Geenstijl

De moorden op Anne Faber, de Belgische Julie van Espen, de Haagse/Japanse Etsuko, oma Diny en een 68-jarige man kennen ongekende gelijkenissen.

Vijf slachtoffers die hun dader nog nooit hadden ontmoet. Allemaal uit het leven gerukt op een rustige plek. Drie keer is de verdachte ruimschoots bekend bij politie, justitie en de psychiatrie. Ze stonden in het systeem, maar waren op straat.

Dit geeft een gevoel van onveiligheid en onmacht. Zo veel knappe koppen vonden iets over deze heren. Of het nu na een verhoor, een vervolging, een veroordeling of een behandeling was. Er wordt eindeloos gepraat, medicatie gegeven, en vervolgens teruggegooid in de samenleving. Het hele circus onder supervisie van de politiek.

Allemaal heel nobel en met doelgerichte plannen. Netjes zijn er vragenlijsten die een risico-evaluatie opleveren. Complexe problematiek wordt in hokjes geperst, er wordt een rekensom gedaan en een beslissing genomen. Alles volgens een protocol, binnen een budget en de belofte dat alles goed komt in ruil voor dat budget. Alles volgens de regels van de beroepsgroep. Normen die een Kamerdebat en wetgeving verdienen.

Voor de nabestaanden zal die papieren tijger uit de mallemolen de zoveelste trap na zijn. Het leed om je dochter te verliezen krijgt een complete extra dimensie als je moet leven met de gedachte dat het eigenlijk niet fout had hoeven gaan. De staat was bijna alwetend tijdens het delict.

Steve Bakelmans werd in 2004 voor verkrachting veroordeeld, keerde drie keer niet terug van verlof, maar werd toch in 2017 als niet vluchtgevaarlijk aangemerkt. Hij was op vrije voeten omdat het hoger beroep door een gebrek aan rechters te lang op zich liet wachten. Zaken waar de verdachte vastzit, worden wél met spoed behandeld, een verkrachting niet. Steve heeft de moord op Julie van Espen bekend. Zijn advocaat had - in het belang van zijn cliënt - het hoger beroep nooit moeten instellen, de nieuwe moord geeft meer celstraf dan een appèl ooit had kunnen besparen.

Voor de moorden zat Thijs Hermans in een sociaal isolement en ondernam hij een zelfmoordpoging. Zijn buren hadden door dat hij verward was, maar ze kenden hem niet, dachten dat hij dronken was en hadden geen idee wat er speelde en bij wie zoiets direct gemeld kan worden. Hij ontsnapte uit een gesloten afdeling, eentje waar hij zichzelf na de moorden had gemeld.

Michael modelpatiënt Panhuis woonde tijdens de moord op Anne Faber in Den Dolder, en reaguurder Homer P. Simpson schetste vanochtend om 8:43 hun werkwijze: “Mijn moeder heeft 12 jaar in Den Dolder gezeten (…) en is gedurende die tijd volledig gesloopt: een paar keer per jaar een nieuwe psych (…), verveelde zich 6 van de 7 dagen in de week kapot wegens geen therapie (…).”

Binnen de psychiatrie is een intensieve behandelrelatie een basisvereiste. Die gaat nooit ontstaan als de patiënt een estafettestokje is. Ook wordt het steeds makkelijker voor de patiënt om een masker op te zetten, mooi weer te spelen. De psychiater heeft de patiënt te kort in beeld om daar doorheen te prikken. Te kort om zich voldoende in te leven om met de juiste nuance het verschil te maken.

De patiënt heeft geen vertrouwensbasis. Als je iedere keer bij een nieuw gezicht je verhaal opnieuw moet vertellen ontstaat het frustrerende gevoel stil te staan in je behandeling. Meewerken wordt gevoelsmatig niet beloond. Patiënten bouwen snel ervaring op hoe hun verhaal gehoord wordt, vergeten onderdelen, en gaan gaten in hun verhaal opvullen met fantasie.

**Werkdruk
**Volgens het CBS telt voor artsen, psychologen en sociologen het emotionele gewicht het hardst mee in de werkdruk (PDF). Deze academici kunnen in een grotere zorginstelling alleen overleven met professionele distantie. Of, zonder klerkentaal: vooraf te accepteren dat het misgaat.

Psychiaters met een diepe interne motivatie mensen echt te helpen, lopen tegen muren op. Proberen zich wél in te lezen, dossiers bij te houden en hun patiënt echt te leren kennen. Zoiets eindigt met een burn-out, langdurige ziekte, of de noodgreep uit loondienst te gaan en als ZZP-er grip te krijgen op werkdruk en takenpakket. 30% overweegt die stap.

**Startende psychologen
**Het is onjuist te stellen dat vervangende psychiaters er niet zijn. Van de studenten die de opleiding psychologie afronden zijn de kansen op een baan matig. Zie ook dit loopbaanonderzoek. Maar 55% van de geslaagden vindt binnen anderhalf jaar na het afronden van de universiteit een baan op academisch niveau.

Eindeloos solliciteren en tegen de tijd dat het contract getekend wordt, is de studie weggezakt. Banen op niveau zijn regelmatig een werkervaringsplek. Dat is een eufemisme voor ontduiking van de wet op het minimumloon en de CAO door maatpakken die tonnen verdienen. Hoe moet een patiënt vertrouwen hebben in een behandelaar zonder basaal inkomen? Wie is de echte gek?

Het geeft een generatie van psychiaters met een zeer divers CV, die aaneengesloten en specifieke ervaring missen. Binnen het zwaardere segment is een personeelstekort (PDF p3). Vooral de jeugdzorg zit in continue onzekerheid, decentralisaties en reorganisaties. Gemeentes moesten met ruim de helft van het geld proberen redelijke zorg te leveren, ze luiden de noodklok.

De behandeldirecteur van Michael Panhuis toen hij nog in Vught zat, werd vergruisd. Vervolgens haalde deze directeur niet uit naar de hand die hem voedt, vanuit de leiding en politiek gezien extreem betrouwbaar als katvanger en stroman. Hij is loyaal en goud waard. Het leverde hem een promotie op.

Na al deze incidenten is het structurele probleem zichtbaar. Nog een paar incidenten en het wordt normaal, niet meer nieuwswaardig, geaccepteerd.