Geenstijl

Dat van die humanitaire noodtoestand is een beetje overdreven, en ruikt vooral naar de verkiezingsretoriek van iemand die herkozen wil worden op een ticket vol ingeloste beloftes. Maar die muur tussen Mexico en de VS, is dat nou echt zo’n vreselijk idee?

Het moderne Mexico mag je best wel een failed state noemen. Met alle corruptie, de vele moorden en de onverzadigbare bloedlust van drugsbendes is het land van de coke-kartels het Columbia van de 21e eeuw. Leuk voor Netflix-series. Minder voor de mensen die er moeten wonen. Opgeteld bij armoede, sociale ongelijkheid en de lonkende welvaart bij de noorderburen is het niet raar dat zo veel Mexicanen (al dan niet legaal) de grens oversteken om een beter leven te zoeken in het land van hoop & dromen - waar ze doorgaans de klusjes aan de onderkant van de arbeidsmarkt uit handen nemen van Amerikanen die zich er te goed voor voelen.

Op dit moment is zo’n grensmuur over de volle drieduizend kilometer nogal en rigoreuze maatregel om een paar wetbacks aan hun eigen oever van de Rio Grande te houden. 

Maar ook ten zuiden van Mexico rommelt het in diverse landen van het Zuid-Amerikaanse continent. Colombia en Bolivia, niet de meest stabiele naties. Brazilië, het is nog best spannend wat de spijkerrechtse houwdegen Bolsonaro er van gaat maken. Weer een verdieping lager is het socialisme aardig aan het falen in Venezuela. En een paar maanden geleden trok een karavaan van migranten uit Midden-Amerika al naar de grens met de VS.

Deze “invasie”, zoals-ie met een goed gevoel voor retorische overdrijving werd genoemd, strandde in het zicht van de finish en leverde zeker geen ‘humanitaire noodtoestand’ op (althans niet eentje die het niveau van individueel leed wist te overschrijden). Maar wie zegt dat het geen voorbode is voor meer?

Klimaat-progressieve politici gebruiken al langer, en steeds vaker, de opwarming van de aarde om het over “klimaatmigratie” te hebben, en schetsen in hun toekomstvisie massale volksverhuizingen vanwege aardbevingen, zandstormen en droogte, of juist een overdaad aan neerslag, meer tsunami’s en natuurlijk vulkaanuitbarstingen. De hele wereld wordt onleefbaar, behalve het rijke westen - en daarom moet het westen zich open stellen voor “klimaatmigranten”. Geef ons alle armen, hongerigen en zieken van de wereld - en wij zullen ze voeden.

Kortzichtigheid onder de vermomming van een langetermijnversie, want waar gaan we al die arme sloebers onderbrengen? Waar vinden ze werk op continenten die hun 'slavenarbeid' aan lagelonenlanden hebben uitbesteed? Hoe weerbaar zijn onze democratieën tegen versnelde verandering van de bevolkingssamenstelling, hoe sterk is de culturele ruggengraat tegen regressieve invloed en hoe rekkelijk is de maatschappelijk goodwill als de druk op verzorgingsstaten toeneemt?

De democratie heeft momenteel al moeite om onze eigen tegengestelde meningen te verkroppen, en wij westerlingen zijn nota bene opgevoed met het belang (en het besef van de broosheid) van een liberale democratie. Welke spanningen staan ons te wachten als in de toekomst het aandeel migranten toeneemt uit landen waar ze nooit democratie gekend hebben, wat meestal ook landen zijn waar liberale vrijheden niet of nauwelijks bestaan?

Ook onze culturele ruggengraat neigt momenteel teveel naar door (valse) gevoelens van schuld gedreven indolentie, buigt met ieder zuchtje wind mee en gaat gebukt onder een schrale wind van politieke correctheid, die velen nederig het hoofd doet buigen onder het (mede dankzij panoptische controle door het internet en sociale media) kort gesnoeide maaiveld van de sociaal geaccepteerde vrije meningsuitingen. Een flinke storm zou haar al kunnen knakken en laat die migratiestorm - die pas net is opgestoken - nou zwaar geladen zijn met uiterst conservatieve, religieuze en patriarchale dogma’s die nimmer beteugeld werden door het zelfreinigende vermogen van rechtsstatelijke redelijkheid en humanistische rechtvaardigheid.

Het stokkende hartritme van het hedonisme
Na de Koude Oorlog en de val van de Berlijnse Muur keken we plots diep in het grote Alles van het Einde van de Geschiedenis. Grenzen vervaagden, verdwenen of vielen, wereldvrede lag voor het grijpen en alle mensen werden alsnog broeders. Té diep, keken we, want het maakte ons dronken van dédain. In deze tijd werden in het westen de kinderen verwekt die hun hele leven geen 'nee' zouden horen. En terwijl we jolig door de jaren ’90 zwalkten - waarin de postpuberale verveling van een ideologieloos tijdperk klonk als grunge-gitaren, en het hedonisme met 180 BPM het hartritme van de pillentrips probeerde bij te houden - vlogen er wat vliegtuigen in een paar torens en hadden we ruw wakker geschud moeten worden.

Dat gebeurde niet - integendeel. Niet alleen 9/11, maar in dit land ook de moorden op Fortuyn en Van Gogh onderstreepten bij de policor goegemeente juist het idee dat wij ook wat handjes terug te reiken hadden aan de migranten, hun cultuur en hun overtuigingen. Een epische vergissing die - in ultimo - leidt tot het voorbeeld van een 19-jarig “Brits” meisje dat willens en wetens afreisde naar het kalifaat, uiteindelijk aanspoelt in een naargeestig vluchtelingenkamp en daar (gesluierd en met een net geworpen jihadlarf op de arm) de Westerse pers te woord staat met de mededeling dat ze enerzijds nergens spijt van heeft, en anderzijds voor haar wens om terug te keren naar Engeland rekent op begrip en sympathie van de Britten. Die het lef niet eens meer hebben om haar keihard uit te lachen, de vinger te geven en te laten creperen op de plek waar ze zelf zo graag naartoe wilde.

En alleen de vogels...
Wat doen de Westerse gastlanden zichzelf toch aan? De opdeling van Europa na de Tweede Wereldoorlog heeft bijna een halve eeuw aan empirisch sociologisch bewijs opgeleverd dat het kapitalistische, democratische westen veel meer geluk en voorspoed voort wist te brengen dan het socialistisch oosten - het was niet eens een wedstrijd want het was vanaf het begin een gelopen race. De Berlijnse Muur werd dan ook niet gebouwd om mensen buiten te houden, maar om het eigen Oost-Duitse volk binnen te houden, waar de westerse geneugten een verboden vrucht waren. De aantrekkelijkheid is evident - maar dat zou de energie die het kost om het in stand te houden en te bewaken ook moeten zijn.

Dertig jaar na de Mauerfall is de wereld een Global Village geworden, vlieg je voor een paar tientjes de wereld rond en is mensensmokkel tussen ‘het Westen en de rest’ een miljardenbedrijf met alleen maar verliezers: migranten moeten alles achterlaten en betalen woekerprijzen voor gevaarlijke overtochten naar een onzekere toekomst, die zeker niet per se meer levensgeluk of welvaart zal opleveren, in landen waar ze de mores niet begrijpen, vaak ook helemaal niet delen, en waar ze met de nek aangekeken worden omdat ze als profiteurs worden gezien (niet zelden omdat velen dan hen dat ook echt blijken te zijn).

Volatiele vrijheid
Toch blijven ze komen, en we staan pas aan het begin. Oorlog, honger en armoede zijn sterke drijfveren om het geluk elders te gaan zoeken. Klimaatverandering is een bijkomend argument. Het is allemaal logisch, het is allemaal volkomen redelijk, maar het zal uiteindelijk niet bol te werken zijn door de westerse maatschappijen - althans niet met behoud van de huidige standaarden. Verzorgingsstaten zijn gebouwd op een precaire balans tussen wat er ingestopt wordt en wat er uit kan komen. Vrijheid is een uiterst kwetsbaar goedje dat onder een flinterdun laagje chroom der beschaving een volatiele vorm heeft, die zomaar heel vluchtig kan blijken. Want de aard van de mens is minstens even star als dat zij simpel is: uiteindelijk leeft iedereen voor zichzelf en zijn eigen naasten en als dat niet kan zoals het moet (in vreedzame, beschaafde coëxistentie), dan moet het maar zoals het kan: the hard way.

Op dit moment kan Europa de migratie nog prima verwerken, zij het met horten en stoten en met pijntjes die soms tot chronische klachten uitgroeien. Je kan met cijfers en statistieken de verslechtering van de situatie veel makkelijker aangeven dan de verbetering die er tegenover zou moeten staan. In de Verenigde Staten is het ‘Mexicanenprobleem’ in vergelijking helemaal relatief verwaarloosbaar: 'ze' willen werken, meestal, 'ze' hebben geen agressieve religies, meestal, en die jeugdbendeleden schieten vooral op elkaar - meestal.

Klimaatdoelen en maatschappijmortel
Maar zoals de klimaatpolitiek hamert op de problemen van morgen en daar haar voorzorgsmaatregelen op baseert, inclusief impulsen, signalen en waarschuwingen aan het volk, zo mag de migratiepolitiek ook de blik op de toekomst werpen - met haar eigen impulsen, signalen en waarschuwingen. Zo’n muur zegt: het is hier niet voor iedereen want we kunnen jullie niet allemaal opvangen, laat staan verzorgen. Arbeid is eindig, opbrengsten ook, en een democratie is veel meer een mentaliteit dan een systeem (daar weten de Amerikanen alles van, met hun oorlogen om democratie naar -stan en -stammen-landjes te brengen). Ook een verzorgingsstaat is een broos kleinood dat de koestering van een hecht collectief verlangt, geen roofbouw door passanten, als het ook in de toekomst vruchten moet blijven afwerpen.

Ergens moet je een streep in het zand trekken en tegen potentiële migranten zeggen dat ze, wanneer ze vrijheid, welvaart en een zorgende staat verlangen, hun eigen zaken in eigen land op orde moeten brengen. Wij een warmtepomp en een dak vol zonnepanelen voor het klimaat, want dat is kennelijk onze opdracht. Zij eerst zelf aan het werk voor een leefbare maatschappij, met democratie en rechtsstaat als mortel, en vrijheid en welvaart als belofte voor allen. De (linkse) gelijkheidsgedachte predikt dat als wij het kunnen, zij het dus ook zouden moeten kunnen. Als dat allemaal lukt, dan bereiken we misschien wel écht dat einde van de geschiedenis waar we in de jaren '90 op zongen, zopen en zwierden. 

Maar tot die tijd zou de verkiezingsretoriek van nu best eens de meest wenselijke, uit voorzorg geboren oplossing voor het nabije later kunnen zijn. Niemand wil het, zoals ook niemand een warmtepomp wil. Maar het is een maatregel van nu, voor de leefbare maatschappij van later. Mr. President. Put up that wall. En geen zorgen als de Mexicanen ‘m niet voor je betalen: in the end, it will pay for itself.