Geenstijl

Toen kwam er een gezamenlijke opleiding van kleuters tot en met groep acht. De mannen zagen al dat verzorgen, fröbelen en zingen niet zitten, en haakten massaal af.

Arbeidsmarkt is een kwestie van vraag en aanbod. De vraag naar docenten is enorm, het aanbod ontoereikend. Er wordt al jaren dagelijks gestaakt in het onderwijs, vooral door volwassenen die allang een baan elders hebben. Het ambt blijft een roeping, maar vele talenten kunnen een keuze voor het onderwijs niet meer aan hun gezin of omgeving uitleggen.

De Randstad gunt ons een blik in de toekomst. Deze regio loopt voorop met nieuwe culturele verhoudingen, een groter personeelstekort, leerlingen die maatwerk nodig hebben, enorme werkdruk voor de resterende docenten en dure woonlasten. Het veroorzaakte een exodus van honderden docenten naar de provincie, en een nog zwaardere missie voor de achterblijvers.

De ramingen van het kabinet gaan uit van resultaten uit het verleden. De vraag is alleen tot in hoeverre het huidige docentenkorps een verdere verslechtering nog aankan. Nu al is de sector koning in uitvallende overwerkte medewerkers. Het ziekteverzuim loopt al jaren op. Starters krijgen meer taken en minder begeleiding.

Het tekort wordt voorzichtig geschat op vierduizend in 2023 in alleen het basisonderwijs. Zondag met Lubach legde de vinger al op de zere plek. De nekslag voor het primair onderwijs kwam met de invoering van het basisonderwijs. Toen kwam er een gezamenlijke opleiding van kleuters tot en met groep acht. De mannen zagen al dat verzorgen, fröbelen en zingen niet zitten, en haakten massaal af.

De lijst met tekortvakken op het voortgezet onderwijs begint langzamerhand ridicuul te worden. Waar het begon met technische vakken zoals natuurkunde, scheikunde, wiskunde & informatica zijn er ook structurele tekorten voor Nederlands, Frans, Duits, Engels en de klassieke talen. Het lijkt wel alsof D66 als onderwijspartij denkt dat tekortvakken flippo's zijn die je moet sparen.

Waar een normale vacaturetekst zoekt naar een schaap met vijf poten, nodigen scholen studenten uit te solliciteren, beloven ze hogere schalen of accepteren dure ZZP constructies. Het verborgen leed is erger: Wat doet een directie met een matige docent? Ontslaan? De opvolger kan een stuk slechter zijn. Studenten krijgen eigen klassen.

Het eindstation van deze terminale arbeidsmarkt zijn uitzendbureaus, headhunters of koppelbazen met exclusiviteit op vacatures. Deze gaan dan een “zo geschikt mogelijk” iemand zoeken. Docenten worden weggekocht op andere scholen of mensen zonder ervaring of opleiding worden aangeboden. Leuk voor de ontvangende docent & school, een drama voor het systeem.

Als een beginneling goed functioneert voor de klas ontstaat het volgende probleem. Er is een riante zij-instroomregeling van € 20.000, maar die eist medewerking van de werkgever, voor risico van de werkgever. Niet iedere school werkt daaraan mee, iets wat de regelgeving gewoon blind toelaat. Hier vallen zij-instromers tussen het wal en schip.

De medewerker kan dan studiefinanciering lenen als zijn inkomen laag genoeg was in het voorliggende peiljaar of anders de studiekosten inzetten als aftrekpost. De aankomend docent krijgt geen studieverlof, de complete studie mag in eigen tijd. Allemaal niet echt handig voor iemand die net besloten heeft een stevige stap terug te doen qua inkomen.

De lerarenopleiding voor zij-instromers start met een geschiktheidsonderzoek en een berg vrijstellingen. De nieuwe docent krijgt dan eerder de verdiepende vakken en is eerder klaar, waardoor deze sneller beter lesgeeft. Een school die niet meewerkt aan de zij-instroomregeling snijdt in de kwaliteit van haar docenten, en via die weg in de ontwikkeling van haar leerlingen.

Startende leraren in het voortgezet onderwijs hoeven hun eerste jaar 20% minder les te geven en het tweede jaar 10%. Toch verlaat een kwart van de nieuwe docenten binnen een paar jaar het onderwijs. Zijn lerarenopleidingen, inwerkperiodes en salaris wel toereikend?

De CAO is al jaren voor deze groep een net-niet verhaal. De CAO belooft bijvoorbeeld een leraar in opleiding een bepaald salarisniveau, maar laat het aan de werkgever over of er überhaupt een dienstverband & salaris is. Net zoals met de zij-instroomregeling blijken de vakbonden zich blind te staren op ouderen. Er zitten ongeveer achtduizend docenten op de reservebank in een uitkering.

Toch is het populistisch te denken dat hier een makkelijke oplossing ligt. Deze groep heeft de laatste paar cultuuromslagen in het onderwijs gemist. Mobiele telefoons, smartboards, digitale volgsystemen of alle nieuwe verantwoordelijkheden van passend onderwijs voor koters met gedragsproblemen. Het kabinet verstrekt 100 keer een fooi van € 2500.

Sinds ieder onoplosbaar maatschappelijk probleem door vele kabinetten op het schoolplein zijn gedumpt, zoekt het docentschap duizendpoten die ver buiten hun vakgebied, expertise en interesses toch het verschil moeten maken. Diep respect als het lukt, het is normaal als het fout gaat.

Het niveau daalt al 20 jaar, wanneer is de bodem bereikt?