Geenstijl

StamCafé Special - door Arthur van Amerongen

Dr. Martin Funkenstein geeft muziekcollege

Koolhoven: Ik ben dol op funk en zou daar best een televisieserie aan willen wijden. Het lastige is dat David Kleijwegt, mijn regisseur bij VPRO’s Kijk van Koolhoven, van oorsprong een popjournalist is en het nog maar de vraag is of hij mij wel serieus neemt als muziekkenner.

Ik ben door acteur Marc van Uchelen - dat zijn herinnering tot een zegen mag zijn - opgevoed in de funk. Die zat bij mij op de filmacademie en werd mijn beste vriend. Marc was begonnen als acteur, had de hoofdrol in De Aanslag en werd daarna regisseur. Hij heeft zelfmoord gepleegd, heel tragisch. Door hem leerde ik begin jaren negentig funk en reggae snappen, en vooral George Clinton en Lee “Scratch” Perry.

Papa’s got a brand new back

Funk draait om de 1. Zonder 1 geen groove. Daar moet je de nadruk dus op leggen.

Als je een vierkwartsmaat hebt, 1 2 3 4, leg je de nadruk op de 1. Dat komt allemaal van James Brown. Er wordt wel eens gezegd dat de funk geboren is met James Brown’s Papa’s got a brand new bag.  Gaat over een ouwe kerel die de dansvloer op gaat, en daar gaat hij gewoon dik op de 1. Als ze aan Brown vroegen: what happened?, antwoordde hij altijd: Papa’s got a brand new bag happened. Daar is trouwens een geweldige persiflage op gemaakt door Peter Cook en Dudley Moore en een mocro genaamd Fadoul, deed in 1970 een habibifunk-versie, ook heel lekker.

P-Funk

Clinton mag dan het grote brein zijn achter Parliament-Funkadelic, niemand kon de 1 beter uitleggen dan zijn bassist Bootsy Collins. Toen Bootsy ooit begon bij James Brown, was hij in tegenstelling tot andere bassisten “all over the place”. Brown vond dat prima maar zei: het enige dat je moet geven is die 1. Toen begreep Bootsy het.

Op een gegeven moment vond hij het keurslijf toch te strak bij James Brown en ging hij naar George Clinton en diens Parliament-Funkadelic, omdat ie gehoord had dat zij krankjorum waren. Bootsy heeft vervolgens de religie van de 1 uitgelegd aan Clinton en die ging er nog veel harder op. Zo is de P-Funk geboren, dat live helemaal een belevenis was.

Volgens mij is funk meer dan muziek, het is een complete levensvisie. Mijn idee is dit: of je hebt totale anarchie, of je probeert 1 afspraak te maken waarbij de chaos net genoeg structuur heeft om iedereen de vrijheid te geven om te doen wat die wil doen en dat het toch ergens op lijkt. Het absolute minimum aan regels om daarna te doen waar je zin in hebt. Dat is “the one which we believe in”, zoals ze zingen in One Nation Under A Groove. Het doet mij denken aan mijn moeder die altijd zei: van mij mag je alles doen maar er is 1 moment dat we allemaal samen komen en dat is als we gaan eten. Daarna mag iedereen weer lekker doen wat ie wil.

If you fake the funk, your nose will grow!

Wat George Clinton doet met zijn door hem bedachte mythologie, is dat hij de funk een metafoor voor het leven maakt. Zijn slogans als Free Your Mind (and your ass will follow) gaan over vrijdenkendheid: ‘Dance your way Out of your constrictions’.En neem nou hun motorship uit The Mothership Connection.. Die komt echt from out of space naar de aarde om de funk te brengen. Hoe cool is dat? Of neem het nummer Bob Gun Als je daarmee geschoten wordt, met die Flashlight, dan kan je niet anders dan funky zijn. Er is 1 karakter dat niet wil dansen: Sir Nose d’Voidoffunk. Sir Nose wordt in het water geflikkerd wordt op die onderwaterplaat, Motor-Booty Affair, in het nummer Aquaboogie (A Psychoalphadiscobetabioaquadoloop). Zwemmen wordt daar dan weer als metafoor gebruikt; zwemmen en dansen zijn hetzelfde in de wereld van George Clinton.  ‘This fish tale begins, where most fish tails end.’

Heel zijn oeuvre zit doorspekt met alter ego's zoals Dr. Funkenstein en de worm Mr. Wiggles. Laat me er eentje uitlichten, de eerder genoemde Sir Nose d’Voidoffunk. Die heeft een hele lange neus, want als je de funk gaat lopen faken, groeit-ie (dat wisten we al sinds Bootsy’s Pinocchio Theory).

Sir Nose had zich op het eerdere Funkentelechy Vs. The Placebo Syndrome (deel drie in de interplanetaire saga van Star Child, de commandant van de Mothership en het toonbeeld van alles wat funky is) al geopenbaard als de aartsvijand van Star Child en staat symbool voor het gebrek aan funkiness.

I am Sir Nose'd D'Voidoffunk
I have always been devoid of funk
I shall continue to be devoid of funk
Star Child, you have only won a battle!
I am the subliminal seducer
I will never dance
I shall return, Star Child!

Sir Nose is ook het brein achter het Placebo Syndrome, een plaag die passieve massaconsumptie veroorzaakt (en discomuziek, dat Clinton zag als een commercieel slap aftreksel van de funk) en hij wil het universum ontdoen van de onstuimige Star Child en diens evangelie van vrijheid door funk. Een paar jaar later leerden we door Trombipulation dat Sir Nose Cro-Nasal is, een voorloper van de Cro-Magnon (de Europese vroege moderne mens) en de Neanderthaler. Dat verklaart alles, natuurlijk.

Zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan, want het grijpt allemaal in elkaar, verspreid over allerlei albums, soms met decennia ertussen. Van The Brides of Dr Funkenstein (een van Clintons meidenbands) tot onlangs bij het te gekke Smudge, waar ook weer verwezen werd naar Dr. Funkenstein.

Ik ontdek nog steeds nieuwe shit die die gasten jaren geleden gemaakt hebben onder andere namen.

Drive-in cinema for people with vital occupations

3 Juni 2020 (22:31)

AMSTERDAM - Cars during the first drive-in film by film director Martin Koolhoven at the Olympic Stadium. The screening is offered to thirty people with vital occupations. Because of the corona measures, no more people are allowed.

Prince for Dummies

Prince is buitenaards goed. Een absoluut genie. Een podiumbeest. Hij is de offspring van James Brown en George Clinton, maar heeft een heel eigen draai aan de funk gegeven. Zo experimenteerde hij begin jaren tachtig met elektronische beats.

Qua platen werd het op een gegeven moment wat minder maar live bleef hij geweldig. Kon ie zelfs nummers van anderen doen op een manier dat de originele artiest het schaamrood op de kaken kreeg. Ook tijdens My guitar gently weeps stal hij gewoon de show tussen al die grootheden.  Hij heeft een nummer samen met George Clinton (die twee konden het sowieso wel goed vinden) gemaakt, Paradigm; het is echt een schande dat dit nummer niet wereldwijd bekend is.

When U're standing in the epicenter
Let the shaking begin
The shaking starts here

Paradigm is mijn lijflied.

En nu ik het toch over grootheden heb: Miles Davis was ook dol op funk en werd zwaar beïnvloed door de lp. Fresh van Sly & The Family Stone. Hij liet het nummer In Time urenlang horen aan zijn band. ‘Hier moeten we heen’, riep Davis. Hij was trouwens ook fan van Prince, deed ie ook dingen mee samen.

Funky Film Shit

Er zijn funky soundtracks, zoals die van Shaft, gemaakt door Isaac Hayes, jaren later de kok in South Park. Shaft is natuurlijk helemaal da funk. Blaxploitation bracht wel meer moois, zoals de soundtrack van Superfly van Curtis Mayfield, die is natuurlijk ook waanzinnig. Ach, er zijn er zoveel, zelfs James Brown deed er twee. Maar de beste is Trouble Man van Marvin Gaye! Funky, jazzy en de meest ondergewaardeerde plaat ooit.

De Italianen waren er trouwens als de kippen bij om die hele sound een eigen draai te geven toen ze poliziotteschi maakten. Ook dat is te gek!

Blaxploitation, Tarantino en woke

Er is een leuk interview met Tarantino, hoe ie als 8 of 9-jarige door de vriend van zijn moeder naar blaxploitationfilms genomen werd en dan snap je wel waar die invloed vandaan komt. Goed trouwens hoe hij tegen het huidige idee ingaat dat idealisme het grootste goed is in kunst. Ik kan me daar ook kapot aan ergeren. En veel is ook alleen maar deugpronken. Neem nu die nieuwe woke richtlijnen die The Academy heeft opgesteld. Een soort schedelmeten om te bepalen of een film mag meedoen met de Oscars. Maar als je voor de camera niet voldoet, kun je het erachter goed maken. Dus als je een film over een IJslands mannenkoor dat vast komt te zitten op een eiland maakt, moet je een dwerg als stagiair nemen, zoiets geloof ik. Ik begreep wel van een Academy-lid dat als je alle _Best Film_-winaars van de laatste 40 jaar bekijkt dat ze allemaal voldoen, dus het is allemaal cosmetisch. Window dressing. Verder kun je sowieso alles beweren toch? Als ik zeg dat mijn hele crew en ik homo of non-binair zijn, hoe willen ze dat controleren dan? Wat dat betreft is zelfidentificatie mooi.

Ik vind het vaak gewoon allemaal geforceerd. Als ik Schnitzelparadijs maak, zie je een keuken met alle nationaliteiten, maar als ik Oorlogswinter maak zie je die niet. Dat is allemaal logisch. Maar bij sommige Netflix-films heb ik het idee dat ik naar een Benetton-reclame zit te kijken. Het is natuurlijk niet zo heel raar dat er veel meer kleur zit in reclames en films dan vroeger. Als ik om mij heen kijk in Amsterdam zie ik ook van alles rondlopen, dus zou het toch heel raar zijn dat ik een contemporaine film maak in Amsterdam met alleen maar witmensen? Ik zou het ook helemaal geen drama vinden als ze James Bond laten spelen door een zwarte acteur. Het is een fictief figuur, alles kan. Maar ga niet knoeien in historische drama’s, zoals in Anne Boleyn, of met Isaac Newton in Doctor Who die ineens van kleur blijkt te zijn.

Ach, misschien zijn wij ook wel geconditioneerd om alleen wit te zien. Valt het me daarom op dat in echt ontzettend veel commercials gemengde koppels zitten; veel meer dan in de praktijk voorkomt. Robert Vuijsje had een tijd geleden een discussie met Surinamers, die klaagden dat ze ondervertegenwoordigd werden in de media. Wat lullen jullie nou, zei Vuijsje, jullie zijn juist overgerepresenteerd.  Er zijn ongeveer 350.000 Surinamers in Nederland, dus dat is maar 2%.

Brimstone

Ik wil niet worden opgevoed door een film. Zo kijk ik niet naar een film, zo maak ik ook geen film. Ik ben het totaal oneens met de idee dat een film gedefinieerd wordt door zijn boodschap. Film en literatuur gaan over een inzage in de menselijke ziel. The human experience.  Eigenlijk zeurden alleen de Amerikanen over de vermeende misogynie in Brimstone. Die zien alle films als een boodschap. Dus als vrouwen klappen krijgen in mijn film, of met de zweep worden afgeranseld, denken ze dat ik dat promoot. Hoe dom ben je dan? Ik wil gewoon een mooi verhaal vertellen met interessante personages. Dat ik je raak vind ik belangrijker dan dat ik je wat bijbreng.

In Nederland hoor ik vaak dat Brimstone on-Nederlands is, maar daar denken ze in het buitenland toch anders over. In de VS zien ze het als een typisch Europese film en in Europa zelfs als typisch Nederlands. Vaak werden er vergelijkingen gemaakt met Verhoeven: provocatief, shockerend, en relentless, ongenadig; dat zien ze dus als iets Hollands. Dat kan positief zijn, maar dus ook negatief. Zo was er die rare recensie in Variety, waarin stond dat de film hier meer zou resoneren dan elders in de wereld, omdat wij hier in Nederland een liberaler standpunt hebben aangaande seks met kinderen. Dan heb je die film wel heel slecht bekeken, hoor. Nu kan ik daar wel om lachen, maar toen ik hem voor het eerst las niet. Het was namelijk de eerste recensie die uitkwam en die las ik net toen ik uit de auto stapte om de rode loper van het filmfestival Venetië op te gaan. Op de première! De dame van het bedrijf dat 4,5 miljoen in de film had gestopt, duwde hem onder mijn neus. Ze had tijdens de montage gevraagd of het niet wat minder met al dat geweld kon en stond nu naar het telefoonscherm te wijzen: ‘zie je nu wel’! Daarna was er veel gejubel, maar dat moment werd toch een beetje verpest. Draai je eindelijk in een van de twee belangrijkste filmcompetities in de wereld en kun je daar niet echt van genieten. Variety is een vakblad voor potentiële kopers, dus dat is toch even schrikken. Ach, uiteindelijk is ie aan 80 landen verkocht, maar dat wist ik toen nog niet.

Invloeden

Als jongetje in de puberteit was het Spielberg. Dat was de eerste regisseur die ik ontdekte. Daarvoor, toen ik 11 was: Once Upon a Time in The West. Voor het eerst ontdekte ik een genre: de spaghettiwestern. Deze film was anders dan de andere westerns, die met Indianen en gladgeschoren cowboys. Ik weet zelfs niet of ik wist of ze Italiaans waren, ik herkende ze aan de hoezen in de videotheek. Ze hadden allemaal een bepaald soort look.

Ik hou van genrefilms. We hebben in Nederland tegenwoordig natuurlijk het romcom-filmgenre, maar verder maken we van oudsher toch vooral films die vroeger in de videotheken zouden liggen bij de afdeling Drama. Maar iedere film heeft drama, dus als we het hebben over een dramafilm, doelen we vooral het ontbreken van genreconventies. Drama is dus geen genre.

Asten

Daar ben ik opgegroeid, een dorp onder Helmond, in de jungle van Brabant. Niemand gaat zeggen dat er iets ergers bestaat dan Helmond, zeker niet in de omliggende dorpen. Helmond is een grote camping. Daarvoor woonden we in Den Haag, waar ik geboren ben en De Lier (in het Westland). Een maand voor ik elf werd kwamen we in Asten te wonen. Asten is best charmant maar ik had al snel het idee dat ik er weg moest. Ik was natuurlijk een bijdehante Hagenees maar leerde binnen een week Brabants. Als ik wil kan ik dat nog steeds wel.

Mijn vader was cipier, werkte eerst in de bajes van Scheveningen, daarna in de gevangenis bij Sevenum, in Noord-Limburg, en uiteindelijk in de Maashegge in Overloon. Daar heb ik ook nog gewerkt, voor ik naar de Filmacademie ging.  De Maashegge was een halve open inrichting, ik was werkmeester. Eerst zat in de houtbewerking maar wilde een gast me na een halve dag verrot slaan met een stuk hout. Mijn vader was een hele lieve man, is anderhalf jaar geleden gestorven. Een hardwerkende lieve vader. In de bajes maakte ik pa voor het eerst anders mee dan thuis. Hij bleek ineens een man te zijn die veel meer op mij leek dan ik wist en dacht. Hij zat daar niet in zijn vaderrol, maar was echt een persoon. Gewoon, een leuke grappige man, zo kende ik hem toen thuis nog niet.

Eerst heette het cipier, dat werd gevangenisbewaarder, daarna detentiebegeleider en toen penitentiair inrichtingswerker. Ik vond het mooi dat de gevangenen elkaar medemensen noemden. Dat zit ook in Eenzame Kerst van André Hazes (zingt: Met niets dat mijn verdriet verzacht. Mijn medemensen kregen een pakketje

Met de kerstwens Vader kom toch gauw weer thuis. Ik kreeg de mijne niet, dat doet me veel verdriet). Medemensen is bajestaal van bajesklanten. Toen ik dat hoorde wist ik meteen dat Hazes echt in de bak had gezeten.

Bajesfilms

Een van mijn favoriete bajesfilms is Escape from New York, van regisseur John Carpenter.  In de toekomst ze hebben een muur rond Manhattan gezet, al die lui worden in die enorme openluchtbajes gezet en die moeten het verder maar uitzoeken.  Kurt Russell speelt een geweldige Snake Plissken, een van mijn favoriete personages ooit.

Maar van de meer realistische bajesfilms kies ik Le Trou, een film over een uitbraakpoging geschreven door iemand die dat zelf heeft meegemaakt toen ie in de bak zat. Dat is wel een bizar verhaal. José Giovanni had eerst levenslang gekregen, was fout in de oorlog en niet zo’n beetje ook. Die zouden ze nu cancelen.

The Emerald Butterfly

In de tweede helft volgend jaar beginnen we aan The Emerald Butterfly. Dat speelt zich af in Jakarta 1946, maar dat ziet er totaal anders uit als toentertijd, dus ik ga heel veel bouwen in Batam, ook in Indonesië. Het is een episch verhaal, dus de film wordt nog duurder dan Brimstone.

Ik ben in totaal zo’n 10 jaar bezig geweest met het scenario van The Emerald Butterfly.  Ik ben niet de snelste en heb in die tijd veel andere dingen gedaan. Drie series De Kijk van Koolhoven, twee seizoenen een theatertour, mijn maandelijkse filmprogramma in Eye en ik heb net Koolhoven Presenteert afgerond. Daar was ik twee jaar mee bezig: ik zocht zes talenten uit die een genrefilm mochten maken onder mijn begeleiding.  Komt in februari op de buis. Verder doe ik al een paar jaar een filmtheatertour, met onder andere 70 jaar James Bond als thema.

Het grootste potje van het Filmfonds is Cinescoop. Geen idee wie er in de commissie zaten, maar ze waren super enthousiast over The Emerald Butterfly. Ik heb verder een omroep, een distributeur. Ik zit nu op ruim 4 miljoen en daarmee kunnen we verder financieren. Dat is het begin, nu moet ik privé-investeerders gaan vinden, geld uit het buitenland. Het ziet er goed uit maar het is wel spannend, kwestie van wachten.

De Engelenmaker

Daarna wil ik de De Engelenmaker van Stefan Brijs verfilmen. Een onverfilmbaar boek, zo wordt het genoemd. Al 4 of 5 partijen hebben een optie genomen op de rechten maar kwamen er niet uit. De laatste poging was een televisieserie. Het is een heel episch boek, met verschillende tijden, met fysiek lastige dingen. De hoofdpersoon kloont zichzelf, met verschillende leeftijden. Ga er maar aan staan. Allemaal moeilijk.   Maar het is een geweldig boek dat heel goed bij mij past, dus ik heb er alle vertrouwen in

Koolhoven’s favoriete Nederlandse films

Turks Fruit en Soldaat van Oranje van Paul Verhoeven. Paul is en blijft de koning.

Borgman, de Noorderlingen, en Abel van Alex van Warmerdam. Alex maakt films die oer-Nederlands zijn op een manier die volledig eigen is.

Spoorloos, van George Sluizer. Echt een klassieker. Retespannend en slim.

Wilde Mossels, van Erik de Bruyn. Ik draaide die laatst zelf in Koolhovens Keuze, toen ik het over Nederlandse films had en het is wel echt cinema. Ik heb toen meer Nederlandse films vertoond, bijvoorbeeld Karakter van Mike van Diem en was echt verbijsterd hoe goed dat geregisseerd is. Ik heb toen ook Wildschut laten zien, onder het toeziend oog van acteur Hidde Maas, die nooit de carrière kreeg die hij verdiende. En Van God Los, van Pieter Kuijpers. Tygo Gernandt is te gek in die film. Zo’n expressief en explosief karakter zie je bijna niet in de Nederlandse film. Meestal zie je in de hoofdrol een geïmplodeerd type dat autistisch om zich heen kijkt, moeizaam communicerend en wezenloos door het verhaal heen lopend.

Ruben van der Meer (die ik nog kende van toen ik Hakkûhbar regisseerde) had ik meegenomen toen ik Plan C liet zien, waarna we tot ’s morgens vroeg Groningen onveilig hebben gemaakt.

God, er is best veel goeds. De Mantel Der Liefde met de blote konten van Mimi Kok en Tim Beekman (het Heertje uit Tita Tovenaar) en Simon van die rooie uit de Jordaan. Maar die moet ik noemen omdat ik anders ruzie heb.