Geenstijl

Nederland is een vrij land maar voordat ze zich iets in het hoofd halen, moeten artistieke, individuele en academische vrijheid wel eerst een stempeltje van de baas krijgen - of anders...

Kunstatelier Artkitchen in Amsterdam is gesloten omdat kunst te gevoelig is geworden. Of beter gezegd, de reacties op kunst worden te bekrompen. De crux: “Je moet tegenwoordig alles dat vroeger gemaakt is uitleggen met de ogen van nu.” Eigenaresse Jeannette Dekeukeleire geeft toe dat ze daarom “veel voorzichtiger” is geworden en dat wil ze niet, dus trekt ze haar conclusies. Afgelopen weekend sloot ze na dertig jaar haar galerie. Eigen schuld, toch? Nee. Nee nee nee.

Kunstenaars worden voorzichtiger omdat ze commerciëler worden, verklaart Dekeukeleire tegen AT5 (video hierboven). Niet dat subsidie nou zo veel vrijheid zou geven: de kunstwereld is diep geïnfecteerd met verstikkend gif. De Amsterdamse Kunstraad stelt absurde diversiteitseisen aan culturele producties, turft op huidskleur en doordesemt de toch al zo saaie subsidiekunst van eisen aan onderwerpen over migratie, gender of seksualiteit. Het maakt daarmee de kunst van staatswege kapot door makers in submissie te subsidiëren. Je hoort er geen toneelspelers, muzikanten, kunstenaars of zelfs cabaretiers over, want allemaal zijn ze met meerdere navelstrengen verbonden aan zowel de subsidiebaarmoeder anderzijds en anderzijds de kraamkamers van de media, met name de publieke omroep, waar ze ook louter van subsidie aan elkaar hangen. Samen lopen ze zwijgend in de pas van deze vicieuze marathon, zichzelf met hun uit de schatkist gefinancierde gogme wijs te maken dat ze aan de goeie kant staan door deze zelfopgelegde narratieven aan hun borst te koesteren, als ware zij de verlossing voor alle door henzelf met de hand gekozen verdrukten der aarde.

Aan de andere kant rekenen die 'verdrukten' via de (digitale) straat af met vrije werken die niet uit de subsidietiet kolven. Via TikTok en Twitter stroomden intimidaties binnen vanwege een kunstwerk met een heroïnehoer en een moskee, later gevolgd door verwijten van racisme omdat ergens een Aziaat als Aziaat stond afgebeeld, dus met amandelogen. Daartegen is in de publieke ruimte steeds minder bescherming omdat de gesubsidieerde morele mainstream altijd de kant kiest van zogenaamde “kwetsbare” groepen zoals moslims, en van “onderdrukte minderheden” die zich als slachtoffer profileren. Je kan geen kant op - behalve dan maar jezelf cancellen, voordat anderen het doen. In de couranten heten het altijd de complotdenkers te zijn die opruiende taal bezig jegens andersdenkenden - de virulente knokploegen van gekwetsten uit hun eigen kerk krijgen meestal een free pass voor hun vitriool jegens vrije gedachtevorming en dito uitingen.

Volgende voorbeeld van artistieke dwangbuizerij. Afgelopen weekend ontstond er fOpHeF over een viraal videootje waarin de zanger van Haagse popgroep Goldband te zien is die een paar korrels coke van de rug van zijn hand snuift. Net dit weekend wonnen zij op Noorderslag de Popprijs, volgens de jury vanwege hun "soundtrack van de postcoronatijd, met optredens vol knaldrang, het volgen van een eigen artistieke visie en succes onder een brede groep luisteraars.” Na alle verhalen over toegenomen (hard)drugsgebruik onder door lockdowns beknotte jongeren, sluiten podiumdaad en juryrapport aardig op elkaar aan - zou je denken.

Helaas: dezelfde avond werden ze op voormalige jongerenzender 3FM (bestaat alleen nog omdat het NPO is, commercieel zouden ze zichzelf niet overeind kunnen houden) ter verantwoording geroepen en natuurlijk verklaart zanger Milo Driessen keurig volgens het boekje dat ie spijt heeft van het voorbeeld dat ie op deze manier aan jonge kinderen geeft. Hij verrichte de handelingen weliswaar met de stabiele hand van een ervaren gebruiker maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat die “knaldrang” op het podium het krappe keurslijf voor postmoderne popartiesten in de weg gaat zitten, dus doen we maar net of het gebruik een door het moment ingegeven uitzondering was.

Opvallend hoe de nauwelijks in het publieke debat besproken effecten van lockdowns op jongeren zich wel samenballen in kritiek op het gedrag van een zanger die precies doet waar ie zelf over zingt. Geinig ook hoe het ongemak aan beide zijden van de microfoon regeert want geloof ons: in kunst, cultuur, én media is harddrugsgebruik net zo doodgewoon als een -ccino of -iato met havermelk en een bagel met zalm & avocado. 

Nog grappiger is dat complete Lowlandstenten vol fans het Goldband-liedje over “witte was” meezingen, maar dat het marketingtechnisch toch niet handig is als die lyrics een waargebeurd verhaal blijken. Dag knaldrangende paradijsvogels, een jonge band die een prijs wint moet zich onmiddellijk bewust zijn van de beperkingen die deze beloning met zich meebrengen. Succes kóst alleen maar vrijheid, ook artiesten dienen zich in hun voorbeeldfunctie te schikken want in schijnheiligheid gedijt de verkoop het best. Dan maar gewoon het zoveelste 3FM-bandje. Maar als 1 lullige anekdote met drugs op het podium al genoeg is om een alineaatje op je wiki te worden, dan is de rock & roll weer eens doder dan Brood.

Geniet van m'n kater / De volgende dag / Vroeg uit de veren Het zand in m'n haar;
Pak ik tram 9 naar de boulevard / Hap ik een haring' uitjes en zuur Waarom is coke zo duur / Waarom is coke zo fucking duur;
Nog een laatste witte was' witte was / Witte was' witte was

In een paar dagen tijd beperken de voorbeelden zich niet tot kunst & cultuur alleen want het sterkste voorbeeld du week van vrijheidsbeperking komt uit de collegebanken. Bekend verhaal inmiddels want Groteske Ophef: UvA-docent Laurens Buijs schreef in universiteitsblad Folia over hoe de gremia van de universiteit doordrenkt raken van hetzelfde gif waarmee de kunstsector is verlamd, een gif dat zich “via allerlei commissies aan het nestelen [is] in de organisatie – op het centrale, facultaire en opleidingsniveau”, waardoor het hem als progressief socioloog in diversiteit & inclusie onmogelijk wordt gemaakt om “het verschijnsel non-binair en de bijbehorende obsessie met pronouns” kritisch te beschouwen - en voilà, prompt komt de gehele goegemeente in het geweer om te bewijzen dat deze paradijsvogel niet zomaar moet denken dat ie non-binaire pseudowetenschap kritisch als zodanig mag beschouwen.

Onder een stukje Grindpad FM is derhalve te zien hoe Tim Hofman een feitelijke dreiging tegen vrije gedachtevorming - academisch en daarbuiten - tracht te beschimpen door degene die zich uitspreekt te verwijten dat ie wel een heel groot policor podium heeft om zijn beklag op te doen. Daarmee is ie aanvoerder van de grootste drogreden tegen het betoog van Laurens Buijs, die inderdaad via de schoolkrant op de nationaalradio eindigde, maar dat podium is natuurlijk niet voor iedereen weggelegd die geacht wordt z’n muil te houden omdat ie te blank, te man, te hetero, te geprivilegieerd, te niet-slachtoffer-genoeg is. Ineens is een minuut radio een vorm van “macht” die de vermeende slachtoffers van zijn vermeende transfobie niet zouden hebben. Wat een domme drogreden.

In het kielzog van de kersverse Journalist van het Jaar (rokkenrol!) volgen velen in de aanval op Buijs, daarmee zijn punt luidkeels te onderstrepen zonder inhoudelijk in te gaan op zijn betoog. Er ontstaat een beeld van een meute die met tomaten en stenen in de aanslag tegenover de zonderlinge eenling gaat staan, die stem tracht te geven aan een minderheidsgeluid over door non-binaire pseudowetenschappelijke narratieven ingeperkte (academische) vrijheden die hem het werk bemoeilijken en hem als mens een minderwaardig gevoel geven, en naar hem roepen: 

“Zeg het dan? Je mag het wel zeggen hoor. Toe maar, zeg het maar!”

Vervolgens komt oud-NOS-baas Hans Laroes je nog even kapotbetuttelen en een zingmeisje dat toevallig ook aan de UvA studeert roept op tot zijn ontslag, intrekking van zijn artikel en een steunbetuiging van de UvA aan non-binaire studenten die zich in hun kruis safe space getast voelen. De UvA zelf neemt “nadrukkelijk afstand van de oordelen en kwetsende uitingen over non binariteit van de heer Buijs”. QED, zo’n beetje het enige latijn dat wij kennen naast het ongeduld dat quousque tandem uitdrukt.

Hoppa, vakkundig onder de bus, in de veilige wetenschap dat er vanuit NPO, cultuur of onderwijs nauwelijks kritiek zal komen op dit uiterst bedenkelijke handelen van de UvA tegen een medewerker die zich nota bene op de klokkenluidersregeling beroept en een dossier heeft ingeleverd, en in die zin bescherming zou moeten krijgen - niet alleen wettelijk maar bijvoorbeeld ook van de journalist van het jaar, die zijn eigen kroning te danken heeft aan klokkenluiders bij The Voice.

Mooi signaal vooral ook, naar al die mensen die binnen steeds krappere kaders moeten lesgeven in lager en hoger onderwijs of zich in hun uitingen moeten beperken om aan de gewenste beeldvorming van hun commerciële werkgever te voldoen, in onderwijsinstellingen en bedrijven die in toenemende mate vrezen voor meutes waarvan Tim Hofman zich helaas steeds prominenter als kruisridder profileert. 'Als je zegt dat je niet alles mag zeggen, leggen wij je het zwijgen op. Niet letterlijk hè, want je mag alles zeggen, maar we gaan je wel zo hard treiteren, beschimpen en als eenzame gek afschilderen dat een volgende criticus zich wel twee keer bedenkt!' Dat zijn de vaderlandse varianten op blauwvinkjes, zulks is de mob mentality van de moral majority.

Buijs twittert dat steunbetuigingen en berichten van herkenning zijn mailbox bereiken en het is niet dat we niet al jarenlang voorbeelden zien, horen en beleven van muilkorving van het academische discours, in Nederland en daarbuiten in de (Angelsaksische) westerse cultuur. Maak niet de fout om de onmacht van (anonieme) online agressie die zich tegen deze ontwikkelingen keert te verwarren met "je kan toch alles zeggen?", als zo zichtbaar is dat instanties en instituten zich in denken en handelen conformeren aan het uitingsvrijheid vretende gif dat steeds dieper in kunst, cultuur en wetenschap doorsijpelt. 

Op Twitter kun je (anoniem) je hart luchten, in je dagelijkse werk kun je beter zwijgen. De mailbox van Buijs is waarschijnlijk eerlijker dan de maskers waarin zijn publieke critici zich tooien. Steeds meer zie je, zoals in de drie voorbeelden in dit inmiddels weer veel te lang geworden topic door iemand die godverdomme alleen maar een nieuw recept voor bbq-kip zocht (maar dat terzijde), dat er een nieuwe 'hogerhand' is die een steeds benauwder en hypocrieter publiek domein dicteert terwijl ze zelf denken het goede te dienen omdat ze een ethos bewaken die gedicteerd wordt langs de meetlat van individuele sentimenten die worden beschermd door een culturele cult waarin slachtofferschap heilig is verklaard.

Je hoeft die ethos slechts te tarten en het gif spreekt meteen met vele spuwende monden. Vrije kunst wordt gekooid door bedreigingen en valse beschuldigingen die niet langer door de redelijkheid van een meerderheid worden beschermd, maar ook buiten de bescherming van gesubsidieerde kunstnormen vallen. Opkomende popartiesten met recalcitrante randjes worden dociel gevijld met prijsjes van een goegemeente die niet gelogenstraft wil worden voor hun eigen heimelijke gedrag. En kritische academische paradijsvogels die de cult binnen hun curriculum uitdagen, worden tot paria gemaakt om als voorbeeld te dienen voor de rest. Zwijg en wees grijs, zodat het doodse grauw zichzelf in de strijdbare regenboogkleuren van deze allesverziekende "vooruitgang" kan schetsen.

Er is geen recht om niet gekwetst te worden. Institutionalisering van giftige ideologische opvattingen in kunst, cultuur en wetenschap verstikken in uitzaaiende mate de individuele, artistieke en academische uitingsvrijheid. Andersom kun je denken dat je een vooruitgang leidt terwijl je echt toch aan een benauwend korte leiband loopt. En woke is een woekerende kanker die mensen ten onrechte het zwijgen oplegt en vooral alles moordend saai maakt.