GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is hij onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan weer wat leren vandaag! Ditmaal gaat het over zwarte speelkameraadjes. Taste in High Life De spotprent Taste in High Life toont een scène die zich afspeelt in de hoogste kringen van het achttiende-eeuwse Engeland. Een gesoigneerde heer converseert met een wat oudere dame. Onderwerp van gesprek is een porseleinen kop en schotel. Links een uiterst elegante jongedame die een zwarte page – als ware het kereltje een huisdier – onder de kin strijkt. Op de voorgrond bestudeert een aangeklede aap de menukaart. Nadat de steenrijke en excentrieke Mary Edwards of Kensington mikpunt was geweest van spot gaf zij in 1742 Wiliam Hogarth opdracht Taste in High Life te schilderen. Met dit satirisch bedoelde schilderij wilde Mary Edwards wraak nemen én commentaar leveren op de modegrillen en statussymbolen van haar tijd. Bovenstaande prent van Samuel Phillips uit 1798 is een kopie van het schilderij. Geinige details ‘Gewone’ slaven werden gebrandmerkt of droegen een ijzeren halsboei met de naam van de eigenaar. De page draagt – heel chique – een zilveren halsboei. De gesoigneerde heer heeft zijn linkerarm in een mof gestoken. Tegenwoordig wordt deze handenwarmer niet of nauwelijks meer gedragen maar in de achttiende eeuw was de mof ‘en vogue’ voor zowel vrouwen als mannen. Hierbij dient wel te worden vermeld dat de toenmalige Franse modevoorschriften in Engeland als ‘verwijfd’ werden beschouwd. Let ook op de muur: daar hangt een schilderij waarop de ‘achterkant’ van damesmode is te zien.

GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is hij onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan weer wat leren vandaag! Ditmaal gaat het over blackface slaven-opera, met aan het einde nog een donker Nederlands tintje. Mr Dibdin in the character of Mungo in the celebrated Opera of the Padlock Bovenstaande Britse mezzotint uit 1769 toont een scène uit de komische opera The Padlock, met acteur/zanger/componist Charles Dibdin in de rol van zwarte slaaf Mungo. Onder de titel staat ‘Me wish to my heart me was Dead, Dead, Dead’, een veel geciteerde verzuchting van Mungo over de verschrikkingen van slavernij. Charles Dibdin (1745-1814) was een van de bekendste Britse componisten van zijn tijd. Met name zijn komische opera The Padlock uit 1768 was buitengewoon succesvol. Het libretto, geschreven door de Ierse toneelschrijver Isaac Bickerstaffe (1735-1812) was losjes gebaseerd op een verhaal van Miguel de Cervantes, schrijver van Don Quichot van La Mancha. Hoofdpersoon in de opera is Mungo, de uit West-Indië afkomstige zwarte slaaf van Don Diego. De overwerkte Mungo voert opdrachten van zijn meester met tegenzin uit en beklaagt zichzelf. Het verhaal komt er in het kort op neer dat Don Diego, een rijke oude man, zijn aanstaande jonge bruid Leonara in huis opsluit. De titel ‘The Padlock’ verwijst dan ook naar het hangslot waarmee de toegangsdeur wordt afgesloten. Leander, een jonge aanbidder van Leonara, koopt Mungo echter om en krijgt toegang tot de woning. Daar worden ze betrapt, maar na de nodige verwikkelingen geeft Don Diego uiteindelijk toestemming voor een huwelijk tussen Leander en Leonora. In alle opzichten een ‘happy end’ want Mungo wordt niet getuchtigd door Don Diego.

GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is hij onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan weer wat leren vandaag! Ditmaal over Hottentotten. Les Curieux en extase, ou les cordons de souliers Nieuwsgierigen in extase, of de schoenriempjes Op deze Franse spotprent uit 1815 staat La Belle Hottentote alias The Hottentot Venus op een voetstuk. Ze wordt bekeken door twee nieuwsgierige Schotse militairen, een gehurkte Franse jongedame en een heer met lorgnet. De Schot links zegt: ‘Oh! Verdomme, wat een rosbief.’ De Schot rechts zegt: ‘Ah! Wat is de natuur toch amusant.’ De jongedame – gefascineerd door het geslachtsdeel van La Belle Hottentote – zegt: ‘Achter de wolken schijnt de zon.’ De heer met lorgnet tenslotte zegt: ‘Wat een vreemde schoonheid.’ Vandaag de dag is 'Hottentot' op zichzelf al een verboden woord. Maar ooit was het anders. Toen de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) haar eerste nederzetting bij Kaap de Goede Hoop stichtte, maakten Nederlandse kolonisten kennis met de Khoikhoi. De voor Nederlanders onbegrijpelijke kliktaal van de Khoikhoi vormde aanleiding ze als Hottentotten (stotteraars) te definiëren. Na bezetting, teruggave en herbezetting werd de Kaapkolonie in 1814 officieel overgedragen aan Groot-Brittannië. Het was gedurende deze woelige periode dat Britten – op hun beurt – kennis maakten met de Khoikhoi. Naast de kliktaal, kenmerkte de Khoikhoi cultuur zich door een ander bijzonder aspect. Zo was het bij vrouwen gebruikelijk de binnenste schaamlippen (labiae minora) uit te rekken. Khoikhoi-vrouwen hadden daarnaast een grotere erfelijke kans op steatopygia, oftewel vetophoping bij de billen. Saartjie (Saartje) Baartman, in Kaapstad werkzaam als dienstmeisje, had zowel uitgerekte schaamlippen als steatopygia. De ondernemende kleurling Hendrik Cesars zag daar brood in. Onder de naam ‘Hottentot Venus’ trad Saartjie vanaf 1810 – gehuld in een strak, vleeskleurig pak en behangen met snuisterijen – met veel succes op in Londen. Omdat de strijd tussen voor- en tegenstanders van slavernij op dat moment in volle hevigheid was losgebarsten, werd ‘manager’ Hendrik Cesars voor de rechter gesleept. Saartjie, die goed Afrikaans sprak, verklaarde ten overstaan van Nederlandse tolken zichzelf als actrice te beschouwen en meende gebonden te zijn aan een contract. De rechtszaak liep op niets uit. Toen Saartjie andere ‘managers’ kreeg, werd de show voortgezet in Frankrijk. Daar trok ze de aandacht van vooraanstaande wetenschappers, waaronder de anatoom Georges Cuvier. Saartjie Baartman werd zodoende onderwerp van wetenschappelijke studie. Illustraties uit Histoire naturelle des mammifères geven een goede indruk van Saartjie, waarbij moet worden aangetekend dat tatoeages en schaamlippen zijn weggelaten. Nadat ze ziek was geworden, stierf ze uiteindelijk op 29 december 1815 in het huis van haar Franse ‘manager’. Cuvier, die meende dat de Khoikhoi geen mensen waren, maar moesten worden ingedeeld bij het dierenrijk, was er als de kippen bij om Saartjie te ontleden. Er werden gipsafdrukken gemaakt en van haar geslachtsdeel liet Cuvier een wasmodel gieten. Een reconstructie van Saartjie stond tot 1976 (!) in een vitrine van het Musée de l’Homme te Parijs. Binnen de huidige Noord-Amerikaanse rapcultuur is in videoclips een belangrijke rol weggelegd voor volslanke, zwarte ‘bitches’. Deze ‘bitches’ zijn, in ruil voor geld of ‘blingbling’, altijd bereid met hun (enorme) billen te schudden. De vergelijking met het seksueel geladen optreden van de ‘Hottentot Venus’ dringt zich dan ook op. Veel moderne wetenschappers zien Saartjie Baartman echter niet als een zelfbewust actrice, maar als genadeloos geëxploiteerd slachtoffer van blank racisme en seksisme. Een beeld dat ook naar voren wordt gebracht in de speelfilm Vénus noire uit 2010 van regisseur Abdellatif Kechiche. Geinig detail Napoleon werd enkele maanden vóór publicatie van de spotprent verslagen bij Waterloo (18 juni 1815). Schotse militairen – de spotprent toont hen met opvallend korte rokken – vormden onderdeel van de Geallieerde bezettingsmacht en waren dus net als Saartjie Baartman een bezienswaardigheid in Frankrijk. De vraag of Schotten ondergoed dragen, speelt ook een rol. Bronnen van de prenten: British Museum en Gallica Bibliothèque Numérique.

GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is hij onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan weer wat leren vandaag! Free labour, or The sunny side of the wall Op de anonieme Britse spotprent ‘Free labour, or The sunny side of the wall’ van 19 juni 1833 wordt gesuggereerd dat afschaffing van de slavernij, met name voor ex-slaven, nadelen kent. Als drankzuchtige ‘vrije arbeiders’ zijn ze niet in staat voor zichzelf te zorgen. Op de achtergrond, bij een kokospalm, voeren twee mannen een gesprek. ‘I tink dis is de last Tree on de Island’, aldus de linker ex-slaaf. Waarop de ander riposteert: ‘Burn a him down he is dam teep and troublesome to climb for de fruit.’

GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is hij onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Introductie hieronder, daarna les 1. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan wat leren vandaag. Na de uitvinding van de boekdrukkunst was het Maarten Luther (1483-1546) die de kracht van het beeld op juiste waarde wist te schatten. Hij liet zijn tegen de katholieke kerk gerichte pamfletten dan ook ‘verluchten’ met genadeloze en obscene spotprenten. Prenten die, mochten ze nu gemaakt worden, zouden leiden tot paniek op het hoogste niveau en spoedoverleg met de Interdepartementale Werkgroep Cartoonproblematiek. Kwesties die de publieke opinie momenteel beheersen, speelden in het verleden vaak ook al een rol. Fenomenen als discriminatie, immigratie, godsdienststrijd, majesteitsschennis, slavernij, sociale strijd enzovoort konden toen – net als nu – tot grote ophef leiden. Kris Wellen is geïnteresseerd in de geschiedenis van de spotprent omdat, in deze vorm van visuele satire, maatschappelijke tegenstellingen krachtig tot uitdrukking werden gebracht. Hij vindt de moderne spotprent tandeloos en braaf. In Collage Tour zal Kris u nog altijd relevante spotprenten van weleer tonen, en ze van deskundig commentaar voorzien. Collage Tour: Filantropische troost en martelingen rond de slavernij Originele titel: Philanthropic consolations, after the loss of the slave-bill. Klik voor groot & gedetailleerd Nadat zijn voorstel slavenhandel te verbieden is afgestemd in het Britse Lagerhuis, zoekt politicus en filantroop William Wilberforce in een bordeelachtige setting troost bij een voluptueuze zwarte vrouw met blote borsten. Ze roken (goedkope) sigaren. Rechts de Anglicaanse bisschop Samuel Horsley, eveneens een tegenstander van slavenhandel. De bisschop omarmt een andere zwarte vrouw en probeert haar te kussen. Een meer-gepigmenteerd knechtje serveert glazen wijn.