Geenstijl

Het nieuws gaat al negen maanden over de ChristenUnie, maar wat is dat voor groepering? Hoe is de ChristenUnie aan de macht gekomen? En welke invloed hebben de inwoners van de Bible Belt in het conflict? We zetten de belangrijkste basisinformatie op een rij.

"De ChristenUnie is een christelijke organisatie. Dat betekent dat ze het christendom niet alleen als een godsdienst ziet, maar ook als een politiek en maatschappelijk relevante ideologie", vertelt islamoloog Joas Praatjesmaker van de Universiteit Utrecht aan GeenStijl.

Je kunt die opvatting vergelijken met hoe bijvoorbeeld Hamas met de islam omgaat, legt Wagemakers uit. Die partij gelooft namelijk dat de islam een godsdienst is, maar ook maatschappelijk en politiek belangrijk is. 

De ChristenUnie ontstond in 2000 als fusie het Gereformeerd Politiek Verbond en de Reformatorische Politieke Federatie. Er is een duidelijk verschil tussen de twee. "Het Gereformeerd Politiek Verbond bekeek de veronderstelde wedergeboorte heel erg door een Schriftuurlijke bril. Midden jaren '70 kwam een nieuwe generatie op die stelt dat het CDA te ver weg was gedreven van de ARP van Kuyper: de RPF."

De directe aanleiding voor de oprichting van de ChristenUnie was de verdergaande secularisering van Nederlandse samenleving en het verlangen bij GPV en RPF om niet alleen getuigenis af te leggen, maar ook concrete invloed uit te oefenen op het beleid. De andere 'kleine christelijke partij' SGP koos ervoor niet zelf mee te doen aan die fusie. Door de jaren heen is er steeds minder overlap te zien tussen aanhang van de ChristenUnie en de SGP.

In 2006 haalde de ChristenUnie zes zetels in de Tweede Kamer. Die overwinning leidde tot de vorming van een coalitie met CDA en PvdA, twee andere politieke partijen. De situatie escaleerde in 2007, toen het kabinet-Balkenende IV werd geïnstalleerd. Het CDA heeft sindsdien nooit meer de premier geleverd. Praatjesmaker: "Er wordt vaak gezegd dat de ChristenUnie niet legitiem aan de macht is gekomen, maar de organisatie heeft in 2006 eerlijk zes zetels gehaald."

Sindsdien zijn er in Nederland regelmatig verkiezingen. "Hamas organiseert ze niet in Gaza en Fatah niet in de Westelijke Jordaanoever, maar de Kiesraad wel gewoon in Nederland", vertelt Peter Mallebrootje, universitair docent Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht en expert op het gebied van de protestante gezindten in Nederland.

In Nederland hanteert de ChristenUnie een driesporenbeleid, legt Praatjesmaker uit. De beweging richt zich op sociale activiteiten als sportclubs, kerkbesturen en vrouwenverenigingen. Daarnaast houdt de ChristenUnie zich bezig met politieke activiteiten, zoals het uitstippelen van politiek beleid. "En je hebt de derde tak, die we het meeste op tv zien, de militante tak: dat is degene die verantwoordelijk is voor flyers, reclamecampagnes en de boeken van Gert-Jan Segers."

De campagnes die de ChristenUnie uitvoert, hebben iets gemeen, vertelt Mallebrootje. "De campagnes die de ChristenUnie inzet, zijn eigenlijk altijd democratisch van aard. Ze zijn gericht op burgers, op de samenleving en op solidariteit."

Mallebrootje noemt het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III in 2017 "ongekend". "Het was niet alleen een terugkeer naar de macht, de ChristenUnie kwam ook nog in een kabinet met D66." Dat maakt de coalitie van 2017 anders.  "Maar de ChristenUnie weet ook dat de nationale politiek er op die manier niet aan voorbij kan."

En dat is precies wat de ChristenUnie duidelijk wil maken, legt hij uit. "Heel bruut gezegd: ChristenUnie heeft de campagne al op dag één gewonnen", stelt hij. "ChristenUnie heeft namelijk heel goed begrepen dat compromissen sluiten soms loont. Het heeft verschrikkelijke gevolgen voor de burgers, maar ze sluiten zulke compromissen bewust om aan mensen in Europa en het Westen te laten zien dat er iets aan de hand is in Nederland. Mensen gaan zich afvragen waarom de ChristenUnie dit doet, wat er aan de hand is. Daarmee zet de beweging het partijprogramma weer op de kaart. En de ChristenUnie weet dat het werkt, omdat voorgangers diezelfde strategie in het verleden toepasten."

Tegelijkertijd benadrukt Praatjesmaker dat het belangrijk is om twee dingen uit elkaar te houden bij de ChristenUnie: de ideologie en de campagne. "Iedereen binnen de ChristenUnie gelooft dat Nederland een democratie is." De afgetreden ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers stond bekend als een gematigd persoon, legt hij uit. "En dat klopt ook wel binnen de organisatie. Maar toch was hij iemand die zeven jaar in Egypte heeft gewoond."

Dat neemt volgens Praatjesmaker niet weg dat de ideologie van de ChristenUnie door de jaren heen veranderd is. Toen de ChristenUnie werd opgericht, was de invloed van de de twee bloedgroepen van GPV en RPF nog sterk aanwezig. "De ChristenUnie heeft zich proberen te ontworstelen aan die belijdende kijk op de samenleving en is door de jaren heen steeds meer een wereldlijke politieke organisatie geworden."

Die politieke kijk op de samenleving heeft volgens Praatjesmaker in zekere zin een matiging teweeggebracht. Een conflict tussen gelovigen en ongelovigen gaat namelijk om veel grotere groepen dan een conflict tussen gereformeerden (vrijgemaakt) en de GKN. "Bovendien wek je de indruk dat een religieus conflict onoplosbaar is. Bij een politiek conflict ligt dat anders."

Ook is de ChristenUnie begonnen met het idee dat homoseksualiteit hetzelfde is als diefstal. "Dat wil niet zeggen dat alle homo's dieven zijn, maar wel dat ze hun poten thuis moeten houden." De ChristenUnie is door de jaren heen gaan inzien dat dat onrealistisch is. "Hoewel de ChristenUnie homoseksualiteit officieel niet wil of erkent, zie je dat ze in de praktijk wel bereid zijn dat te accepteren. Dus in die zin zie je dat ze ook ideologisch gematigd zijn."

Hoewel de ChristenUnie sinds 2023 niet meer in het kabinet zit, is de ChristenUnie wel gevoelig voor de steun van de Bible Belt. Aan de ene kant is er veel solidariteit met de beweging, vertelt Praatjesmaker. Aan de andere kant zien de mensen in de Bible Belt ook dat de ChristenUnie nu in de oppositie zit.

"Maar als de solidariteit afneemt en de bevolking zegt 'stop ermee, we staan niet meer achter jullie, dit leidt alleen maar tot meer saaie debatten', dan houdt de ChristenUnie ermee op", zegt Praatjesmaker. "Op dit moment zie je dan ook dat de ChristenUnie heel erg bereid is om een constructieve bijdrage aan het debat te leveren. Dat gebeurt nog niet, maar de ChristenUnie wil dat wel. Dat is de invloed van de bevolking van de Bible Belt."

Wij hebben huisregels. Als je je daaraan houdt is je bijdrage aan de discussie van harte welkom.