Geenstijl

*U kent Onze Cortés natuurlijk van zijn tekeningen, maar stiekem is onze stijlloze huiscartoonist ook gepromoveerd natuurkundige met een boelveel ervaring in turen naar cijfertjes. Of wij nog wat konden met onderstaande plaatjes plus uitleg? Nou en of. *

Afgelopen week werd in de Tweede Kamer het zogenaamde coronadebat gevoerd waarin ook de vaccinatieplicht aan bod kwamen. Als zo'n vaccinatieplicht zou gelden voor alle Nederlanders dan zou dat een ongekende inbreuk betekenen op het fundamentele recht op lichamelijke integriteit. Een burger, en niemand anders, is volgens dit recht de enige persoon die bepaalt wat er wel en niet in zijn eigen lichaam wordt gespoten. Dit gaat dus echt ergens over.

Op de ochtend van het coronadebat postte een hoogleraar van het CBS op Twitter de onderstaande infographic die de scheve verhouding van ongevaccineerd versus gevaccineerd in het ziekenhuis en op de intensive care illustreert. Waar 15% van alle Nederlanders ongevaccineerd is, betreft dat 50% van de coronapatiënten op de afdeling en 70% van de coronapatiënten op de IC. De boodschap: kijk eens wat een buitenproportionele last ongevaccineerden zijn voor onze gezondheidszorg, met name op de IC's. Voeg daarbij dat IC's vorige maand nog maar weinig vrije bedden hadden, dan is het nog maar een kleine stap naar de conclusie dat ongevaccineerden schuldig waren aan een dreigend zorginfarct en dus ook aan eventuele doden. Want bij een code zwart worden immers bedden van een andere IC-zorgbehoevenden bezet gehouden, zo is de redenering. De eis voor een vaccinatieplicht is dan snel gemaakt. Want als iedereen gevaccineerd was geweest dan waren we toch nooit zo dicht bij zorginfarct geweest?

In deze context kan de infographic van het RIVM wat jeuk veroorzaken. Met de infographic is an sich niks mis, het is een prima illustratie van een disproportie. Maar iedereen met ervaring in dataonderzoek en -presentatie zou hier een spreekwoordelijke rat kunnen ruiken: een eenzijdig verhaal dat riekt naar kokervisie en het toewerken naar een gegeven conclusie zoals: 'een vaccinatieplicht is de enige oplossing'. Helaas is staand of beoogd beleid nogal eens het beginpunt en worden daarbij vervolgens selectief ondersteunende data en visualisaties gezocht. Maar dat is natuurlijk de omgekeerde volgorde, want men hoort steeds te beginnen met het beschouwen alle up-to-date data en daaruit vervolgens het juiste beleid te concluderen. 

Een wat ander verhaal krijg je bijvoorbeeld als je een soortgelijke visualisatie maakt van het percentage obesitas (BMI > 30) in de samenleving en op de IC (zie onder; betreft alleen IC). Ironisch genoeg hoeft de visualisatie er nauwelijks voor te worden aangepast: het blijkt namelijk dat het percentage obese Nederlanders ongeveer 15% is, terwijl dat op de IC maar liefst 50% is. Hiermee zou je dus een hele andere boodschap kunnen brengen: obese mensen zorgen in een coronagolf voor overbelasting van de zorg en zijn schuldig aan doden wanneer dat leidt tot een code zwart. Debatten over verplicht afvallen of boetes voor overgewicht hebben we nog niet gezien. Maar in ieder geval is fat-shaming vooralsnog not done en is vax-shaming nu fair game. Het is maar hoe je er tegenaan kijkt.

Maar als we gaan kijken waarom er überhaupt een dreigende code zwart kon ontstaan, en waardoor de discussie over vaccinatieplicht dus losbarstte, dan wordt het zwartepieten pas echt interessant. Hieronder een visualisatie van de recente situatie op de IC en wat die had moeten zijn, voor zover het coronapatiënten betreft. Die overheid faalde namelijk door in anderhalf jaar tijd de IC-capaciteit in te laten kakken in plaats van uit te breiden én ook nog eens zeer laat te beginnen met het aanbieden van boostershots.

Allereerst de IC-capaciteit. In maart 2020 was die op papier 1150 bedden, maar in realiteit ruim 100 bedden minder. Terwijl de IC-capaciteit vervolgens had moeten groeien naar het beoogde aantal van 1350 bedden, zakte die juist naar 950 bedden in september 2021. Aan de linkerkant in deze figuur een schematische weergave van de capaciteit van de corona-IC (i.e. de IC-capaciteit voor Corona, ongeveer 650 van de 950 bedden) bij een volle bezetting: een code zwart dus. In het midden de situatie wanneer de totale IC-capaciteit, zoals de bedoeling was, zou zijn uitgebreid naar 1350 bedden en die extra capaciteit van 400 bedden beschikbaar zou zijn geweest voor coronapatiënten. Verre van een code zwart dus. 

Tot slot dan nog de boostershots. Na de zomer van 2021 werd duidelijk dat gevaccineerden vanaf 6-8 maanden na vaccinatie bescherming tegen het virus verliezen. De eerste bevolkingsgroep die bescherming verliest, is uiteraard ook de eerste die gevaccineerd werd, met name de ouderen dus. En het zijn sowieso vaak ouderen die op de corona-IC liggen. Voeg hier nog de seizoensinvloeden aan toe en mogelijk de schijnveiligheid van de QR-codes, en het gevolg is: een volstromende IC met verhoudingswijs steeds meer gevaccineerde ouderen. Tijdig aanbieden van boostershots aan ouderen vanaf bijvoorbeeld 70 jaar had dit gedeeltelijk kunnen voorkomen. Rechts in de infographic de situatie op de corona-IC als men daarmee bijvoorbeeld de helft van IC-bezetting door gevaccineerde 70-plussers had kunnen voorkomen, grofweg 50 bedden (berekend op basis van percentage 70+ en gevaccineerd op de IC). Nóg verder van een code zwart verwijderd dus. 

We zaten in de afgelopen maand weliswaar dicht bij een code zwart, maar daar hadden we dus niet hoeven en moeten zijn. Als onze overheid haar achterstallige werk alsnog doet dan vervalt ook het belangrijkste argument voor een vaccinatieplicht. Pas de samenleving niet voortdurend aan aan de zorg, maar pas de zorg aan aan de samenleving. Wees lief voor dikkerds en oudjes. En zet je fundamentele rechten en vrijheden niet te koop voor een prikkie.