Geenstijl

De gulden middenweg

Ik heb vele stukken geschreven over de onhoudbaarheid van de euro en de EU. Deze mening is gestoeld op vele argumenten (gebrek electorale steun, democratisch tekort, technische onuitvoerbaarheid, en zo verder) en vandaag zal ik er weer één behandelen: de beloofde convergentie door het voeren van de euro. 

Zoals de meesten zich nog kunnen herinneren, zou de introductie van de euro voor vergaande convergentie zorgen. Dat is een academisch woord voor "naar elkaar toe groeien". Toen de europlannen gemaakt werden, was de redenering bij de noordelijke EU-lidstaten dat de nieuwe gezamenlijke munt een sterke munt moest zijn en dat hiervoor de nog op te richten Europese Centrale Bank de fundering moest hebben van de Duitse Bundesbank; want een solide munt gedreven door prudent monetair beleid (en fiscaal beleid) is de beste weg om economisch succesvol te worden. Duitsland was daarin dus het grote voorbeeld. 

Bij de zuidelijke EU-lidstaten zal de redenering iets anders zijn gelopen. Argumenten over meer subsidiestromen naar het zuiden, meer export naar het noorden en de mogelijkheid om meer en goedkoper te kunnen lenen door de impliciete kredietdekking van de noordelijke lidstaten, zullen de boventoon hebben gevoerd (en voor Frankrijk was de euro de manier om Duitsland in zijn greep te houden na unificatie van West- en Oost-Duitsland). 

Om de euro te laten werken werden er criteria in het leven geroepen: de Maastricht-criteria:

Deze regels zouden ervoor zorgen dat de lidstaten van de eurozone niet te verschillend zouden zijn om zo niet het succes van de euro in gevaar te brengen (bij een voetbalteam zetten ze de spits van het derde ook niet in het eerste). Het noorden dacht hiermee de zwakkere landen binnen de EU (elke lidstaat moet uiteindelijk op de euro overgaan) te motiveren om orde op zaken te stellen en zo de EU te laten uitgroeien tot een economisch powerhouse. Dit met het uiteindelijke doel om grote politieke macht te verwerven op het wereldtoneel. Het zuiden vond het allemaal prima, maar uiteindelijk hadden zij zo hun eigen plannen. Sinds de invoering (op papier al 1999 met in 2002 de invoering van de munten en biljetten) heeft het zuiden het voor elkaar gekregen om de ECB om te katten naar een centrale bank op Latijnse leest. Ook op andere vlakken is de EU in de Latijnse invloedssfeer geraakt. Het noorden keek ernaar en vond het blijkbaar best.

Hoe dan ook; welk systeem (Latijns versus Germaans) er ook gevolgd is, het idee om (de Maastricht) criteria te zien als de manier om convergentie af te dwingen is typisch iets voor de maakbare-samenleving-politici die de drijvende kracht zijn achter het Europese project. Dit is net zoiets als de kar voor het paard spannen. Immers, aansturen op uitkomsten om zo dezelfde som te creëren is niet hoe het werkt.

En dit is precies waar de schoen wringt. Criteria of geen criteria, de euro zal nooit convergentie kunnen brengen. Sterker nog, de euro leidt juist tot divergentie (uit elkaar groeien). Laat ik de cijfers erbij pakken:

Hierboven is goed te zien dat de inflatie van de verschillende lidstaten sterk uiteenlopen. De afbeelding laat de cijfers uit december zien, dus voor Corona in de eurozone toesloeg. Nu wisselen de cijfers per maand, maar elke keer weer zijn de verschillen groot en laten maar weinig relatieve convergentie zien.

Hierboven is te zien dat de overheidsschulden nog nooit van Maastricht gehoord hebben. De gehele eurozone ZAT op 86,3% in het eerste kwartaal van 2020 (dus geen volle impact van corona), wat ver boven de vereiste 60% ligt. De onderlinge verschillen zijn echt enorm te noemen, maar laten vooral duidelijk het verschil tussen Noord-Zuid zien.

Hetzelfde beeld bij de overheidstekorten (zie hierboven).

Waar men ook kijkt, de verschillend (zie hierboven nog twee voorbeelden)

En als er dan naar de economische groei wordt gekeken (zie hieronder), is hier ook goed te zien dat de lidstaten van de muntunie verre van één zijn.

Dus heeft 'onze' eenheidsmunt nou die convergentie gebracht? Nou nee dus. Het levert consequent divergerende uitkomsten op. Deze moeten dan achteraf worden gladgestreken met steun van noord naar zuid. Het recente EU-Coronasteunpakket van EUR 700 miljard is één van de vele steunpakketten die in het leven zijn geroepen om de eurozone drijvende te houden. En er zullen nog vele steunpakketten volgen want een one size fits all beleid (inherent aan een muntunie) losgelaten op zeer verschillende leden levert altijd uiteenlopende resultaten op. 

De Nexiteers zullen zeggen "zie je wel" en de D66-brigade zal zeggen "zie je wel". Jawel, allebei de kampen zullen uit deze cijfers hun gelijk halen. De pro EU/EMU-club zegt dat de cijfers laten zien dat er nog meer integratie nodig is om de EU en de euro te laten werken. Dit kan alleen door meer soevereiniteit over te dragen aan de EU. 

Maar de ware oorzaak van de divergentie wordt niet of nauwelijks besproken. De verschillen in cultuur, taal, demografie, sociale stelsels, educatieniveaus, educatiesystemen, juridische systemen, geografische ligging, beschikbare grondstoffen, klimaat, topografie, en zo verder leiden allemaal tot unieke situaties met ieder een eigen business cycle. Deze uniekheid vergt een unieke aanpak die speciaal is toegespitst op een bepaalde lidstaat (of regio). Dit is in een monetaire unie gewoonweg niet mogelijk. 

Daarmee is de euro dus onhoudbaar (daar zijn overigens nog meer redenen voor). Het heeft niks te maken met weerzin voor de EU of een liefde voor de oude gulden; de euro gaat het gewoon niet halen. Daarmee zijn alle stappen naar verdere (geforceerde) integratie een toekomstig gevaar voor de politieke stabiliteit op het continent. In combinatie met de EU-tactiek om de scheiding onmogelijk duur te maken (zodat er geen uittreding zal plaatsvinden, TINA), kan dit tot serieuze conflicten leiden. 

Ik weet niet of de lezer die ervaring heeft, maar ik ken geen enkel ongelukkig huwelijk dat gelukkig werd door geforceerd dezelfde ANWB-kleding te dragen. Ik ken echter wel genoeg vechtscheidingen. Bij deze scheidingen vindt het afscheid te laat plaats waardoor er twee totaal verzuurde partijen hun gram willen halen. De manier om dit te voorkomen: zo snel mogelijk en in samenspraak een punt achter de relatie te zetten. Wellicht moet het noorden alimentatie betalen aan het zuiden. Duur, maar vrijheid, economische voorspoed en uiteindelijke politieke stabiliteit zijn het wel waard.