Geenstijl

Zoals de Geldblog-lezer al weet, had de wereld te maken met een kredietcrisis in 2008. Deze crisis ligt, volgens de meeste experts, al een tijdje achter ons. Maar als er gekeken wordt naar de gekozen oplossingen destijds, zou er een geheel andere conclusie getrokken moeten worden. Immers, de wereld heeft nu nog veel meer schulden. Een schuldencrisis oplossen met meer schulden is namelijk geen oplossing maar simpelweg een uitstel. Soms zijn die nuttig, mits goed gebruikt. Maar kan deze claim nu gemaakt worden? Hebben we de extra tijd goed gebruikt?

Simpelweg kan er gesteld worden dat de wereld te veel schulden heeft. Nu zijn er maar enkele factoren die, al dan niet theoretisch, soelaas kunnen bieden. Al deze factoren komen erop neer dat er meer verdiend en/of dat de schulden goedkoper moeten worden.

Allereerst worden de schulden draagbaarder als er meer gewerkt wordt. Dit kan zowel door een groei van het aantal werknemers alsmede het aantal gewerkte uren per werknemer. Hier moet natuurlijk wel vraag naar zijn (m.a.w geen Melkertbanen aub). Verder moet het extra gegenereerde inkomen ook bij de schuldhouders terecht komen, anders blijven de schulden slechte schulden. Voor de overheid geen probleem dus, gezien zij de werkenden belast, maar voor huishoudens kan dat dus anders liggen. Bedrijven zullen ergens in het midden hangen aangezien velen een graantje kunnen meepikken via de BBP groei door de extra werkenden/gemaakte werkuren.

Een andere factor die helpt is het goedkoper maken van schulden; met andere woorden, de schulden draagbaarder maken. Dit kan door het omlaag manipuleren van de rentes. Iets wat zowat elke centrale bank op deze planeet heeft gedaan sinds 2008. Tezamen met het vergroten van de liquiditeit, heeft dit ervoor gezorgd dat wankele bedrijven met hoge (lees slechte) schulden toch konden herfinancieren. Probleem is wel dat dit soort ten doe opgeschreven bedrijven dus in leven worden gehouden (zombiebedrijven) en beslag leggen op kapitaal (zowel geld alsmede vastgoed, machines, etc.) en arbeid wat ergens anders ingezet had kunnen worden met betere resultaten. Een punt waar ik nog op terugkom.

Verder is het goedkoper maken van leningen natuurlijk leuk en aardig voor de huidige schuldenaren die moeten herfinancieren, maar het heeft ook een effect op de rest van de “gezonde” economische actoren. Immers, ook hier geldt de natuurwet: als iets goedkoper wordt, dan komt er meer vraag naar. Jan en alleman hebben zich gelaafd aan de kredietkraan en hebben daarmee een heuse hausse veroorzaakt in financiële waarden en zelfs de reguliere economie heeft daarvan kunnen profiteren.

Maar dit heeft er uiteindelijk toe geleid dat er te veel vraag naar arbeid en goederen is ontstaan. Dit proces werd ingegeven door de misplaatste Corona-lockdowns, maar zijn later verergerd door stimulatief overheidsbeleid (fiscale verruiming). Met name die laatste component is historisch de start van periodes met hoge inflatie (zie net na WOII in de VS). En zie nu…

Maar deze inflatie is ook weer een factor die schulden goedkoper maakt. Immers, schuldbedragen staan nominaal vast, dus EUR 1 miljoen blijft EUR 1 miljoen, maar als het inkomen wel mee stijgt met inflatie, dan worden de schulden dus steeds draagbaarder (gelijkblijvende schuld)/(stijgend nominaal inkomen) en rentelasten/(stijgend nominaal inkomen)). Maar wederom valt hier ook wat of af te dingen, want dit is leuk voor bestaande schulden, maar hoge inflatie gooit ook roet in het eten omdat het zorgt voor hogere rentes op krediet. Dit remt nieuwe leningen en daarmee ook de  investeringen en, erger nog, maakt herfinanciering flink moeilijker en veel duurder.

Dat is nu bijvoorbeeld goed te zien in de vastgoedmarkt; partijen die hun investeringen baseerden op 2% rente en een huurinkomst van 4,5% (bruto spread van 2,5%), moeten nu opeens herfinancieren tegen rentes die zelfs boven de 4,5% liggen. Sommige partijen krijgen niet eens nieuw krediet (credit crunch, gevolgd door solvabiliteitscrisis, deflatie, rinse repeat). Het moge duidelijk zijn dat inflatie door voornoemde (en nog vele andere redenen) een short term gain, long term pain strategie is.

Naast de eerstgenoemde factor (meer arbeidsuren) is er maar één duurzame oplossing voor te veel (slechte) schulden: het vergoten van de productiviteit. Het hierboven beschreven monetaire en fiscale beleid heeft er juist voor gezorgd dat de productiviteitsgroei is afgeremd. Maar volgens Goldman Sachs (compleet te vertrouwen natuurlijk…) is de redding wellicht hier: AI (kunstmatige intelligentie).

De zakenbank stelt namelijk dat AI 1,5% aan het BBP groei (van ik neem aan de VS) kan toevoegen. De economen die al tijden “schulden doen er niet toe” roepen, grepen de kans om wederom hun punt te maken. Krugman rekende even uit dat de Amerikaanse schuldquote zelfs flink zal dalen als Goldman gelijk heeft. Hij stelt dan ook dat schulden niet afgebouwd dienen te worden…. Krugman wil bovenbeschreven cyclus dus herhalen…

Nou is ondergetekende absoluut geen fan van Krugman, maar jammer genoeg zullen overheden (en veel bedrijven en de meeste mensen) deze extra ruimte inderdaad gebruiken om meer te lenen in plaats van af te lossen. Junkies will be junkies..

Als Goldman gelijk heeft, kan deze kredietsupercyclus dus nog even worden voortgezet, maar fundamenteel wordt er weinig opgelost. Hopelijk wordt er in die tussentijd wederom iets uitgevonden/werkbaar gemaakt wat de productiviteit wederom zal doen toenemen (kernfusie bijvoorbeeld) en zal dat eindelijk worden aangewend om de schuldenlasten tot normale proporties terug te brengen. Ik zet er echter geen geld op in..