Geenstijl

Ditmaal weer eens een uitstapje naar een niet financieel onderwerp. Alhoewel hetgeen wat hieronder beschreven wordt wel degelijk een mogelijke context weergeeft waarin ook het financiële spel zich voltrekt.

De Westerse wereld verandert en de beschikbare meningen en keuzes zijn steeds meer zwart-wit (of moet ik dat tegenwoordig pigmentverwend-blank noemen?). Waar er eerst ruimte was voor nuance, lijkt er nu meer sprake van een “vriend, of anders vijand” mentaliteit.

Deze polarisering is ook goed beschreven door Ray Dalio, de oprichter en voormalig manager van ’s werelds grootste hedgefund Bridgewater. In zijn boeken en artikelen op LinkedIn heeft hij hierover vaak geschreven en ook op dit blog zijn Rays denkbeelden aan bod gekomen. Zijn stellingname is dat wereldmachten komen en gaan en dat de VS nu haar positie aan het kwijtraken is. Dit proces kan overigens heel lang duren en er valt het nodige af te dingen op Rays optimistische China scenario (zoals eerder al beschreven op dit blog). Maar velen zijn het er wel over eens dat de Westerse wereld, onder aanleiding van de VS, een rijk in verval is. In dat neergaande proces zijn er niet alleen meer conflicten (zowel intern als extern), maar deze worden steeds minder vaak minnelijk opgelost; er wordt niet meer naar de verschillende meningen gekeken om uiteindelijk bij een compromis te komen. In plaats daarvan, duwt de bovenliggende partij haar agenda ongewijzigd door.

In dit polariserende proces is er steeds minder ruimte voor het “redelijke’ midden en worden mensen geforceerd om één kant te kiezen. De ene kant stimuleert het samenklonteren aan de andere kant. Kijk maar naar de Nederlandse verkiezingen; Timmermans zorgde voor de stemmen op Wilders, en Wilders voor de stemmen op Timmermans.

En ook buiten de politiek, zie je dit soort keuzes steeds vaker. Zo heeft Ayaan Hirsi Ali zich recent bekeerd tot christen. Zij was eerst een moslim, maar na 9-11 begon ze haar geloof te bekritiseren en wat er daarna gebeurde weten we allemaal. Na een tijdje atheïst te zijn geweest kwam zij tot de conclusie dat deze stroming der redelijkheid geen antwoord kon geven op de vraag: wat is de zin van het leven. Daarom maakte zij nu de keuze om christen te worden. Het zou naïef zijn om deze keuze niet in de hierboven beschreven context te zien. Al helemaal als de recente pro-Hamas acties in het Westen worden meegenomen.

Als atheïst ben je een individu en ben je niet meer veilig heden ten dage; je moet nu bij een sterke groep horen; islam of joods-christelijk (hallo Volkskrant!) bijvoorbeeld. Je bent nu voor Israël of voor Hamas; het is een strijd voor Westerse waarden, of het is genocide. Je ziet alleen de beelden van 7 oktober, of alleen van een platgebombardeerd Gaza. Het midden bestaat niet meer; het kan niet meer bestaan.

In hyperbool, is de wereld net een Amerikaanse gevangenis geworden waar je tot een groep moet behoren anders heb je op zijn minst een probleem als je de zeep laat vallen in de gezamenlijke douche of, in het ergste geval, een verdonkeremaande lepel tussen je ribben en in je hart gestoken krijgt (overigens prefereren sommigen het laatste over het eerste, dus ook hier weer die verdomde twee keuzes!).

In dit proces van polarisering, komen dus uiteindelijk twee keuzes bovendrijven; twee groepen, met ieder een sterke leider. Want ja, in een crisis hebben de meeste mensen behoefte aan een sterke leider. Als klassiek liberaal moet ik er niet alleen van kotsen, maar maak ik mij ook enorme zorgen over deze ontwikkeling. Wederom is hierover al geschreven op dit blog en het punt is dat deze sterke leiders zowat per definitie niet bereid zijn om compromissen te sluiten; de één zal de ander moeten overwinnen. Wanneer de ene sterke groep 75% van de bevolking behelst en de ander 25%, dan is dat niet perse een probleem, maar als de machtsverhoudingen dicht bij de 50-50 liggen wel. Immers, er is een zeer grote minderheid die zich totaal niet kan vinden in de ideeën en leiderschap van de andere groep. Dit leidt tot enorme spanningen. Kijkende naar de geschiedenis (hell!, kijkende naar de protesten op de NS stations komende week!), leidt dit tot oplopend aantal conflicten die steeds extremer worden. Er ontstaat in wezen een burgeroorlog. Deze kan, zoals Ray Dalio ook beschrijft, vele vormen aannemen en hoeft niet met bommen en granaten uitgevochten te worden. Maar er zijn genoeg voorbeelden waar dit wel het geval was…

En zo lijken we allemaal gevangen in een kolkende watermassa die als sinds mensenheugenis door de geschiedenis raast, ons allen meesleurend met alleen die binaire keuze: links of rechts; ja of nee; boven of onder; NOS of Omroep ON; CNN of Fox; X of Meta, Putin of Zelensky, een kerstbal of Epstein, goed of kwaad; winnaar of verliezer.

Van een systematisch oogpunt, leidt een dergelijk gevecht tot een “winnaar” die de vijand moet decimeren (via conversie/bekering, de dood, en of deportatie) anders blijven de spanningen voortbestaan. In het ergste geval wordt zoets beslecht zoals een Nagorno Karabach, een voormalig Joegoslavië, of één van de vele andere zwarte bladzijdes in de geschiedenisboeken.

Alleen als de welvaart relatief groot en groeiende is, kan de pluriformiteit overleven. Alleen dan zien we allemaal de voordelen van samenwerking. Dan is er ruimte en vrijheid en incasseringsvermogen om verschillen op te vangen en werkbaar te maken. Alleen dan kan er een “redelijk” midden zijn die de uitersten in balans kan houden. In die optiek is het economische verval van het Westen wellicht de grootste bedreiging waarmee wij nu geconfronteerd worden.

Maar er dringt zich nu wel een realisatie op, want was het niet dit “redelijke” midden, dat het zo ver heeft laten komen? Entropy is a bitch! Everytime!  

Alexander Sassen van Elsloo