Geenstijl

GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is hij onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Introductie hieronder, daarna les 1. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan wat leren vandaag. Na de uitvinding van de boekdrukkunst was het Maarten Luther (1483-1546) die de kracht van het beeld op juiste waarde wist te schatten. Hij liet zijn tegen de katholieke kerk gerichte pamfletten dan ook ‘verluchten’ met genadeloze en obscene spotprenten. Prenten die, mochten ze nu gemaakt worden, zouden leiden tot paniek op het hoogste niveau en spoedoverleg met de Interdepartementale Werkgroep Cartoonproblematiek. Kwesties die de publieke opinie momenteel beheersen, speelden in het verleden vaak ook al een rol. Fenomenen als discriminatie, immigratie, godsdienststrijd, majesteitsschennis, slavernij, sociale strijd enzovoort konden toen – net als nu – tot grote ophef leiden. Kris Wellen is geïnteresseerd in de geschiedenis van de spotprent omdat, in deze vorm van visuele satire, maatschappelijke tegenstellingen krachtig tot uitdrukking werden gebracht. Hij vindt de moderne spotprent tandeloos en braaf. In Collage Tour zal Kris u nog altijd relevante spotprenten van weleer tonen, en ze van deskundig commentaar voorzien. Collage Tour: Filantropische troost en martelingen rond de slavernij Originele titel: Philanthropic consolations, after the loss of the slave-bill. Klik voor groot & gedetailleerd Nadat zijn voorstel slavenhandel te verbieden is afgestemd in het Britse Lagerhuis, zoekt politicus en filantroop William Wilberforce in een bordeelachtige setting troost bij een voluptueuze zwarte vrouw met blote borsten. Ze roken (goedkope) sigaren. Rechts de Anglicaanse bisschop Samuel Horsley, eveneens een tegenstander van slavenhandel. De bisschop omarmt een andere zwarte vrouw en probeert haar te kussen. Een meer-gepigmenteerd knechtje serveert glazen wijn.

William Wilberforce (1759-1833) richtte, na zijn bekering tot evangelisch christen in 1787, de Society for Effecting the Abolition of the Slave Trade op. In het Britse Lagerhuis manifesteerde Wilberforce zich als welbespraakt en uiterst vasthoudend tegenstander van slavenhandel, maar bereikte aanvankelijk weinig. Zelfs in 1792, toen honderdduizenden Britten petities vóór afschaffing hadden getekend, kwam het Lagerhuis niet verder dan een compromis: de slavenhandel zou geleidelijk worden afgeschaft. Cartoonist James Gillray (1757-1815), een tegenstander van afschaffing, suggereert met deze spotprent uit 1796 dat ‘hypocriete zedenpreker’ Wilberforce en ‘losbandige’ Horsley zich niet geheel zonder eigenbelang inzetten voor de gekleurde medemens. Gillray speelt daarmee in op bestaande racistische vooroordelen. Aan het einde van de achttiende eeuw werd de zwarte vrouw dierlijke en onverzadigbare lust toegedicht. Omdat men in Groot-Brittannië bang was voor ‘mongrelization’, oftewel ‘bastaardisering’, werd rassenvermenging beschouwd als een regelrechte aanslag op ‘Britishness’. In 1807 boekte Wilberforce toch zijn eerste succes: Op 25 maart van dat jaar werd slavenhandel in Brits-West-Indië verboden. De slavernij als zodanig zou pas in 1833 worden afgeschaft. William Wilberforce heeft dat nog mogen beleven. Originele titel: Or the Inhumanity of Dealers in human flesh exemplified in Captn Kimber’s treatment of a Young Negro Girl of 15 for her Virjen Modesty. Klik voor groot & gedetailleerd Kapitein John Kimber zweept een zwart meisje af nadat ze heeft geweigerd naakt te dansen met andere vrouwen, hier zichtbaar op de achtergrond. Op het dek liggen nog twee andere zwepen. De zeeman die haar optakelt, zegt: ‘Dam me if I like it I have a good mind to let go.’ Rechts lopen twee zeelieden uit beeld, hun dialoog verloopt als volgt: ‘My Eyes Jack our Girles at Wapping are never flogged for their modesty,’ en ‘By G-d that’s too bad if he had taken her to Blackwall to him it would be well enough, Split me I’m allmost sick of this Black Business.’ Deze spotprent van Isaac Cruikshank (1764-1811) – gedateerd op 10 april 1792 – gaat in op een kwestie die destijds grote aandacht trok. Enige dagen eerder, op 2 april, had William Wilberforce oprichter van The Committee for the Abolition of the Slave Trade een toespraak in het Britse Lagerhuis gehouden. Hij refereerde in zijn speech aan gruwelijkheden tijdens een slaventransport, zonder evenwel namen te noemen. Daartoe geprest noemde hij de naam van kapitein John Kimber, die vervolgens op 7 juni 1792 voor de krijgsraad moest verschijnen op beschuldiging van mishandeling en moord op een vijftienjarig zwart meisje. Wilberforce had zijn informatie van scheepsarts Dowling. Tegen alle verwachtingen in was het uiteindelijk Dowling die veroordeeld werd, wegens meineed. Kapitein Kimber kreeg eerherstel en eiste vervolgens genoegdoening. Cartoonist Isaac Cruikshank was een overtuigd tegenstander van slavernij, zijn zoon George, die in de voetsporen van zijn vader trad, niet. George Cruikshank moest, net als James Gillray, niets hebben van humorloze zedenprekers als Wilberforce. De ‘abolitionist’ Wilberforce was dan ook één van de meest bespotte Britten van zijn tijd. Geinig detail rond de geschiedschrijving over deze cartoons: Zowel The British Museum als The Library of Congress beschikken over grote collecties spotprenten. The British Museum heeft ‘Philanthropic consolations, after the loss of the slave-bill’ op wetenschappelijke wijze beschreven in 1942. Men typeert een van de hoofdpersonen als ‘fat negress’. Getuige de heftige discussies van de afgelopen jaren zijn zowel ‘fat’ als ‘negress’ inmiddels beladen termen. In The Library of Congress, een Amerikaans instituut, rept men dan ook gemakshalve van ‘woman’. Kris Wellen, BA Meer informatie over ‘Philanthropic consolations, after the loss of the slave-bill’ in het British Museum en in de Library of Congress. Meer informatie over ‘The abolition of the slave trade Or the inhumanity of dealers in human flesh exemplified in Captn. Kimber’s treatment of a young Negro girl of 15 for her virjen modesty’ in het British Museum en in het Library of Congress.