Geenstijl

de beste oplossing voor inflatie is inflatie

De plannen van het kabinet om mensen te helpen het hoofd te bieden aan de hoge inflatie zijn deels uitgelekt. Zoals het er nu naar uit ziet, is het plan een markante combinatie aan maatregelen die meer met populisme te maken hebben dan met het bestrijden van de inflatie. Het huidige pakket tracht dus een beetje aan koopkrachtherstel te doen in 2023 door vooral een simpele herverdeling. Het is als een teek die besluit miljarden ergens anders te zuigen. Maar wordt de koopkracht hiermee hersteld op korte termijn? En op lange termijn? Worden de oorzaken aangepakt? En daar wringt de schoen.

Zo werkt het koopkrachtpakket eerder inflatoir, waardoor het koopkrachtherstel voor 2023 deels teniet zal worden gedaan en de Nederlandse burger in de jaren daarna wederom met de gebakken peren zullen zitten. Hoe zit dat?

Nou, in de huidige situatie is het de bedoeling om de economie zodanig af te stompen dat er vraagdestructie plaats zal vinden. De ECB doet dit door o.a. de rente te verhogen. Als het aanbod gelijk blijft, maar de vraag uitvalt, dan zullen de prijzen niet meer stijgen en op een gegeven moment zelfs dalen. Symptom solved, zeg maar.

Maar de overheid maakt een zeer groot gedeelte van de vraagzijde uit, waardoor hogere uitgaven juist inflatoir werken. Nu zal die EUR 14 miljard van het koopkrachtpakket dus niet bovenop de al ingecalculeerde overheidsuitgaven van 2023 komen, maar dat het honderd procent gefinancierd wordt door het verschuiven van belastingen is een utopie; een deel van het pakket zal worden gefinancierd met leningen en daarmee komt er per saldo dus meer vraag in plaats van minder vraag in de economie. De regering werkt dus met dit pakket het plan van de ECB (deels) tegen.

Dat is nou precies wat niemand lijkt door te hebben: de beste oplossing voor inflatie is inflatie. Doordat prijzen stijgen, vindt er vraaguitval plaats waardoor er een einde aan de prijsverhogingen komen. Maar er is een hele grote mits… De oorzaken van de inflatie, zijnde ruim monetair beleid, overhaaste groene transitie, sancties op Russische energiebronnen, en fiscaal onverantwoord beleid, moeten dan wel worden weggenomen. Anders loopt de inflatie alsmaar op en komt een land in een vicieuze cirkel met als eindbestemming hyperinflatie en economische ineenstorting. Een Weimar situatie waar op dit blog al voor is gewaarschuwd.

De vraag is dus of de oorzaken worden aangepakt. De ECB heeft onlangs de rente verhoogd (naar 0% pfff) en had aangekondigd geen QE (opkopen van euro staatsobligaties met ‘geprint” geld) meer te doen. Maar dat laatste was al karig, want de Fed doet al aan QT (Quantitative Tightening; dus verkopen van de staatsobligaties die op haar balans staan door de QE programma’s van de afgelopen jaren). De weigering van de ECB om QT te doen zorgt er voor dat er netto geen liquiditeit uit de markt wordt getrokken, maar minder liquiditeit is juist iets wat de inflatie in bepaalde delen van de economie zou doen verminderen. De ECB blust het inflatievuurtje dus niet.

Om het nog erger te maken, heeft de ECB het TPI (Transmission Protection Instrument) programma in het leven geroepen. Dit programma laat de ECB toe om nog steeds specifieke staatsobligaties op te kopen. QE dus! Maar dan alleen voor de zwakke eurolanden en dan met name Italië (een schuldenunie dus!).  Reden hiervoor was dat de 10 jaars rente op Italiaanse staatsobligaties steeds verder afweek van de Duitse. Door nu alleen maar Italiaanse staatsobligaties te kopen, hoopt de ECB het renteverschil weer te verkleinen.

Echter, twee vragen doemen op, waarom liep de Italiaanse rente op en zal TPI succesvol zijn? De reden dat de Italiaanse rente harder omhoog liep dan de Duitse heeft te doen met Italië (versus Duitsland). De staatsschulden zijn bijna 160% van het BBP, bankensector is nog steeds zwak, overheidsuitgaven zijn te hoog, de economie is nog herstellende van de Coronaklap, en de regering is, zoals altijd, in crisis. Deze omstandigheden met het (originele) plan van de ECB om QE stop te zetten, deed de markt realiseren dat het risico oploopt en dus dat de Italiaanse rentes flink omhoog moeten.

Maar dat wil de ECB niet want als de rentes tussen eurolidstaten te ver uiteen lopen en boven een bepaald niveau geraken, kan er weer een eurocrisis ontstaan, vandaar het TPI program.

Maar gaat TPI lukken? Er zijn zelfs twijfels (lol) dat dit tegen de verdragen zou zijn. Dat is het natuurlijk ook, maar de vraag is of de eurolidstaten de regels wederom zo kunnen buigen dat het wordt toegelaten (dat buigen zou dus ook met de vluchtelingenverdragen kunnen, Mark). Maar of TPI ook werkt? De financiële markt kan de ECB testen door tegen de ECB in te gaan (inzetten op rentestijging) en dan is het maar de vraag of TPI de rentespread met Duitsland binnen de perken kan houden. Wat Soros de vorige eeuw deed met het Britse pond, kan nu met Italiaanse staatsobligaties gebeuren.

De markt weet dat het niet goed zit en dat de spanningen binnen de eurozone weer zullen toenemen. Tezamen met de energiecrisis, is er genoeg reden om de euro van de hand te doen. En, via deze lange omweg, zijn we weer terug bij inflatie want een zwakke euro maakt onze import duurder en dus wakkert het de inflatie aan (het wakkert ook tijdelijk onze export aan, wat weer voor meer vraag zorgt en dus inflatie). Maar het saillante is dat als de ECB TPI niet doet, er direct een eurocrisis komt, wat hetzelfde effect kan hebben op de euro wisselkoers. TPI is dan ook niets meer dan tijd kopen, want iets oplossen doet het niet.

Volgende week zal ik in deel 2 uitweiden over de andere oorzaken van de inflatie: de overhaaste groene transitie, sancties op Russische energiebronnen, en fiscaal onverantwoord beleid.