Geenstijl

Eind deze maand komt er een belangrijk voorstel ter tafel over hoe de Maastricht-criteria deels terzijde geschoven moeten worden zoals een Carnavalsvereniging. Het effect van deze maatregelen is in ieder geval dat de EU zich nog meer bevoegdheden gaat toe-eigenen.

Het Stability and Growth Pact (SGP, 1997) van de EU is een voortvloeisel van het Verdrag van Maastricht (1992). Dat verdrag wat de basis vormt van de eurozone, schrijft onder andere voor dat de schuldquote (overheidsschuld/BBP) niet meer dan 60% mag bedragen en dat het begrotingstekort niet meer dan 3% van het BBP mag bedragen. Het SGP gaf de EU in wezen meer mogelijkheden om gecoördineerd fiscale en budgettaire beslissingen te nemen en (zeer gelimiteerde) procedures te starten als een lidstaat zich niet aan de afspraken zou houden.

Het punt is echter dat er zo vaak een crisis is in de eurozone, dat de begrotingsregels keer op keer voor 12 maanden buiten werking worden gesteld. Zoals het er nu voorstaat, zullen pas in 2024 de Maastricht-criteria weer gaan gelden. Probleem is echter dat het vooruitzicht niet bepaald florissant is. Door het conflict in Oekraïne, de sancties en hogere energieprijzen en hogere inflatie, lijkt 2024 wat ambitieus om Maastricht weer te laten doen gelden. Wellicht daarom gaan er nu stemmen op voor een permanent EU crisisfonds…

Verder heeft de EU het Fit For 55 program waar het is vastgelegd om bepaalde groene doelen te halen tegen 2030. Hiervoor zijn echter overheidsinvesteringen en -subsidies nodig. Maar als de budgetregels zouden gelden, dan kunnen vele overheden niks doen op dit vlak waardoor de 2030 doelstelling niet behaald kan worden.

Dus daarom werkt Paole Gentiloni (foto) aan een plan om het SGP te wijzigen. Welke aanbevelingen zal het rapport te berde brengen eind deze maand? Allereerst iets wat jaren terug is beschreven door ondergetekende, ook op dit blog: groene schulden gaan niet of in mindere mate worden meegenomen in het berekenen van de schuldquote. Hierdoor zou een land zoals Italië, met een schuldquote van +/-155%, toch meer staatsschulden mogen uitgeven, zonder de Maastricht regels (nog meer) te overtreden.

Verder zal een ingebouwde regel komen te vervallen; dat overtreders van de schuldquoteregel ieder jaar de schuldquote met 1/20e moeten reduceren. Dat wordt als veel te rigide beschouwd. In plaats daarvan komt er per land een specifiek plan om de schulden af te bouwen. Dit lijkt eindelijk op een erkenning dat maatwerk nodig is, iets wat de euro niet/nauwelijks kan bieden op monetair vlak (dit is de reden dat de euro divergerend werkt in plaats van convergerend). Tezamen met dit op maat gemaakte schuldenreductieplan, moet er ook een hervormingsplan worden ingediend door de lidstaat in kwestie.

En met name dit laatste, is, op een indirecte manier, de overheveling van soevereiniteit van lidstaten naar Brussel. Immers, op fiscaal en economisch vlak, heeft de EU meer bevoegdheden om de agenda te bepalen EN af te dwingen. Dit is ongeveer het sjabloon wat gebruikt is voor het EUR 800 miljard tellende NextGen EU fonds.

Dit is een, voor de EU typische, manier om soevereiniteit naar zich toe te trekken. Wat dat betreft is het iedere keer feest bij de eurofielen als er een crisis is, want dan zijn er genoeg pressiemiddelen om de lidstaten te forceren soevereiniteit over te dragen. Iets wat ik reverse order tactic noem en hier eerder is beschreven.

Nu liggen normaal Nederland en Duitsland enigszins dwars bij het verslappen van de Maastricht-criteria (saillant: en niet bij het afdwingbaar maken door de EU; ofwel de overdracht van soevereiniteit!). Zowel Kaag (surprise, surprise) en Rutte (notabene met Spanje!) hebben al hun bereidheid laten blijken die kant op te willen gaan. Ook in Duitsland heeft de nieuwe regering zich als veel meer pro-EU uitgesproken. De groene ambities zullen overigens ook hier een rol gaan spelen, want een deel van de Duitse coalitie wil de kerncentrales langer openhouden, iets wat Die Grünen niet zien zitten. Dus wellicht dat de ruimte voor extra groene leningen (die niet in de schuldquote zullen worden opgenomen), een ruilmiddel kunnen zijn binnen de Duitse politiek om de kerncentrales langer open te houden. Ofwel, de Duitsers gaan vast akkoord.

Het lijkt er dus op dat de nieuwe voorstellen Gentiloni een gedane zaak zijn. Enige die wat tegen zou kunnen spartelen, is Mevrouw Meloni. Ze heeft vaak genoeg aangegeven geen groot fan te zijn van de EU en zelfs uit de euro en EU te willen stappen, een standpunt wat ze later heeft gewijzigd overigens. Maar wat Meloni ook zou willen, de realiteit is dat Italië een probleem heeft met oplopende rentes op haar staatsschulden. Iets waar ze de hulp nodig heeft van de ECB (met het TPI programma). Verder zal ze de Italiaanse economie willen stimuleren, waar extra staatsschuld voor nodig zal zijn; iets waar de mogelijke uitzondering van groene schulden in Gentolini’s plan, haar een mogelijkheid toe geven. Dus naast wat getouwtrek, is de verwachting dat ook Italië akkoord zal gaan.

Het is pas later, wanneer een lidstaat zich, voor wat voor reden dan ook, niet aan de gemaakte afspraken houdt, en de EU dus hard mag ingrijpen, dat er problemen verwacht mogen worden. Iets waar de EU bureaucraten wel erg gemakkelijk overheen stappen. Komt vast goed, toch?