Geenstijl

Tevens StamCafé

donderdag 30 november

Moeder alcohol

Ik zit in de vroege boemel van Olhão naar Monte Gordo, alwaar ik ga koffieleuten en lunchen met Marie Roelofsen, een van de tien weduwen van mijn grote held August Willemsen. Door zijn Braziliaanse Brieven wilde ik ergens in de jaren zeventig al naar Brazilië.

Bol: Tussen 1967 en 1984 verbleef August Willemsen vier keer gedurende langere tijd in Brazilië. In brieven aan zijn vriend Paul Roelofsen, die op zichzelf vaak weer bestonden uit dagboekteksten, deed hij verslag van zijn ervaringen en belevenissen tijdens deze ‘studiereizen’ die hem dwars en overdwars door het land voerden van São Paulo en Rio de Janeiro naar Bahia en Palmeira dos Índios. Als egodocument staat dit boek, ook door de superieure stijl van de schrijver, op eenzame hoogte in de Nederlandstalige letteren. Maar veel meer dan voor zichzelf en zijn zielenroerselen zet Willemsen de staaltjes van zijn meesterschap in om met een even onderkoelde als scherpe blik het dagelijks leven in Brazilië te beschrijven.

De colleges Portugees van schrijver/vertaler August Willemsen aan de Universiteit van Amsterdam waren legendarisch. Om 9 uur ‘s ochtends kwam de goede man aanzeulen met flessen cachaça, limoenen, ijs en rietsuiker en werd de Braziliaanse ziel verklaard aan de hand van een spoedcursus caipirinhas stampen. Leuker kan men alcoholisme niet maken.

Zijn collega op de faculteit was overigens José Rentes de Carvalho, de Portugees/Nederlandse schrijver die nog steeds alive and kicking is.

Marie Roelofsen hield vorig jaar een actie om het verwaarloosde graf van haar ex-man op de Nieuwe Ooster in Amsterdam in ere te herstellen, samen met de beeldend kunstenaar Edith Sont (1939), ook al een ex-geliefde van Willemsen. De letters op de zerk werden weer leesbaar gemaakt, er kwam een informatiebordje bij en het graf werd voorzien van een robuuste hardstenen omlijsting, plus twee struikjes jeneverbes. Roelofsen: “Hij is aan de drank overleden, dus dat vonden we wel passend.” Als kroon op het werk is een bronzen kop van Willemsen bij het graf geplaatst. De beeldhouwer Pépé Grégoire maakte dit portret in 1995 voor het Literatuurmuseum in Den Haag, en het kreeg met een extra gietsel een nieuw leven als De Kop van Guus. Via crowdfunding had Roelofsen hiervoor 8000 euro ingezameld. “Ik doe dit niet omdat ik nog verliefd op hem ben – ik heb er verder geen emotionele binding mee – maar dit komt hem toe. Het graf krijgt nu de status dat het verdient.”

Ik word vaak weemoedig van treinreizen, en al helemaal in deze boemel door een landschap waar de tijd soms stil heeft gestaan. Twaalf jaar geleden arriveerde ik precies rond deze tijd, in de tijd dat er miljoenen sinaasappelen aan de bomen hangen in de Algarve. Ik moet dan denken aan Gerrit Komrij’s omschrijving van melancholie: “dat besef van tijdelijkheid en ijle droom dat het leven juist zo draaglijk maakt.”

Mijn ouders hadden geen auto en we reisden hoofdzakelijk per trein. Door heel Nederland, maar ook bepakt en bezakt naar de Ardennen, het Zwarte Woud, de Harz en de Alpen. Onze vakanties waren altijd in de bergen, want mijn vader hield niet van de zee. De schaarse keren dat we naar Zoutelande in Zeeland gingen, bleef hij koppig in driedelig pak op het strand zitten, met als enige concessie het uittrekken van zijn schoenen en sokken (met sokophouders). Heel soms stroopte hij met lichte, maar waardige tegenzin zijn broekspijpen op en liep hij een stukje met mij door de branding. Dan monkelde hij plotseling, met die eeuwige sigaar in zijn mond: ‘Kijk Tuurtje, dat zijn cumuluswolken. Morgen regen, we treffen het maar weer met het weer.’

Ik heb op deze herfstige ochtend maar één echt dilemma: ga ik met Marie en haar goede vriendin Hettie aan de drank, straks?

Mij wordt regelmatig gevraagd of ik weer drink. Dan zeg ik: nou, gewoon effe op mijn Twitter-tijdlijn kijken. Als er ineens honderd leuke muziekjes achter elkaar staan, weet je dat het weer zo laat is. Ik was dit jaar natuurlijk een aantal maanden gestopt met zuipen omdat ik niet zo lekker in mijn vel zat en omdat ik dacht dat het goed voor de spanningsboog van Annus Horribilis was.

“Maar je kunt toch ook gewoon gezellig een glaasje wijn bij het eten nemen, Tuurtje…” hoor ik de reaguurder empathisch verzuchten. Nee dus, want een glas wordt bij mij twee flessen, dan gaan er nog een paar neutjes in, vervolgens fiets ik naar de grote stad O., om daar de avond af te sluiten  in het gezelschap van dealers, eenbenige kommersjele sekswerksers, straatrovers, psychopaten en andere Algarvese paradijsvogels.

“Ja,” zegt een andere reaguurder dan: “Je kunt een en ander toch mooi opschrijven, zo’n natte lunch met de weduwe van je lievelingsschrijver in een schitterend visrestaurant aan een verlaten strand, waar de Atlantische Oceaan loeit en brult terwijl jouw  lezers met een dikke trui op kantoor zitten omdat daar de thermostaat niet hoger mag dan 16 graden vanwege Frenske’s groene oekazes? Zo’n romantische lunch aan het strand biedt toch veel meer inspiratie dan een kopje thee met een biscuitje?”

Ach, ik ben gewoon te aardig en te eerlijk om een verdienmodel te maken van mijn eigen leed, het verhaal van mijn leven. Al dat zelfbeklag levert me ook geen cent op, want zelden of nooit worden mijn spannende leesboeken gerecenseerd, laat staan gekocht, terwijl die toch vol staan met aangrijpend menselijk leed dat vooral veroorzaakt werd door mijn walgelijke drankmisbruik tussen 1974 en 2023.

Oh oh oh: alle ellende die Moeder Alcohol in mijn leven veroorzaakte… Alle echtelijke ruzies, mijn grondig verziekte en verknalde loopbaan, de keren dat ik mij vreselijk misdroeg op recepties, vernissages en verjaardagen, de seksuele uitspattingen als gevolg van drugsgebruik, dat hand in hand ging met drankmisbruik... Ach, ik heb het allemaal opgeschreven maar mensen dachten altijd dat ik maar een grapje maakte. Ik schreef Brussel: Eurabia met mijn bloed, zweet, tranen en feces en wat denkt u dat de onvergetelijke John Jansen schreef in het Parool: de autobiografie van een verslaafde kan meeslepend zijn, mits zij goed geschreven  is en liefst een verhelderend inzicht biedt in verslaving, maar daar heeft Van Amerongen geen tijd voor. Met de gejaagdheid van de junk (die bovendien een vroegere vorm van adhd blijkt te hebben) sleurt hij ons in haastige zinnen voort door Libanon, Israël, de Jellinekkliniek en Afghanistan, langs ontelbare whiskyflessen, joints, lijntjes coke en heroïne shots. Tegen de tijd dat we eindelijk Brussel bereiken, heeft de lezer nog slechts een vraag: zal het hem daar lukken van  de roesmiddelen af te blijven. En wat denkt u? Nee. Na een jaar, meldt hij op pagina 173, 'ging ik weer voor de bijl'.

En weet u wat ik nou het ergste van deze recensie vind? Ik haat joints en ik heb nog nooit heroïne gespoten, alleen maar gerookt en gesnoven.

Jos Jager schreef eens: Alcohol en literatuur is een veelvoorkomende combinatie. Een prettige combinatie, want het heeft al voor veel mooie romans gezorgd. In 1962 verscheen de krachtige roman ‘Een dagje naar het strand’ van Heere Heeresma. Deze roman schept een delirisch universum door de ogen van een alcoholistische oom. In 1991 verscheen ‘De Val van August Willemsen’, waarin Willemsen verhaalt over zijn herstel na alcoholmisbruik. Heel recent konden we genieten van Bouazza’s roman ‘Meriswin’, waarin hij op een wonderschone manier de drank prijst en verhaalt van zijn delirium. Ook schrijver en columnist Arthur van Amerongen heeft meerdere romans geschreven over zijn uitspattingen ten gevolge van grote hoeveelheden alcohol.

Ik had eerlijk gezegd gedacht dat ik door mijn geheelonthouding veel beter zou gaan schrijven, maar het tegendeel is waar. Met drugs en drank was ik een leuk, vrolijk, sociaal en innemend kereltje, nu ben ik een vreselijke misantrope droogstoppel, nog meer insipide dan een klerk op een assurantiekantoor. Ik ben geworden wie ik ben. Omdat niemand zit te wachten op de Grote Nederlandse Roman van een Geheelonthouder, zal ik moeten blijven broodschrijven.

En inderdaad, de kurken ploppen al voor het noenuur aan het strand van Monte Gordo. Marie en Hettie zijn geweldig gezelschap en we roddelen op hoog niveau. Dat is het leuke van oudere mensen: die hebben altijd verhalen. De verhalen uit eerste hand over Guus Willemsen zijn bijzonder smakelijk. Marie zei dat zij en haar echtgenoot er wel pap van lusten en dat ze in Brazilië in de jaren zestig de hele dag lagen te wippen. Guus had zijn piemel niet met plassen versleten en los van de tien weduwen waren er nog honderden vrouwen in zijn leven. Vóórr Marie, die met Guus trouwde omdat ze anders niet met hem meekon naar Sao Paolo, was er nog een vrouw en daar mocht Guus niet mee neuken, dus Marie beschouw ik als de eerste echte weduwe. Frederieke Jochems heeft een prachtige lange documentaire gemaakt over Guus, getiteld August Willemsen, de bladzij en de werkelijkheid. De film kwam uit met de heruitgave van de bestseller Braziliaanse brieven in Nederland en een Portugese vertaling: Cartas Brasileiras. De brievenroman inspireerde filmmaker Frederieke Jochems hem achterna te reizen en te onderzoeken wat hem trok naar dit immense land – en wat hij hier ontvluchtte. Huist er een Braziliaanse ziel in de charmante literator?  In August Willemsen, de bladzij en de werkelijkheid is de filmvertelling opgebouwd uit beelden van de Bijlmermeer waar hij woonde en steden en landschappen in Brazilië, verweven met brieffragmenten en magistrale televisieoptredens. Zijn complexe relaties met vrouwen, vrienden en dochter worden blootgelegd in hun getuigenissen met een niet aflatende loyaliteit voor ‘hun’ Guus. De spanning in zijn haat-liefdeverhouding tot Brazilië wordt voelbaar in zijn hartstocht voor taal, literatuur, muziek, en daar tegenover zijn neiging tot zelfdestructie. Met graphic novel animaties worden de extremen die zijn leven kenmerkten uitgebeeld.

Bekijk hier de trailer.  De televisie wil de prachtige docu niet uitzenden, want dat is natuurlijk niet meer van deze tijd: een roomblanke alcoholische rokkenjager. Jochems presenteert de film tijdens besloten voorstellingen in het land.

Enfin, het bleef nog lang onrustig aan de Atlantische Oceaan bij Monte Gordo en hoe het afliep tussen mij en de dames leest u in mijn echte dagboeken, die pas honderd jaar na mijn dood mogen worden uitgegeven. Over drank gesproken: Shane MacGowan is dood.

Vrijdag 1 december

Tony

You promised something new
But you're the same old cheating you, you, you
Now it's time to say goodbye

Tony
You promised you'd be good to me
You said that you'd come back for me someday

But Tony now you date
All the girls that you used to hate
So I don't believe a single word you say

Tony
There's nothing but your lies
There's nothing but your lies
There's nothing but your lies

Tijdens mijn bezoekje aan Londen voor de boekpresentatie van Patrick van IJzendoorn raakte ik bevriend met Geert Langendorff, correspondent voor het Verenigd Koninkrijk voor onder andere het Algemeen Dagblad.  Een toffe gast en een journalist van de oude stempel, vol met ruige verhalen uit bijvoorbeeld zijn tijd als correspondent in Zuid-Afrika.

Patrick vertelde mij dit over Labour, dat in de peiling ver boven de Conservatieve Partij staat. Van IJzendoorn: “Waar de meeste Europese landen momenteel rechtsaf slaan, staat Labour hier flink voor in de peilingen. Engelsen zijn niet voor niets tegenliggers. Het is trouwens niet zozeer dat Labour de verkiezingen gaat winnen komend jaar, als wel dat de Tories ze gaan verliezen. Na 13, 14 jaar is de partij uitgeregeerd. Dat is niet zo vreemd na zo’n lange tijd. Het leidt tot hubris, overmoed. Of Labour de antwoorden heeft op de problemen in het land, zoals de lage arbeidsproductiviteit en massa-immigratie, vraag ik me af. De partij heeft nog geen concreet manifest gepubliceerd, en Sir Keir Starmer is niet de meest standvastige politicus hier. Captain Hindsight, is een treffende bijnaam die hij van Boris Johnson heeft gekregen. Hij kampt met een achterban die tamelijk woke is en in sommige gevallen, zo heeft een onderzoek aangetoond, ook antisemitisch. Er zijn steeds meer mensen, zeker in het noorden van Engeland, die het geloof in de grote partijen geheel verloren zijn, maar in het Engelse politieke systeem hebben doorbraakpartijen het traditioneel moeilijk. Er is in ieder geval geen enthousiasme zoals dat er was toen Tony Blair in 1997 de macht overnam van de uitgerangeerde Tories.”

Geert Langendorff ziet dat anders:

“Blair kwam op aan de vooravond van Cool Britannia, een ongekende bloeiperiode. Links werd conservatief light, verkiesbaar. Corbyn kwam op dankzij flaterkoning Miliband die voor zijn vertrek het lidmaatschap van de partij oerstom versimpelde. 3 pond per sms gaf meteen stemrecht. Momentum, de antisemitische en communistische gekken, kaapten de leiderschapsverkiezingen. Die fout heeft, in mijn ogen, de Brexit vleugels gegeven. Starmer, getrouwd met een Joodse vrouw, keert nu terug naar de Blair-doctrine. Alles wegsnijden wat riekt naar Marx. Zonder Corbyn, één keer geïnterviewd, als geflipte terroristenknuffelaar aan het stuur, had Labour al de macht gehad. Door de gevolgen van de financiële crisis van 2009. De bezuinigingen troffen met name de Red Wall. Johnson, een campagne-ster, slaagde erin Labour de schuld daarvan te geven, met de Brexit als extra duwtje in de rug. Starmer, oersaai, hanteert ongemerkt de zweep. Zwijgen is goud, in een jaar waarin de Tories zichzelf slopen. Dat hij Thatcher complimenteerde, gaf die lijn scherp aan. Dat maffe mens is de duivel voor socialisten. Wie boe roept, verdwijnt uit de fractie, verwacht ik.”

Chumbawamba maakte ooit een origineel kerstplaatje voor Tony Blair die sinds hij katholiek is geworden, nog harder liegt dan ons Frenske.

Twiet van de dag (vuilnisman, mag deze zak ook mee):

zaterdag 2 december

Der einzige, absolute und beste Freund, den ein Mensch in dieser egoistischen Welt hat, der Einzige, der ihn nicht verraten oder verleugnen wird, ist sein Hund."

König Friedrich von Preußen

Alweer een goede bekende van mij overleden: Evert Vonk, de drijvende kracht achter Cult TV.

SALTO bracht een mooi eerbetoon aan Eef: Evert-Jan was een bijzondere en excentrieke persoonlijkheid. ‘De Reus van Amsterdam’, zoals hij bij velen bekendstond, had een flinke dosis humor en zat altijd boordevol verhalen. Een bekend en geliefd gezicht van onze stad, die moeiteloos in het rijtje past van kenmerkende Amsterdammers als Theo van Gogh en Herman Brood. Naast programmamaker bij SALTO was Evert-Jan ook cineast en fotograaf en fotografeerde sinds de jaren 70 de groten der aarde uit de internationale muziekwereld, zoals Chuck Berry, Chet Baker en BB King. Al sinds begin jaren negentig was hij betrokken bij ons als programmamaker, wat hem tot een van onze meest trouwe programmamakers maakte en daarmee van grote waarde is geweest voor SALTO. Met zijn werk laat Evert-Jan een rijk oeuvre na van uniek interview- en live-muziekmateriaal. In overleg met zijn familie en vrienden is besloten om zijn programma Cult TV te blijven voortzetten bij SALTO, om zo Evert-Jans’ nalatenschap in ere te houden. We zullen Evert Jan enorm gaan missen en wensen zijn nabestaanden en dierbaren veel sterkte met dit verlies.

's Avonds een crowdfundingdinner voor APAR, de hondenopvang waar mijn vriendin vrijwilliger is, waar ons hondje Matcha vandaan komt en dat internationale bekendheid kreeg door ome Rob Hoogland en mijn persoontje toen we 11.000 euro inzamelden voor de beessies. Er komen maar liefst 200 mensen af op het etentje in 2 Manos, en die betalen allemaal 20 euro. Kassa voor de beessies! De avond eindigt in een polonaise en het bleef wederom nog lang onrustig in de Algarve.

Ik ben een rasechte hondenman maar door mijn chaotische leven was ik nooit in staat geweest om huisdieren te houden. Toch was er altijd die zeurende, bijna bovennormale drang om mij te settelen, een hunkering die voelde als een steentje in een schoen. Op mijn vierenzestigste  heb ik nu een huisje, een boompje, beestjes én een verloofde. Als kind huilde ik iedere keer weer tranen met tuiten als ik het hartverscheurende Alleen op de wereld van Hector Malot las. Ik wilde ook zwerven als Remi, met drie honden en een aap. Maar twee honden, signor Zerbino en signora Dolce, werden met huid en haar verslonden door de wolven. Gelukkig bleef signor Capi, de zwarte poedel, in leven. Uiteindelijk kreeg ik mijn hondje, Blackie - een witte bastaard van de boerderij. Op een van die dagen dat ik weer eens voorgoed het ouderlijk huis verliet – ik was zestien en had nog net de goeie leeftijd om mijn broze lijfje te verkopen bij de pisbak, en als de klanten geen geld hadden was ik al tevreden met een bord soep – lag Blackie in zijn mand te kermen van de pijn. Hij was opgezwollen, en niet alleen van de honderden koekjes die mijn vader hem had gevoerd. Waarschijnlijk had Blackie kanker, dat zit nou eenmaal in onze familie. Ik kon het beest niet langer zien lijden en gaf hem twee aspirines. Daarna ging ik naar de kroeg en kwam om twee uur stomdronken thuis. Blackie lag stijf in zijn mand, de poten omhoog. Waarschijnlijk had hij een maagbloeding gekregen, en aan zijn vertrokken kop te zien had hij flink geleden. Ik barstte in janken uit en liep naar de schuur om een schop te pakken. Als een dolleman begon ik te graven tussen de sierplanten. Mijn ouders werden wakker van het lawaai, mijn moeder verscheen in haar peignoir op het balkon, het moet een bizar tafereel geweest zijn. Ik denk daar nog zo vaak aan, terwijl het snotverdomme al meer dan een halve eeuw geleden is.

Maar ik heb ook nog vrolijk nieuws, want oom Rob en ik gaan begin volgend jaar het Grote Straathonden Boek schrijven!

Over de crowdfunding van Rob en mij voor het asiel in  Moncarapacho is trouwens een aangrijpende roadmovie een aangrijpende roadmovie gemaakt. Kijkt en huivert!

zondag 3 december

I'll never drink again
I'll never smoke again
My throat is dry, my eyes are red
And there are needles inside of my head

Alexander Curly

Katerdag. Op de sofa met de houtkachel aan naar Fargo 5 gekeken. Geweldig!

Twiet van de dag:

dinsdag 5 december

In de Halsemabode jankt een hele enge gast van DENK over islamofobie. De pipo met een gay baard, model George Michael, schrijft dat de grondrechten van moslims reeds structureel worden geschonden. Het onophoudelijk voeden van wantrouwen jegens moslims is voldoende gebleken om islamofobie te normaliseren als beleidspraktijk.

Die griezel zou een hond als huisdier moeten nemen. Wellicht wordt hij dan wat menselijker.

Even wat mohammedaanse theologie: In de woning mag een hond zich niet bevinden, want engelen betreden geen huis, waarin een hond is. Mohammed zou eens tevergeefs op Gabriël gewacht hebben omdat er een puppy in zijn huis verdwaald was.

[…] Van Aisha: Djibriel (Gabriël) had een afspraak met de profeet dat hij op een bepaald moment bij hem zou komen. Dat ogenblik brak aan, maar hij kwam niet. De profeet had een stok in zijn hand, die gooide hij weg en hij zei: ‘God komt niet te laat op zijn afspraak, en zijn gezanten evenmin.’ Toen keek hij om zich heen, en daar zag hij een jong hondje onder zijn bed. ‘Aisha!’ riep hij, ‘wanneer is die hond daar binnen gekomen?’ Ze zei: ‘Bij God, ik heb het niet in de gaten gehad.’ En hij beval het dier naar buiten te brengen. Toen kwam Djibriel en de profeet zei: ‘We hadden een afspraak en ik zat klaar, maar u kwam niet.’ Hij zei: ‘De hond in je huis heeft mij tegengehouden. Wij [engelen] gaan geen huis binnen waarin een hond is, of een afbeelding.’

Ook in de moskee zijn honden ongewenst, want evenals vrouwen en ezels leiden ze af van het gebed:

[…] ‘Abdallāh ibn al-Sāmit, van Abū Dharr: De profeet heeft gezegd: Als een van jullie het gebed verricht dan is hij beschermd als hij zoiets als het achterstuk van een zadel voor zich heeft staan. Als dat niet het geval is wordt zijn gebed ongeldig als er een vrouw, een ezel of een zwarte hond [voor hem langs loopt].
_Ik vroeg aan [Abū Dharr]: Waarom een zwarte hond, en geen rode of gele? Hij antwoordde: Precies zo heb ik het ook aan de profeet gevraagd en hij zei: ‘Een zwarte hond is een satan._’

Over islamofobie kan ik iedereen verwijzen naar de polemiek van Pascal Bruckner, getiteld l’Invention de l’islamophobie. Bruckner is een van de belangrijkste nouveaux philosophes van de Sorbonne en had Roland Barthes als leermeester. Het stuk is in het Frans dus ik vat het even samen: Iraanse fundamentalisten pompten het omstreden begrip islamofobia nieuw leven in aan het einde van de jaren zeventig. Ze namen xenofobie als voorbeeld, met als doel iemand die kritiek uit op de islam als racist te ‘kaltstellen’. Bruckner: ‘Islamofobie ontkent de realiteit van een islamitisch offensief in Europa, valt secularisme aan door het weg te zetten als fundamentalisme en wil vooral moslims die vragen bij de Koran hebben, die streven naar gelijkheid der seksen en die het recht eisen op geloofsafval of een eigen geloofsbeleving, het zwijgen opleggen.’

Weet ik u waar ik nou islamofoob van word? Van deze Hamas-cheerleader die godzijdank net als die andere nutteloze hobbezak uit de Tweede Kamer is opgezout.

woensdag 6  december

Verreweg de meest gore twiet uit het legertje roomblanke Hamas-cheerleaders is afkomstig van Ingeborg Beugel. Wat een walgelijke dronkenlap is dat geworden. Ik wil verder geen woorden vuil maken aan deze afgetakelde soepkip en verwijs naar een prima stukje van buurman Bart.