Geenstijl

\

Er is op het Geldblog al vaak geschreven over het feit dat in veel gevallen de overheid een probleem creëert om zich vervolgens aan te bieden als de oplossing. Echter, de overheid heeft nog wat achter de hand, namelijk: wie schrijft, die blijft! Zo hebben overheden bij het schrijven van nieuwe bank- en pensioenreguleringen zich verzekert van gunstige positie. Maar de één zijn voordeel, is de ander zijn nadeel en drie maal raden wie hier het nadeel van ondervindt…

Zo hebben overheden, via regelgevende instanties, er voor gezorgd dat de meeste staatsleningen een nul risicoweging hebben. Dit betekent dat banken geen extra kapitaal (CET-1) hoeven aan te houden op deze blootstellingen (en ja, voor de echte bankexperts, Tier 1 eisen versus alle activa, daar speelt het wel een rol). Zo kan een lening aan een bedrijf een risicoweging hebben van 50%, wat betekent dat op 50% van het leenbedrag het risico bestaat dat de bank niet wordt terugbetaald. Op die 50% moet dan minimaal 4,5% kapitaal worden aangehouden door de bank. En dat kapitaal is duur en drukt dus het rendement van de bank. De risicoweging voor de staatsschulden waar de bank gevestigd is, heeft in de EU dus een nul risicoweging en zijn dus zeer aantrekkelijk voor de banken om in bezit te hebben. Overigens zitten de Europese banken ver boven die 4,5%. (plaatje opklikbaar)

Met deze regulering hebben overheden zich verzekerd van een artificieel hoge vraag naar de eigen schulden. Dat betekent dat de rente die de overheid op deze schulden moeten betalen kunstmatig laag is. Dit is ook één van de redenen waarom de eurozone bijna plofte in 2008-2012: lokale banken en hun overheden zaten in een doom loop, waar het faillissement van de één een faillissement van de ander zou betekenen. Dit is dan ook de reden geweest dat vele banken in nood destijds een bailout hebben gekregen.

De nieuwe Basel III regulering is deels in het leven geroepen om de risico’s in het financiële stelsel flink te reduceren, maar zoals Deutsche Bank analisten stellen, “Sovereign risk [staatsobligaties] on bank balance sheets has still not been tackled, in contrast to other risk mitigation measures introduced by the Banking Union. It remains the elephant in the room.” Blijkbaar maken overheden zich wel zorgen om de veiligheid van onze banken en sporen zij aan tot allerlei bankreguleringen, zolang deze maar niet het voordeel van overheden raakt.

Maar Basel III regulering heeft ook op een andere manier de begeerlijkheid van staatsschulden voor banken juist flink vergroot. Zo stipuleren de liquiditeitsregels (LCR*, liquidity coverage ratio*) wat wel en wat niet als veilig kapitaal gerekend mag worden in een crisis. De criteria die bepalen of een bezitting behoort tot de veilige categorie, de zogenaamde high quality liquid assets (HQLA) categorie, spelen (wederom) overheden in de kaart, want de criteria zorgen ervoor dat zowat alleen staatsschulden kunnen dienen als HQLA. Dit is dus weer een geval van wie schrijft, die blijft.  

Maar ook in pensioenland is het één en ander aan de hand. Zo spelen de pensioenregels de overheden in de kaart, door het mandateren van veilige beleggingen. Pensioenfondsen zijn zwaar gereguleerd en mogen dus niet zo maar posities innemen en hebben rekening te houden (deels via de beleggingsprofielen van de deelnemers) met bepaalde verhoudingen tussen de verschillende activaklassen. Vaak gaat het dan vooral om de keuze-aandelen versus obligaties (vastrentend). Door limieten te stellen aan de activamix, zorgen overheden ervoor dat er altijd vraag blijft naar obligaties en dus ook (vooral indirect) naar staatsobligaties. Het perverse eraan is dat de pensioenregels het aangaan van schulden door het bedrijfsleven dus juist stimuleren en het financieren met eigen vermogen juist tegenwerken met deze regels. (En fiscaal, doen ze dat wederom…)

Als de overheid echt wat zou geven om te hoge schulden die de stabiliteit van het financiële stelsel bedreigen, dan zouden ze de pensioenregels loslaten dan wel anders inrichten. De nieuwe pensioenstelsel en -regels waren een poging daartoe, met eigen potjes, maar zo ver kwam het niet De deelnemer heeft in de toekomst praktisch niks te zeggen over de activamix. Al helemaal niet als men ouder is en geforceerd wordt veiliger te beleggen (dus verplicht hogere allocatie naar obligaties). Gezien de grootste pensioenpotjes bij de ouderen te vinden zijn en gezien de vergrijzing, betekent dit dat het grootste gedeelte van de totale pensioenpot op zoek zal gaan naar obligaties (en dus ook staatsobligaties). Wederom is de gunstige positie van de overheid veiliggesteld. En zoals de tweet van Bomhoff laat zien, is de Nederlandse overheid daarin niet uniek.

Dit betekent dus dat de rentes op schulden (en dus ook op staatsobligaties) kunstmatig laag wordt gehouden, waardoor er teveel schulden worden uitgegeven, wat het risico voor het financiële systeem juist vergroot, terwijl het de rendementen voor de pensioendeelnemers juist verlaagd. Meer risico tegen een lager rendement is nou niet bepaald een goede deal. De overheid roomt in wezen het rendement van de pensioendeelnemers af. Naast het feit dat de ouderen deels de schuld krijgen van een vastgelopen huizenmarkt en dat de ouderenzorg volledig wordt uitgekleed, zijn het nu de pensioenen die nog verder worden afgeroomd. De indruk dat de overheid maar weinig om ouderen geeft, lijkt daarmee niet geheel ongegrond.

Maar de ouderen kunnen zich gelukkig prijzen, want ze staan niet alleen; immers, de hierboven beschreven Basel III regels omtrent CET-1, LCR en HQLA raken ook de niet ouderen. Death&taxes , worden vaak de enige zekerheden in het leven genoemd, maar dat de overheid zichzelf altijd zal bevoordelen mag daaraan worden toegevoegd. Denk niet dat een nieuw sociaal contract daar wat aan zal kunnen veranderen, but worth a shot, I guess…