisemitisme uit de samenleving wil bannen. Er staan ongeveer 25 beleidsvoornemens in. Ik zou zeggen: ga aan de gang en voer ze uit.”

Wat betekent de Februaristaking voor u?

"Het was de grootste verzetsactie van de oorlog. En een mooie. Maar die is zo vakkundig door de Duitsers neergeslagen dat weinigen daarna nog iets durfden. Van de Februaristaking denk ik altijd: ‘Wauw, wat was ik daar graag bij geweest.’ Wat een solidariteit. Wat een kracht. De Februaristaking is een koninklijk gebaar van verzet en verbinding.”