Geenstijl

Ik ben van kindsbeen af vertrouwd met het Nederlandse leger en zijn manschappen, want ik groeide op in garnizoensplaats Ede. De soldaten van de zeven kazernes, plus de bloedgeile verpleegsters van de ontelbare bejaardenhuizen, gekkenhuizen en andere zorginstellingen in de woeste wouden rond Ede zorgden voor wat leven in de brouwerij want verder was er geen reet te doen in de Parel van de Veluwe. 

Mijn eerste verzetsdaad was dan ook het kalken van de opruiende noodkreet Waarom gebeurt hier niets op de muur van de Hema, in 1964. Er zijn vele andere Edenezen die deze historische gebeurtenis claimen, maar ik was het dus. Ik mocht toen van mama voor straf die avond niet naar Swiebertje kijken bij de familie Tap, die als enige een televisietoestel had in de Spechtlaan.

Aantekening voor mijn biograaf: ik woonde op nummer 16, maar ben geboren in de Leeghwaterstraat. Wij verhuisden later naar de Nachtegaallaan 42, waar schuin tegenover ons professor Prosper Ego, oprichter en voorman van het Oud-Strijders Legioen (OSL) woonde. 

Die las de jeugd uit de buurt op woensdagmiddag voor uit Mijn Memoires van Raymond Paul Pierre Westerling, aan wie dit feuilleton gewijd is. Op kapitein Westerling kom ik zo terug. Overigens zouden diens memoires door een ghostwriter geschreven zijn, maar daar ga ik mijn tengels niet aan branden.

Mijn hele jeugd was doordrenkt met militarisme. Alle broers van mijn moeder moesten vechten in ons Indië. Vreemd genoeg werd daar nooit over gesproken tijdens verjaardagsfeestjes. Eentje had er een stoma aan overgehouden, ook niet echt een leuk onderwerp als je op een kaasstengel sabbelt.

De ouders van mijn schoolvriendje Bobbie de Boer (dat zijn herinnering tot een zegen mag zijn) baatten het Protestants Militair Tehuis (PMT) in Ede uit, een pretpark vol flipperkasten, biljarttafels en kaartende militairen. Ik heb daar leren zuipen, vloeken én de soldatentaal geleerd, met schitterende termen zoals achteruit eten (kotsen), rukbunker (slaapzak), nukubu (nutteloze kutburger), neukteugels (bretels), lulijzer (microfoon), loho (lompe hond) en kutsoppen (douchen).

En ik kwam daar in contact met de poëzie:

God schiep met een vloek
De legerplaats Oldebroek
En tot overmaat van ramp
schiep hij de Harskamp.

Als krullenjongen van het huis- aan-huisblad Ede Stad had ik al snel doorgekregen hoe ik gratis aan drank kon komen. Als razende reporter versloeg ik modeshows voor bejaarden, braderieën, winkelopeningen en jubilerende werknemers van de ENKA. Minstens drie keer per week moest ik uitrukken naar een kazerne omdat er een militair afzwaaide. Altijd waren er jenever en sigaren. De pers werd in de provincie nog met alle egards behandeld en ik was de koning te rijk.

Ik vond het vreselijk dat ik werd uitgeloot voor de dienstplicht omdat ik van lichting 1959 ben. Ik ben toen ongevraagd toch naar de keuring gegaan, waar ik in mijn gezicht werd uitgelachen vanwege mijn “Beatle-haar”, mijn kromme rug, mijn x-benen en vooral de roze ribfluwelen broek die ik droeg. Om toch in de sfeer van het leger te blijven, draaide ik in mijn rukbunker aan de Nachtegaallaan de hele dag strijdliederen van Johnny Hoes. 

Bon, ik dwaal af.

“Hij is een breedgeschouderd, athletisch gebouwd man, die niet meer meet dan 1.70 meter. Onder een hoog, glad voorhoofd een paar merkwaardig lichtblauwe ogen in een scherp gesneden kop, die iets verraadt van zijn geboorte uit een Turkse moeder en een Nederlandse vader.” 

Met deze omschrijving stelde een Nederlands dagblad in 1950 Raymond Westerling aan zijn lezers voor.

Westerling sprak een merkwaardig, nu zeer archaïsch aandoend Nederlands. Tegen het deftige aan, maar af en toe wat rommelig. We kijken even naar de beelden.

Hij werd in 1919 in Constantinopel (Istanboel), destijds onderdeel van het Ottomaanse Rijk, geboren als zoon van een Nederlandse handelaar in antiek. Raymonds moeder Sophie Moutzatzou was van Griekse afkomst. Hij groeide op in de welvarende wijk Pera (nu Beyoğlu), waar de familie van vaderszijde al drie generaties woonachtig was. Zijn Ottomaanse achtergrond leverde hem in Nederlands-Indië zijn bijnaam 'De Turk' op.

Westerling bezocht een Franstalige kostschool van de Jezuïeten en leerde goed Frans spreken. Naast het Frans sprak hij vloeiend Grieks en Turks. De Nederlandse taal was hij daarentegen nauwelijks machtig. Zijn dagen vulde hij met het verzamelen van slangen en hagedissen, lezen, trainen in worstelen en jiu jitsu en maken van lange tochten in de bergen. (Overigens heeft een grapjas op mijn Wikipedia geschreven dat ik een slangenboerderij uitbaat maar dat is flauwekul. Ik ben namelijk als de dood voor reptielen.)

Na zijn schooltijd werkte Raymond Westerling als cargadoor. Hij was niet van plan zijn vader op te volgen in het antiek en meldde zich vlak na de Duitse inval in Polen bij het Nederlandse consulaat in Istanbul als vrijwilliger voor het Nederlandse leger. To keep a long story short: Westerling is natuurlijk vooral bekend geworden door de contraguerrilla op Zuid-Celebes en methode-Westerling, waarin de nodige plaats was ingeruimd voor standrechtelijke executies.

Zo betrok hij het loyale deel van de bevolking bij het herstel van de rechtsorde en de economie, met name door het instellen van een eigen kampong-politie. Om het vertrouwen te kunnen winnen en onnodige burgerslachtoffers te vermijden, was het in zijn ogen noodzakelijk hard maar rechtvaardig op te treden jegens terroristen en daar publiekelijk uiting aan te geven. De acties verliepen volgens een vast patroon en waren bedoeld om de adat, het plaatselijke normen- en rechtsstelsel (althans in Nederlandse ogen), te respecteren. Volgens de Indonesiërs ging dat alles ten koste van grote aantallen slachtoffers. De Republikeinse propaganda stelde dat Westerlings optreden 35.000 à 40.000 levens had gekost. Dit cijfer noemde men ook in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Nederlandse militaire rapporten onderschreven daarentegen de schattingen van Westerling. Deze verklaarde tijdens een onderzoek dat hij verantwoordelijk was voor zo'n 500 slachtoffers. Huidige schattingen, afkomstig van de Nederlandse historici Willem IJzereef en Jaap de Moor, stellen dat de KNIL-troepen en het DST tijdens de hele operatie verantwoordelijk waren voor ongeveer 1.500 doden.

Onverwachte bijval kreeg Raymond Westerling uit Indonesische hoek. Volgens de Indonesische ex-kolonel en militair historicus Prof. Mr. Natzir Said kan Westerling niet zonder meer als een oorlogsmisdadiger worden bestempeld. “Iedere militair weet: onder een Staat van Oorlog worden mensen ter plaatse doodgeschoten. Dat is normaal. Standrechtelijke executies werden niet alleen door Westerling uitgevoerd, maar ook aan onze zijde. Heel wat spionnen van de Nederlanders zijn door ons doodgeschoten na een onderzoek ter plaatse. We omsingelden dan zo’n desa en als die mensen zeiden: ‘Hij is een mata-mate, spion van het KNIL….naar de boom!’” Waren de standrechtelijke executies volgens Natzir moord? “Dat houdt een oordeel in," zegt hij, “dat er iets crimineels van maakt, waar de rechter zich mee moet bemoeien. Maar dit was oorlog. Het is vaak moeilijk te begrijpen voor civiele mensen. Volgens de Conventie van Genève mogen krijgsgevangenen niet zonder onderzoek worden doodgeschoten. Westerling hield zich daaraan, voor zover het ging om gevangenen die verklaarden tot de officiële Republikeinse strijdmachten te behoren. Maar in andere gevallen….geen pardon. Als je de daden van Westerling misdadig vindt, dan moet je ook naar zijn commandanten kijken."

Zijn dochter Palmyra publiceerde ruim twee jaar geleden een open brief, naar aanleiding van de speelfilm De Oost.

Palmyra (prachtige naam trouwens): De insteek van de film is dat de Nederlandse soldaten naar Nederland-Indië gingen om de Indonesische vrijheidsstrijd neer te slaan. Maar dit was niet zo, ze gingen naar Nederlands-Indië om de Indonesische terreur te bestrijden die daar vele (burger-)slachtoffers maakte. De heer Jim Taihuttu, de regisseur van de film en ook een achterkleinkind van de kolonisatie, heeft er bewust voor gekozen om de Nederlandse militairen, waaronder ook KNIL soldaten van o.a. de Molukken en Ambon, af te schilderen als Nazi-oorlogsmisdadigers. Dit onder het mom van creatieve vrijheid met een multiperspectieve benadering. En de heer Maarten Hidskes, die de film heeft vertaald naar een historische roman, wiens vader KNIL-militair is geweest op Zuid-Celebes en die nu ineens zijn vader ‘oorlogsmisdadiger’ noemt tijdens**Nieuwsuur van 8 mei jl.! Gebaseerd op welk vonnis???

Westerling heeft zijn optreden op Zuid-Celebes altijd hardnekkig verdedigd. Dat hij, als hij het nodig vond, meedogenloos te werk ging, heeft hij nooit tegengesproken. In interviews ontkende hij echter zich schuldig te hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden. “Het invoeren van het standrecht op Zuid-Celebes was het gevolg van een zuiver menselijke redenering, alhoewel het voor veel mensen een beestachtige daad was. Maar ga je dieper op de redenering in waarom ik gedwongen was dat te doen – ik heb mezelf opzij gezet, ik heb de krijgsraad geriskeerd en de publieke opinie – dan is het de enige manier om met een minimum aan bloedvergieten de rust en orde te herstellen op Celebes. Dat is van belang, omdat overal waar botsingen zijn er maar één werkelijk slachtoffer is: het volk.”

Palmyra Westerling: Ik heb veel bijzondere mensen ontmoet in mijn leven die uit eerste hand konden vertellen over de periode Nederlands-Indië, na de**Japanse capitulatie en de daarop volgende**Bersiap-periodes op verschillende eilanden. De dankbaarheid naar mijn vader toe was groot, hij kreeg ook de bijnaam ‘Ratu Adil’ wat Rechtvaardige Vorst betekent. Zoals ook in**Trouw is aangegeven was mijn vader echt een ‘mensen mens’ met veel respect voor mens, dier en zijn gezin. Daarnaast heeft hij ook altijd achter zijn besluiten en handelen gestaan, letterlijk tot op de dag dat hij dood ging (26 november 1987). De Bersiap-periodes worden gekenmerkt door de vele terreurgroepen die opstonden en vaak onder het mom van ‘nationalisme’ (na de Japanse capitulatie) hun eigen volk vermoorden. Hele kampongs, vrouwen en kinderen werden uitgemoord op de meest gewelddadige manier (van o.a. onthoofdingen tot spiesen en zelf het letterlijk in mootjes hakken van lichamen). Daar kunnen wij hier in Nederland, levend in vrede met een Europese mindset, niet bij, maar dit was wel de realiteit waar de Nederlandse militairen zich in bevonden. Het geeft inzicht in hoe ernstig de geest van die tijd geweest moet zijn en met welke noodtoestand e.i. te maken had. En in die tijd had je niet de middelen van de huidige manier van oorlogsvoering, men moest met de voorhanden middelen proportioneel optreden in een noodsituatie volgens de normen van toen. Wij in het hier en nu kunnen en mogen dan ook niet oordelen over- en met vingers wijzen naar wat er toen gebeurd is. Maar ja, zoals het spreekwoord zegt, en wat nog steeds van toepassing is: “De beste stuurlui staan aan wal!” LET WEL: In het rapport wordt Westerling ook vrijgesproken, daar hij zich bekommerde om de instemming van de bevolking en met de nodige zelfbeheersing zou hebben opgetreden.

Een hele andere kijk op de geschiedenis verhaal vinden wij in Kapitein Raymond Westerling en de Zuid-Celebes-affaire (1946-1947) van Bauke Geersing, dat in november 2019 uitkwam en zich laat lezen als een hagiografie. Geersing was beroepsmilitair, vervolgens jurist en een van de topmensen van de publieke omroep. Goeie peer! 

Volgens Geersing, hier in een podcast bij Wynia's Week, bedrijft de groep historici rond het NIOD geschiedschrijving in de geest van de omstreden Amerikaanse ‘critical race theory’ – ook wel als ‘woke’ betiteld – waarbij blanken steevast en uitsluitend als daders en niet-blanken al even voorspelbaar uitsluitend als slachtoffers worden voorgesteld. In het ‘Dekolonisatie’-project zou daar doelbewust sprake van zijn. De werkelijkheid ten tijde van de dekolonisatie van Nederlands-Indië is volgens Geersing c.s. veel genuanceerder (ook veel geweld aan Indonesische kant, bijvoorbeeld). ‘Legeronderdelen tekenen bezwaar aan’ Volgens Geersing zijn Nederlandse krijgsmachtonderdelen, veteranenorganisaties en organisaties van Indische Nederlanders van plan om verzet aan te tekenen. Zelf pleit Geersing er voor, dat het kabinet-Rutte 4 geen genoegen neemt met de uitkomsten van het ‘Dekolonisatie’-project, ook omdat de drie instituten zich niet aan de opdracht van het kabinet-Rutte 2 zouden hebben gehouden. Geersing: ‘Dit kan nooit het laatste woord zijn. Het is hooguit een tussenstap’.

Een bevriende militair, Molukker, oud-commando en zoon van een KNIL-militair, vertelde mij dat bijna alle bloedbaden in oorlogen door commando's worden veroorzaakt. Vaak uit wraak omdat er een van de jongens was gesneuveld, want bij de commando’s is de loyaliteit enorm sterk. Mijn vriend kan zich woedend maken over de bizarre uitspraak van historicus Rémy Limpach in NRC.: “Racisme zit in het DNA van KNIL-officieren”. De uitlatingen leiden binnen Indisch Nederland tot ergernis. Volgens Limpach, betrokken bij het grote Indië-onderzoek en vooral bekend door zijn boek ‘De Brandende Kampongs van Generaal Spoor’, is “racisme inherent aan het kolonialisme”. “Kolonialisme stoelt op racisme, rechtsongelijkheid, uitsluiting en onderdrukking. Dat zit ook in het DNA van die KNIL-officieren. Mensen die destijds een stempel op het hele leger drukten, omdat ze vaak sleutelposities innamen in de legerleiding, de inlichtingendiensten, voorlichtingsdiensten. Ook de brigadecommandanten waren bijna allemaal KNIL-officieren,” aldus Limpach in een poging aandacht te generen voor de net verschenen compacte editie van zijn boek.

Critici van Westerling stellen dat als er sprake is van standrechtelijke executies, er ook sprake moet zijn van een directe dreiging waar het hoofd aan moest geboden. Westerling en zijn manschappen hebben echter ook mensen uit de gevangenis gesleept en geëxecuteerd. Die gevangen vormden geen bedreiging meer. En ook bij andere executies was het volkomen willekeur en chaos. De luitenants van Westerling, die onder zijn commando, stonden, gingen ook veel verder dan Westerling. Hijzelf noemde dit ook te ver gaan. Bovendien maakten zijn troepen zich schuldig aan verkrachting, beroving en diefstal. Daar had hij ook de verantwoordelijkheid voor en het hoorde absoluut niet tot wat hij rekende als de ‘harde maatregelen’.

Westerling overleed op 26 november 1987 nadat hij een acute hartstilstand kreeg. Hij was net 68 jaar geworden. Hij overleed in zijn woonplaats Purmerend, maar onder massale belangstelling op De Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam begraven. Oud-strijders, onder wie Westerlings trouwe vriend en ondergeschikte de voormalige judoka-karatekampioen John Bluming, salueerden bij de groeve.

Op het hoofdeind staat een eenvoudige steen met de tekst: hier rust mijn lieve man, vader en opa, vriend van velen. Oud kapitein Raymond Paul Pierre Westerling geb. 31-8-1919 – overl. 26-11-1987 voormalig commandant van het k.s.t. rakjat memberi beliau gelar ratu adil, rechtvaardige vorst. Boven de Indische tekst is het korpsembleem van de commandotroepen opgenomen met het Latijnse motto “Nunc Aut Nunquam”, wat zoveel betekent als “Nu of nooit”.