Geenstijl

Het is weer verkiezingstijd en er moet zowel geld als zondebokken worden gevonden om de zieltjes van de kiezer te winnen. En sommige politici weten zich gezegend, want ze hebben 1 maatregel die op beide punten scoort: aanpakken van de medisch specialisten.

Een tijdje geleden is er op het Geldblog uitgelegd waarom ik op Omtzigt zal stemmen; het ging met name om de kans op een catharsis in de politiek te maximaliseren. Dit alles ondanks Pieters grote geloof in de maakbare samenleving. En helaas zitten er in zijn verkiezingsprogram (dat na die column pas werd gepubliceerd) aardig wat maakbare valkuilen.

Één daarvan is het plan om specialisten te forceren in loondienst te treden. De reden hiervoor, volgens NSC (Nieuw Sociaal Contract), is dat artsen onnodig productie draaien om zo meer te kunnen verdienen. Er zit dus een perverse prikkel in het systeem, mede waardoor de zorgkosten zo oplopen. Door specialisten in loondienst te plaatsten, is er geen prikkel meer voor specialisten om onnodige medische handelingen te verrichten.

Dit is nogal een aantijging. Waarop deze gebaseerd is, blijft onduidelijk. “De tijd dat elke gedeclareerde verrichting tot een hoger inkomen leidt, is echter al enkele jaren voorbij. Daar hebben de plafondafspraken tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars een einde aan gemaakt. Als artsen extra inzet leveren, doen ze dat omdat ze kwalitatief goede zorg willen bieden en de patiënt niet in de kou willen laten staan.”

In deze discussie speelt verder mee dat Nederland een tekort aan artsen, specialisten en verzorgend personeel heeft, terwijl de vraag naar specialistische zorg toeneemt. Deels komt dit doordat de eerste linie veel patiënten onnodig doorstuurt naar het ziekenhuis; iets wat NSC ook signaleert en maatregelen tegen wil treffen (versterken eerste linie; dus de huisartsen, fysiotherapeuten, jeugdzorg, etc.). De politiek zou ook meer vertrouwen kunnen tonen in de huisartsen en ziekenhuizen om de voor de poort van het ziekenhuis alsnog patiënten in de eerste lijn te houden. Daarvoor zijn goede tarieven voor beide linies nodig en geen onnodige bemoeienis door overheid en verzekeraars.

Maar er zijn nog vele andere factoren die de zorgkosten hebben laten toenemen, en die worden zowat onbesproken gelaten. Zo kan men denken aan immigratie; de ziektelast van niet-westerse allochtonen ligt 22% hoger dan bij allochtonen en “ook blijken medicijnen verschillend uit te werken op mensen met een andere etnische achtergrond”. Het is ook deze groep die significant vaker bij de huisarts zit; mede (ik herhaal: mede) hierdoor loopt de eerste linie vast. Overigens gaan allochtonen significant minder naar specialisten en het ziekenhuis, waardoor gesteld kan worden dat immigratie vooral een indirect effect heeft op de overbelasting van de tweede linie.  Maar dat het een opdrijvend effect heeft gehad op de totale Nederlandse zorguitgaven, staat vast. Een effect dat door de relatief snellere groei van de allochtone bevolking, in de toekomst nog sterker gevoeld zal worden.

Echter, de voornaamste reden voor stijgende zorgkosten is de vergrijzing. Dit betekent MEER mensen die LANGER zorg nodig hebben, wat we in het effectenvak een double whammy noemen. Dit heeft al voor de nodige opwaartse druk op de zorgkosten gezorgd en zal in de toekomst een steeds grotere stempel drukken op het algehele kostenplaatje. Verder zorgt de vergrijzing voor krapte op de arbeidsmarkt, waardoor werkgevers steeds meer met elkaar moeten concurreren om werknemers de komende jaren (een zero-sum-game). Hierdoor zullen de salarissen flink blijven stijgen. Hoe dit uitpakt voor het aantal verplegers, artsen en specialisten valt nog te bezien, maar dat de loonkosten voor de zorg verder zullen stijgen mag als een voldongen feit worden aangenomen. Dat andere industrieën studenten dan wel afgestudeerden kunnen weglokken van een specialisatie, kan de zorg duur komen te staan.

Politici zien de alsmaar stijgende zorgkosten ook en proberen met maatregelen te komen die de zorg houdbaar moeten te maken. Maar de huidige en toekomstige zorgkosten te lijf gaan met het in loondienst zetten van specialisten, zal niet echt veel helpen, mits de overheid bereid is om de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg flink te laten verslechteren. Met specialisten in loondienst, is het netjes inklokken om 08:30 en uitklokken om 17:30u. De wachtlijsten zullen toenemen en patiënten zullen in veel gevallen te laat worden behandeld (wat wellicht tot meer en niet minder kosten zal leiden). Verder wordt het beroep van specialist dan relatief onaantrekkelijker waardoor er op termijn tekorten aan specialisten zullen ontstaan. Wat met bovengenoemde trends, tot een zorginfarct zal leiden.

Sterker nog, aangezien 70% van de specialisten in loondienst werken, zou men wellicht het tegenovergestelde moeten proberen; iedere specialist uit loondienst! Wellicht dat de gelukscoach een symptoom is, want ook in ziekenhuizen heerst er steeds meer een Millennial sfeertje dat de deur openzet naar onnodige zaken, meer kosten en minder productie. Vroeger was het meer van “niet lullen maar poetsen” terwijl vandaag de dag het er meer om gaat hoe een werknemer zich voelt. Maar wellicht is dit niet alleen een cultureel iets, maar ook een effect van voornoemde vergrijzing waardoor werknemers steeds meer eisen kunnen stellen.

NSC en de andere partijen kunnen verder nog flink snijden in de enorme bureaucratie (en andere onzinnigheden zoals de gelukscoach) waar de tweede lijn mee te maken heeft. De overheid zou meer vertrouwen in het medische personeel moeten hebben om de juiste keuzes voor de patiënt en de Nederlandse belastingbetaler te maken. Veel managementlagen kunnen dan verdwijnen (samen met de bergen formulieren) en specialisten en ander zorgpersoneel krijgen dan eindelijk meer tijd om te besteden aan de patiënt (in deze context dient de macht van de zorgverzekeraars gebroken te worden). En zullen managers, die WEL medisch onderlegd zijn, initiatieven van zorgpersoneel om de zorg te verbeteren niet meer tegenhouden met stroperige procedures en bestuurlijke tegenwerking.

Om de zorgkosten te bedwingen, zou inzetten op preventie ook veel zin kunnen hebben, alhoewel de artsen hier vaak weer typisch arts zijn: dwing mensen tot gezondere levensstijl en tsjakkaa zorgprobleem opgelost! Of dit realistisch of wenselijk is, valt te bezien.

En dit brengt de discussie op een heikel punt, want als men de overheid verantwoordelijk maakt voor de gezondheid van haar burgers, dan zal de overheid steeds meer gaan ingrijpen in de persoonlijke leefsfeer om zodoende de doelstellingen (gezondheid tegen redelijke kosten) te bewerkstelligen. Door de overheid verantwoordelijk te maken voor onze gezondheid, geven wij kiezers haar het mandaat om ons tot in detail aan te sturen (suiker-, vlees-, alcohol-, rook-, en vettaks, verplicht sporten en zo verder).

Het zou beter zijn om mensen (meer) verantwoordelijk te maken voor hun eigen keuzes en alleen volledige vergoede zorg te verlenen aan mensen die buiten hun eigen schuld ziek zijn geworden. De overheid zou bijvoorbeeld wel kunnen bijspringen met gratis zonnebrand op stranden, volledige vergoeding van rollators (voorkomen van botbreuken), geen BTW op gezond eten, en zo verder, om gezond gedrag aan te moedigen. Verder zouden alleen de echt ongezonde dingen verboden moeten worden (vapen?...).

Voorkomen en zelfredzaamheid zou centraal moeten komen te staan met daarnaast een negatieve financiële prikkel zodat eigen gedrag/keuzes consequenties gaan hebben; past mooi bij NSC’s “burgers moeten hun verantwoordelijkheid nemen”. Ook immigratie zou rationeel bekeken moeten worden; haal mensen binnen die kunnen bijdragen aan de oplossing van voornoemde problemen, in plaats van voor een immigratie te kiezen die de zorg bovenmatig belast. Het zou dus beter zijn als NSC en andere politieke partijen op dit soort maatregelen zouden focussen in plaats van specialisten de zwarte Piet toe te spelen. Maar wellicht is dat wensdenken mijnerzijds.