Geenstijl

Het Staatstoezicht op de Mijnen fluit voor de zoveelste keer minister Wiebes hard terug. “De versterking duurt langer dan acceptabel is.” Het is maar de vraag of een productieverlaging het risico op aardbevingen tijdig zal verlagen.

Maar ook het huidige risico en een eventueel verlaagd risico zijn beide nog steeds onacceptabel voor bewoners.

Het rapport van het SodM hangt aan elkaar van mooie modellen die er deftig uitzien in kleurengrafiekjes, maar het onderliggende bewijs is flinterdun. Daarmee wordt de conclusie dat er maar 1900 huizen verstevigd moeten worden subjectief. Die precisie staat in schril contrast met de zinnen: “Na afloop van de winning blijft de kans op aardbevingen - óók zwaardere - en schade nog enige tijd bestaan, maar wordt steeds kleiner. Hoe lang dit precies duurt weet niemand.” 

Al was het maar omdat het Groningse gasveld uniek is, en daarom een gebrek bestaat aan ervaring met gelijkwaardige situaties. Waar de ene aardbeving met een drie op de schaal van Richter in Brabant of Limburg met een sisser afloopt, leidt een aardbeving in Groningen tot zware onherstelbare schades. 

Rimpels in de vijver
Een simpel experimentje toont de crux al aan. Men neme een baksteen en laat die van een meter hoogte vallen. De beschikbare energie is de massa maal de hoogte maal de gravitatie. Super simpel. Als de baksteen op grasveld landt, beweegt de bodem ernaast nauwelijks. Herhaal het nu in een vijver en je ziet met dezelfde baksteen keurige cirkels ontstaan. 

Een voortschrijdend golffront, zoals Christiaan Huygens in 1690 al publiceerde. Golven die soms hoger zijn dan de baksteen. Dat geeft enorme bewegingen, snelheden en acceleraties. Volgens Isaac Newton is de versnelling maal de massa gelijk aan de kracht. De peak ground accelerations bij Groningse bevingen zijn veel hoger dan onder de rivieren, de slopende krachten dus ook.

Ingenieur Meijborg kwam in 1963 al met de waarschuwing dat de bodem van Groningen een meter zou dalen. Eerst werd hij verketterd en niet geloofd, daarna namen de bestuurders aan dat de daling rustgevend zou zijn, net zoals wegzakken in een bankstel. Eind 2016 volgde pas bouwregels rond aardbeving bestendig bouwen. Die in 2017 noodgedwongen werden herzien. 

Tijdens de bouw rekening houden met aardbevingen is nauwelijks duurder, achteraf toucheert een verstevingingsoperatie de herbouwwaarde. De schade ontstond niet alleen door de gaswinning, maar door een halve eeuw stug doorbouwen zonder de juiste maatregelen te nemen. Grote delen van de schade waren te voorkomen met tijdige regelgeving en minimale investeringen.

De vorige keer dat het Staatstoezicht op de Mijnen de noodklok luidde, was vier jaar geleden. Helaas is toen een technische opmerking in de politieke arena uit haar verband gerukt en een eigen leven gaan leiden. Het enige wat misschien enige uitstel of afstel geeft bij aardbevingen is een lagere gaswinning. Die opmerking werd opgevat als een advies om louter de gaswinning terug te brengen.

Maar er staat tussen de regels veel meer. Bijvoorbeeld dat er geen financieel en technisch haalbare methodes zijn om de aardbevingen te stoppen. De verwachting is dat het in Groningen nog lang zal beven, en al het Groningse vastgoed daarop moet worden aangepast. Het Staatstoezicht herhaalt in de basis haar boodschap uit 2014, waar minister Kamp beloofde 8000 woningen te versterken. 

Een decennium van tegenbewijs
Nu doet minister Wiebes alsof de gaskraan een beetje dichtdraaien gelijk minder en kleinere aardbevingen oplevert. Alsof er een zorgvuldig aangetoond verhoudingsgewijs verband is zonder enige vertraging. De winning is sinds de jaren vijftig, de aardbevingen sinds de jaren tachtig. De jaren negentig lieten een stevige productiedaling zien, samen met een serieuze stijging in bevingen. Deze theorie druist in tegen een decennium van tegenbewijs.

De verticale gatenkaas in de Groningse bodem is niet volledig te sluiten en de Groningse gasbel loopt langzaam horizontaal leeg door voortgezette winning in Duitsland en op zee. Er is helemaal niet de mate van controle die wordt gesuggereerd. Bovendien is controle het verder leeglopen van de gasbel op geen enkele manier gelijk aan bewezen controle op aardbevingen.

Er wordt hier gedaan alsof er een draaiknop bestaat waarin deze ellende zorgvuldig te sturen is, tot een beheersbaar en acceptabel niveau, maar dat bewijs ligt er helemaal niet. Die draaiknop is er niet en het mechanisme achter de knop ook niet. Dankzij dit toneelspel blijft de hand op de knip. Wiebes en Shell vechtend over straat, maar daar koopt de boer niets voor.

De staat heeft een halve eeuw negentig procent van de baten verbrast. Dat gaat om honderden miljarden. Nu wordt moeilijk gedaan of er een miljardje meer of minder moet worden uitgegeven om woningen daar te repareren, herbouwen of veilig te maken. De Hollandse polders hebben serieuze dijken, maar Groningers hoeven geen solide dak boven hun hoofd.

Wiebes doet alsof hij streng is tegen Shell en Texaco, maar deze drie hebben alleen maar nieuwe afspraken gemaakt hoe de buit te verdelen. Ze zijn al hoofdelijk aansprakelijk voor de schade. Wiebes hoopt door zo veel mogelijk uitstel, zo lang mogelijk niet te hoeven betalen. Hoopt dat de grond tot rust komt, zodat het geld definitief vrijkomt.

Terwijl Wiebes hoopt, moeten de Groningers bidden.