Geenstijl

Het is bizar dat een Sleepwet kon worden ontworpen, het is beangstigend dat een politieke meerderheid hem wilde aannemen en het is dood- en doodeng dat het miljoenen burgers geen fuck boeit dat het gebeurt.

Ja, het is best OK als de overheid diensten heeft die verdachten, burgers en buitenlui kan onderzoeken, op basis van tips, vermoedens of bestaande feiten, om te weten wat hun motieven en doelen zijn. Maar nee, het is niet OK als de overheid daarvoor systemen bouwt waarmee met een druk op de knop alle data, van alle burgers kan worden opgevist in een sleepnet.

Om je huis binnen te mogen, heeft de politie een redelijke verdenking en een huiszoekingsbevel van een (hulp-) officier van justitie nodig. Om je internetkabels te mogen tappen is er in theorie ook een redelijke verdenking en toestemming nodig. Maar aangezien niemand de ‘deur’ open hoeft te doen als diensten digitaal willen inbreken, wie garandeert ons dan dat er geen misbruik van gemaakt wordt, dat er altijd oprechte bedoelingen zijn, dat er uit gemakzucht, tijdswinst of gewoon omdat het kan geen misbruik wordt gemaakt van die mogelijkheden?

Taptechnieken om je ex te stalken
Wie zegt dat hier alles zuiver gebeurt? Wie zegt dat een voor de burger bevreesde overheid - zoals die zich steeds meer laat kennen - zorgvuldig omgaat met grondrechten, privacy en begrippen als redelijke verdenking? Van Snowden weten we dat NSA-medewerkers in de VS de tapsystemen misbruikten om hun (ex-) geliefden te stalken. We weten dat overheden van hard- en softwaremakers eisen dat die achterdeurtjes inbouwen waardoor geheime diensten in hun systemen kunnen binnen dringen. 

De toezichtcommissie die wordt ingesteld is niet per definitie betrouwbaar. Bijvoorbeeld omdat oud-AIVD’er en uitgesproken Sleepwetvoorstander Ronald Prins er onderdeel van uitmaakt. Zijn Fox-IT is al jaren het go-to digitale security-bedrijf voor de overheid. In zekere zin was hij al jaren een soort schaduwminister van informatietechnologie. Maar los van poppetjes als Prins: sowieso zou je de overheid niet per definitie moeten vertrouwen met zo veel macht over je persoonlijke gegevens. Dat “ze” niet per se de intentie hebben om jou als nutteloze kutburger met niks te verbergen te targetten voor het slepen van je data, wil niet automatisch zeggen dat je de overheid daarom maar met de middelen moet vertrouwen om het desgewenst tóch te kunnen doen.

Het vrije internet: leuk zo lang het duurde
Langzaam groeit het gevoel en het besef dat het lang leuk was op het vrije, ongereguleerde en creatief onuitputtelijke wereldwijde web, maar dat het sleepnet van overheid (en verwoestende commercie) zich langzaam begint te sluiten om de meest vrije, open en democratische marktplaats voor ideeën waar de mens ooit op samen kwam.

We zien de desastreuze verstikking overal, in het groot en in het klein. Facebook, bijvoorbeeld, is al jarenlang een online satan die de vrijwillig gedoneerde privédata van gebruikers vermarkt aan verkopers terwijl het tegelijkertijd een zedenmoraal oplegt. Naakt? Zoenende homo’s? Blote kunst? En tegenwoordig zelfs: rechtse praatjes? Je wordt weggejorist en/of opgerot - de handelswaar mag immers niet bederven. Zuckerberg wil wel je data uitzuigen maar kan je zeden niet verkopen. 

We zien het ook bij Google waar een kritische medewerker - James Damore - werd ontslagen vanwege weigering om aan te conformeren aan identiteitspolitieke SJW-mores die het bedrijf in zijn (of haar of het) greep houdt, en ook bij dochter YouTube, waar migratiekritische vloggers worden gedemonetized uit naam van lege deugretoriek als ‘diversiteit’ en ‘inclusiviteit’.

**Fucking uitgelekt: de hype tegen de hyperlink
**Maar Facebook kun je nog negeren, of je account opheffen als het je te gortig wordt. Voor YouTube zijn alternatieven. Veel erger is staatsbemoeienis. We zien natuurljk al sinds Napster de krampachtigheid rond copyright. Creators hebben recht op hun knaken, daarover geen discussie. Maar als daar overheden en rechters bij komen kijken, loert niet de vrije markt, maar het censuurmonster mee. Iedereen hier herinnert zich de GS versus Playboy-zaak nog. Die zaak begon om de verwijzing, door GS, naar de publicatie van Britt Dekkers naaktplaatjes. 

De zaak eindigde een paar jaar later bij het Europese Hof in Luxemburg met een strijd om het behoud van het recht op het klikken op de vrije hyperlink, die maar ten dele werd gewonnen door ons, en een oplawaai betekende voor de vrije hyperlink. Van copyrightpiraatjes naar superhelden voor de redding van het hele internet: het kon in die zaak, waarbij we nog steeds het gevoel hebben dat er naar jurisprudentie gezocht werd om openbaar linken op internet aan banden te kunnen leggen. Kijk maar naar het uploadfilter dat de EU nu aan het bouwen is, als onderdeel van grotere wetgeving over online diensten & gebruik. Internet moet en zal meer regels krijgen.  Regels in de vorm van wettelijk opgelegde sociale media-censuur in Duitsland, regels waardoor online activisten in de offline wereld Engeland niet meer in komen vanwege een Foute Mening (zoals vorige week de uitgesproken edoch verder onschuldige Amerikaanse dames Brittany Pettibone en Lauren Southern overkwam), regels in Frankrijk waarbij Macron in verkiezingstijd het internet kan afknijpen, of regels voor mediakeurmerken in de strijd tegen “nepnieuws”, een zaak waar de overheid zich verre van zou moeten houden maar waarvoor Nederland dankzij D66 nu in de EU het voortouw neemt.

**Jaloerse stasi en gewillige sleepnetschapen
**Het grootste probleem zit niet eens in de reguleringsdrift van de benepen overheid, maar in de internetburgers zelf. Zij zijn de sleepnetschapen die het allemaal toe laten, of zelfs actief bijdragen aan de vernietiging van hun eigen online vrijheid. Mensen die al hun persoonlijke data klakkeloos afstaan aan bedrijven als Facebook en Google, waar gebruikers het product zijn dat door die bedrijven aan adverteerders wordt verkocht, zijn medeschuldig aan een moraal waarin ‘ik heb toch niets te verbergen’ zwaarder weegt dan de mentaliteit van ‘laat me met rust en geef me mijn privacy’. 

Helaas. Die mentaliteit heeft verzuimd om zich parallel aan de opkomst van het internet te ontwikkelen. Nu de slapende reuzen der analoge overheden ook door hebben gekregen dat we inmiddels digitaal zijn gaan bestaan, misbruiken ze die veel te goeder trouw van burgers om het ‘niks te verbergen’-mantra simpelweg om hen een vals gevoel van veiligheid te geven via de invoering van digitale afluistertechnieken waar de Oost-Duitse stasi jaloers op zou zijn geweest. 

“U wilt toch geen aanslagen, geen kinderporno en geen radicale propaganda?”, zegt die overheid poeslief, waarop de burger gretig zijn gegevens afstaat omdat ze bang zijn van het tegendeel te worden beticht door de houders van het geweldsmonopolie. 

En zo gooien we onze data nog net niet proactief maar sowieso wel vrijwillig in het sleepnet van een “beheerder” die bewezen heeft niet met ICT & data overweg te kunnen, ons niet vertelt met welke landen ze het delen of waarom (vergeet bijvoorbeeld nooit dat de EU en doodeng dictatorland Turkije nog steeds dikke vrienden zijn!), en niemand afdoende kan controleren of er veilig, zuiver of met redelijke verdenking van die datagoudmijn gebruik wordt gemaakt - dat is allemaal staatsgeheim.

Droogmolen, meelwolk&algenvijver
Als het een filmscène was, moet je denken aan een komedie waarbij agenten een boef achtervolgen door de achtertuinen van een volkswijk. Ze gaan van tuin naar tuin, over de schutting en soms door keukens, toegejuicht door brave burgers die de boef gepakt willen zien. Tijdens de achtervolging blijft er van alles aan de agenten hangen. Ondergoed van een droogmolen, een wolk bakmeel uit een keuken waar ze doorheen stormen of een paar natte broekspijpen omdat een agent de troebele algenvijver niet van de grasmat kon onderscheiden.

Dat zijn respectievelijk je naaktfoto’s, je door gesms’te drugsbestellingen en het mapje ‘Tentamenteksten’ waar in werkelijkheid je ranzigste fetishporno in verborgen zit. “Bijvangst”, heet dat in jargon. “Einde carrière”, heet het in verkeerde handen. “Recht op privacy”, heet het in termen van de Grondwet. En we geven het allemaal gratis weg.


Maar de angst voor de “domme” burger die we bij D66 zien, en de afschaffing van het referendum waarin die angst zich uit en waarmee ze de afstand tussen burger en bestuur groter maken, laat goed zien waarom de Sleepwet juist de kans op een verdere verslechtering van de relatie burger/staat zou kunnen vergroten: als we al geen directe openlijke inspraak meer mogen hebben in politieke besluitvorming omdat de staat de mening van de kiezer vreest, wie garandeert ons dan dat de staat niet meeluistert als we heimelijk (dus via mail, whatsapp of andere vormen van online communicatie) onze kritieken op de macht formuleren en delen?

Wie garandeert dat de overheid écht niet in de mailbox loert van media die over gevoelige zaken berichten, of meeluistert naar gesprekken tussen de advocaat en een cliënt die een falende lokale overheid voor de rechter daagt, of toch even via laptopcamera of smartphonemicrofoon aanschuift bij een privégesprek tussen arts en patiënt?

**Making a Murderer (al dan niet by mistake)
**Wie garandeert dat er in het geval van een (onterechte) verdenking van een burger niet vanuit een schuldige conclusie wordt teruggewerkt om in je browsergeschiedenis de rode vlaggetjes te zoeken die bij die conclusie passen? Making a Murderer, op Netflix, laat zien dat je ook zonder internet een eind kan komen als je iemand ergens voor wilt ophangen.

Ja, die garanties staan op papier in de wet. Die garanties geeft de minister, erewoord en op haar blauwe ogen, bij de Staatsomroep. Maar de vraag blijft staan: Waarom zouden we de overheid überhaupt moeten vertrouwen, en de staat toegang geven tot privédata die ze niet eens nodig zeggen te hebben?

Het kiezersdédain van D66 en de algemene angst voor de (mondige, kritische) burger die bij de rijksoverheid lijk te leven, zou bovendien ook zomaar kunnen verschuiven naar een angst voor specifiek de ‘vreemde’ burger, wanneer bijvoorbeeld een PVV aan de macht komt. De kans die er nu is om gericht te zoeken naar subversieve predikers in haatzaaiende moskeeën (en die door het ‘speld in een stapel spelden’-effect van een Sleepwet wordt verspeeld) zou dan wel eens om kunnen slaan naar een algehele schending van de rechten van alle moslims, óók de brave, hardwerkende gelovige die in zijn eigen tijd ‘toevallig’ moslim is. De Sleepwet maakt zulke ‘specificatie’ van bevolkingsgroepen makkelijker - met alle potentiële gevolgen van dien.

Iedereen die na voorgaande alinea zegt dat moslims juist de reden zijn dat we wél een sleepwet nodig hebben, is zelf een sleepnetschaap - en onderdeel van het probleem. Moslim zijn mag in Nederland - gelukkig, want vrij land met vrij recht op vrije geloofsovertuiging. Wat niet mag, is uit naam van je geloof (of welke overtuiging dan ook) de democratie ondermijnen, haat zaaien en/of bloed vergieten. Mensen die dat toch willen (en dan kijken we net zo goed naar AFA en extreemlinks als naar salafisten en overig fascistoïde extreemrechts), dáár moeten de diensten zich op focussen. Dat kan prima zonder sleepwet voor alle burgers.

**Het sleepnet sloopt de vrije schapenleving
**Alle burgers hebben namelijk wat te verbergen, ook of zelfs juist als ze onschuldig zijn. Hun ideeën, hun uitingsvrijheid en hun creativiteit is niet per definitie voor (het morele oordeel van) de grote gemeenschap geschikt, maar daarom nog niet verdacht, te vrezen of illegaal. Het is in dezen GroenLinks dat daar het beste verhaal over heeft, via Kamerlid Kathelijne Buitenweg: 

“Wat heb je te verbergen? De kern van wie ik ben! Een individu – in een vrije samenleving. Want als je weet dat de overheid je altijd kan volgen, als je merkt dat wordt meegelezen, dan heeft dat een effect op je gedrag. Bewust of onbewust zullen velen rekening houden met wat ze schrijven, welke artikelen ze lezen en welke reisschema’s ze plannen. Massale surveillance van ons allemaal, dat gaat ten koste van de creatieve samenleving, dat gaat ten koste van onze innovatieve economie en dan verliezen we een stuk van onze vrijheid.”

Om nog iets verder te gaan dan dit citaat: het zijn de uitersten die de samenleving spanning geven, die rek op de strek houden en die zorgen dat de grenzen aan vrijheden zo ver mogelijk bij ons vandaan worden gelegd en gehouden. Je hebt wel diensten nodig die zorgen dat die grenzen worden bewaakt, maar die dienen enkel áán die grenzen te opereren. Niet net daarbinnen. En al helemaal niet in het middenveld. 

Een raster langs de randen, dat moeten onze diensten zijn. Geen sleepnet over de hele samenleving. Maar enfin. Te laat. Analoog leven gaat uiteindelijk nog eens heel groot worden.

UPDATE: Kudt, vergeten. Cortes had behalve bovenstaande Cortoon ook nog een screensaver sized versie voor op je smartfoon sleepfoon. Te vinden via DEZE LINK.