Hét buzz-woord van 2011 in de financiële wereld was voor mij niet 'perverse bonusprikkel' maar 'weeffout'. En dan denk je aan een klein foutje dat zó gerepareerd kan worden. Was het maar waar! Ons financiële systeem lijkt meer op de spijkerbroeken die jongeren dragen: meer gat dan stof. Het roer moet nu echt om. Er moeten grote beslissingen worden genomen. Daarom spijker ik 5 financiële stellingen op de deur van GeenStijl.

Het consumentenvertrouwen in Nederland is nog nooit zo laag geweest. In november daalde de graadmeter tot het diepterecord van -37 (pooltemperaturen). Dat is zeer slecht nieuws voor Nederland. Want in een periode waarin de Nederlandse export wel eens zou kunnen gaan teruglopen, zou de binnenlandse consument het groeistokje moeten overnemen: ons kabinet heeft namelijk in haar oneindige wijsheid vastgesteld dat alle Europese landen zich via export uit het recessie-moeras moeten trekken. Ehh.. Wie gaat dan Nederlandse producten importeren? Maar de Nederlandse consument gaat niet zoals de Duitser geld uitgeven, maar sparen. Niet alleen via gewone spaarrekeningen en deposito's (in 2011 met 14 miljard toegenomen tot 358 miljard), maar ook via meer levensverzekeringen (in 2011 met 30 miljard toegenomen tot 181 miljard).

De bovenmeesters van de European Banking Authority hebben de rekenmachines opgeborgen en de resultaten van de laatste stresstesten gepubliceerd. Lastig om deze ambtenaren serieus te nemen. De eerste stresstest was het lachertje van 2011. Iedereen was geslaagd, op een paar notoire lastpakken na die toch al waren opgegeven. Het leek InHolland wel. Tot Dexia, nummer elf op de lijst, omviel en bleek dat de rommel-leningen aan Griekenland voor het gemak niet waren meegenomen. En vorige week verklaarde DNB-directeur Knot (video op 70:00) dat bij de laatste stresstesten weer allerlei nep-eigen vermogen is meegenomen. Maar laten we vlak voor Kerst het glas maar eens halfvol in plaats van halfleeg zien.

De Commissie de Wit is klaar. Vijf weken lang zijn deskundigen, ambtenaren Ministerie van Financiën, DNB-mensen, ministers, parlementariërs en bankiers doorgezaagd over de crisis uit 2008 waarbij ABN AMRO en Fortisbank Nederland werden gekocht door de overheid en ING, Aegon en SNS kapitaalinjecties kregen, het risico op de rommelhypotheken van ING Direct USA werd overgenomen en de Staat 200 miljard aan garanties afgaf. Allesoverheersende zinssnede: "we hebben het niet gezien en we hadden het niet kunnen zien". Voor iedereen was de val van Lehman een 'waterscheiding', die de wereld dramatisch veranderde (op deskundige Sweder van Wijnbergen en oud-AFM baas Hoogervorst na dan). Is het echt zo? Of is het met de kennis van nu lekker gemakkelijk om Lehman de schuld te geven? Dat de val van één bank in zeer korte tijd heel veel banken in de problemen bracht, zal zeker voor veel betrokkenen als een verrassing zijn gekomen, maar de voortekenen waren 'loud en clear'. Ik kan mij de ontreddering van ministers en ambtenaren van Financiën voorstellen als zij binnen 1 maand "icoon en grootste Nederlandse financiële instelling ING' zien veranderen van 'jager' (ING deed bod op ABN AMRO na failliet Fortis) in 'prooi' (10 miljard steun).

Wat een land! Op dinsdag opent het Journaal met de belangwekkende opmerking dat ganzen het vliegverkeer op Schiphol in gevaar brengen. Dat is gevaarlijk, een tweede Bijlmerramp willen we niet. Ik zou zeggen: afschieten, vangen, verdoven, als vrijwillige vogelverschrikker laten figureren in een weiland, opeten: alles mag als het maar onderwerp nummer vijf is in het journaal. Dat er zoiets als een eurocrisis aan de gang is, dat mogelijk een paar grote Europese banken in de problemen komen, dat Italië nu tegen 8% moet lenen, dat zelfs Duitsland moet leuren met obligaties, dat Nederland afstevent op een zware recessie als de euro 'valt' (en oh ja, dat in Iran 'iets' aan de hand is), het is allemaal tweederangs nieuws. Logisch hoor als de Minister van Financiën, de Jager, op maandag ons via twitter deelgenoot maakt van een zwaar werkbezoek in Assen. Zouden de Jager en Rutte zich realiseren dat Nederlanders echt nerveus aan het worden zijn? Dit soort tweets zie ik steeds vaker opduiken. En het zijn niet alleen de anti-Europa aanhangers, ook de zogeheten 'eurofielen' zien het licht aan het einde van de tunnel langzaam doven.

De tweede kamer heeft een geweldig gevoel voor timing. Terwijl de tweede kredietcrisis in volle gang is en het ene na andere Europese land zijn rente's ziet oplopen naar het 'code rood' niveau van 7%, onderzoekt de parlementaire commissie De Wit (SP) de eerste kredietcrisis. Dit creëert de onwerkelijke situatie dat je de topmannen van Aegon en ING voortdurend hoort roepen dat in 2008 de situatie zeer plotseling aanmerkelijk verslechterde en dat om die reden de balansen in gevaar kwamen en staatssteun onontbeerlijk was, terwijl je dán graag wilt horen; "en wat doe je nu? ". Die vragen mogen niet gesteld worden. Dat komt pas in 2015 aan de orde in de parlementaire enquete van de commissie van Dijck (PVV): onderzoek naar de staatssteun aan financiële instellingen bij redding eurozone.

Duitsland heeft dinsdagavond orde op zaken gesteld. Een ontnuchterende ervaring. Het Nederlands Elftal had geen schijn van kans. Ons exportproduct, attractief aanvallend voetbal, werd eenvoudig van de markt geblazen door het exportland van Europa. Het jaar 2012 gaat niet het jaar van de waarheid worden. Duitsland grijpt de macht op het EK en op de monetaire en politieke markten. De Jager en Rutte slaan in de huidige crisis stoere taal uit richting de 'luie' Grieken en de 'corrupte' Italianen. Nederland kan lenen tegen de laagste rente ooit, daar is geen misverstand over. De rente-ontwikkelingen hebben veel weg van een marathon. We starten tegelijk en één voor één haken deelnemers af. Gisteren moest ook Nederland Duitsland laten gaan. Frankrijk en Oostenrijk waren al eerder op achterstand gezet.

Gaan de Maya's dan toch gelijk krijgen en gaat de wereld dan toch ten onder in 2012? Je begint het langzamerhand te geloven. Leek Griekenland nog een veenbrandje, het is maar een schuld van 350 miljard. Vorige week hield iemand een lontje bij het Italiaanse kruidvat, gevuld met een staatsschuld van 1900 miljard en we zagen op de Italiaanse obligatiemarkten een vroegtijdig eindejaarsvuurwerk. Dat is best een goed idee, nu zelfs Nieuwsuur zich gaat afvragen of de euro de kerst haalt. Volgend jaar moet Italië 300 miljard aan staatsleningen aflossen en op dit moment weet geen mens hoe ze dit gaan doen. Want het (mondjesmaat) opkopen van leningen door de ECB geeft wel enige steun aan de Italiaanse obligaties, maar de ECB mag onder geen voorwaarde nieuwe staatsleningen kopen en dat zal toch moeten. Er zijn gewoon geen kopers en ik kan dat goed begrijpen. Waarom zou een (Chinese of Braziliaanse) belegger nu in Italiaanse obligaties stappen zonder dat Italië iets doet om (1) de corruptie aan te pakken (2) arbeids-en pensioenmarkten te hervormen en (3) zorg te dragen voor herverdeling van geld van rijke private sector naar arme overheidssector via belastingmaatregelen? Ook al krijg ik een garantie van 20% van het Noodfonds EFSF, het risico om 80% te verliezen is net even te groot. En dan moet je ook nog realiseren dat het Noodfonds geen harde euro's heeft, maar slechts garanties van met name Duitsland, Nederland en Frankrijk (het Financieele Dagblad spreekt over een 'fantoom'). En Frankrijk kan wel eens het volgende land in de problemen zijn.

Deze week heb ik op uitnodiging van dagblad De Pers de 'geldfilm' Margin Call gezien. Hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen zat naast mij en wij waren het eens: het is een realistische film over de parasitaire wereld van het grote geld binnen Investment Banks. De film kan opgenomen zijn bij Goldman Sachs, Merrill Lynch, Citibank (er stonden heel veel Bloombergs!). Het plot is overigens flinterdun, maar dat is de wereld van Investment bankers ook, dus dat klopt ook: "junior rocket science trader komt er achter dat de bank waardeloze verpakte hypotheken (CDO's) op de balans heeft waardoor het eigen vermogen verdampt is; 's nachts (Investment Bankers maken lange uren) gaan steeds belangrijkere bazen zich er mee bemoeien tot de hoogste baas zegt: alle rotzooi in 1 keer verkopen voordat klanten er achter komen; de verkopers krijgen grote bonus, de pechvogels een ruime ontslagregeling". Volgens de regisseur is het allemaal echt gebeurd, het is alleen niet Lehman Brothers en de bank bestaat nog. Ik geloof het direct, sterker nog, de werkelijkheid is veel erger en cynischer.

Ik schrijf deze column op donderdagmorgen, dat u het weet. De euro lijkt vannacht weer voor een tijdje gered en ik moet toegeven dat ik niet had verwacht dat de politici er nog uit zouden komen. De lichaamstaal tussen Merkel en Sarkozy was duidelijk, er is geen chemie tussen die twee. Maar met name hoe Merkozy Berlusconi afserveerden deed bij mij het ergste vrezen (overigens kan ik het zeer goed begrijpen want wie is vergeten dat Berlusconi zeer demonstratief met zijn rug naar Merkel toe ging bellen terwijl zij stond te wachten met uitgestoken hand, Frau Merkel zal het niet zijn vergeten). En alles draait om Italië en haar staatsschuld (Griekenland is peanuts en is de bliksemafleider). De markten reageren positief. Nou ja na alle hel en verdoemenis die ons voorspeld was, econoom Matthijs B. liet zich door Matthijs -ik snap er allemaal niets van- N. in 'De Wereld Draait Door' verleiden tot uitspraak dat pinautomaten wel eens leeg zouden zijn, kon het ook niet anders. Ons Nationale instituut de NOS heeft (als enige) geslapen in een 'occupy-tentje' voor dat andere Nationale instituut de Amsterdamse Effectenbeurs. Daarom was de NOS er als de kippen bij om vanmorgen iemand in een raar jasje te interviewen die het allemaal maar niets vond. Het was een handelaar en u kent mijn stelling "never ever trust a trader".