Geenstijl

Ontwaakt, verworpenen der aarde

Onderweg in de auto was ik aan het luisteren naar BNR Nieuwsradio, waar voormalig PvdA-minister Wouter Bos een onderzoek aanhaalde van het CPB; de luisteraar die de standaard platitudes van een linkse politicus verwachtte, werd op zijn wenken bediend. Gelukkig was daar nog Corné van Zeijl (Actiam), die Bos en het CPB nog even op hun plek zette. Mooie aanleiding voor een column dus. Wat was er nu aan de hand? Wel, de maakbare-samenleving-economen van het CPB vlogen weer eens uit de bocht met een rapport. In een toelichting in het FD stelt het CPB dat met name de overheidsuitgaven zorgen voor nivellering en dat de sterkste schouders niet de zwaarste lasten dragen. Dat zijn nog eens boude uitspraken. Echter, de ene vaststelling is een open deur van heb ik jou daar en de tweede is gewoon niet waar.

De onderzoekers van het CPB vlogen het onderwerp wat anders aan dan normaal, want er werd niet alleen gekeken naar de inkomstenbelasting. Zoals de lezer van dit blog zal weten, heeft de wat welgesteldere belastingplichtige vaak één of meerdere bv's. Niks bijzonders, maar dergelijke constructies kunnen gebruikt worden om belasting uit te stellen. Zo kan de eigenaar van zijn eigen bv lenen, waardoor er nog geen belasting betaald hoeft te worden (het wordt immers niet als dividenduitkering gezien). Het CPB heeft daarom dit (en wat andere foefjes) meegenomen als inkomen om beter zicht te krijgen op wat er nu verdiend wordt, om het zo beter te kunnen afzetten tegen de betaalde en ontvangen belasting als percentage van het zodanig aangepaste inkomen.

Met de nieuwe aanpak van het CPB is op zich niks mis, maar de conclusies die zij vervolgens trekt zijn opmerkelijk te noemen. Zo stelt de club Tinbergen-economen vast dat niet zozeer de belastingheffing nivellerend werkt, maar de overheidsuitgaven. You don’t say.. Dus als de overheid bij iemand die 1000 heeft 100 afpakt om die vervolgens te geven aan iemand die 50 heeft, dan is dat de volledige transactie om het zo maar te noemen. Het eerste gedeelte, de belastingheffing, zorgt dat het inkomensverschil van 950 naar 850 gaat. De volgende stap is dat de overheid die honderd geeft aan degene met het inkomen van 50, dus die eindigt op 150. Hierdoor gaat de inkomensongelijkheid van 850 naar 700. 

De conclusie die het CPB dus trekt is dat vooral de overheid nivelleert, maar dat is een verkeerde weergave van zaken, gezien stap 1 en stap 2 niet los van elkaar bezien mogen worden. Dat het CPB dit toch zo neerzet, lijkt wel ideologisch gedreven. Als het FD-artikel een goede weergave is, dan lijkt het CPB toch echt in te willen zetten op (o.a.) het hoger maken van de hoogste belastingtarieven. Door te stellen dat vooral de overheid en niet het huidige progressieve belastingstelsel voor nivellering zorgt, lijkt het CPB de weg naar een belastingverhoging vrij te willen maken.

Het tweede punt dat het CPB maakt is dat de sterkste schouders niet de zwaarste lasten dragen. Na het bekijken van afbeelding in het FD had ik (en Corné blijkbaar ook) zoiets van: in the quiet words of the Virgin Mary, come again? 

Het plaatje laat zien dat 10% van de mensen netto (dus betaalde belasting minus teruggave) 32% belasting over het inkomen betaalt. Voor de volgende 40% van de mensen is dit 16% en voor de andere 50% van de mensen is het 74% negatief (teruggave/uitkeringen etc. zijn hoger dan de betaalde belasting).

Ook in absolute bedragen is het beeld verhelderend (behalve voor het CPB blijkbaar): een gemiddeld huishouden uit de 10%-groep betaalt gemiddeld EUR 40.393 aan belasting netto. Voor het gemiddelde huishouden van respectievelijk de 40%- en 50%-groep is dat EUR 8.906 en EUR -12.846 (die ontvangen dus geld). 

Als dat geen "sterkste schouders dragen de zwaarste lasten" is, wat wil de CPB dan? Allemaal het zelfde netto inkomen? En de nefaste effecten daarvan (minder gewerkte uren, minder investeringen, minder productiviteit, hogere werkeloosheid, etc.) zullen dan maar voor het gemak vergeten, nietwaar?

Waar het CPB wel een punt heeft is dat de belastingen op arbeid te hoog zijn. Echter komt het CPB dan weer typisch met een socialistische oplossing; door het kapitaal zwaarder te willen belasten om zo de belasting op arbeid te kunnen verlagen. De belasting op arbeid is inderdaad veel te hoog en met het oog op de vergrijzing en de arbeidsparticipatie (en de groene transitie), is een verlaging niet alleen wenselijk, maar absoluut noodzakelijk. Dit betekent echter niet dat de belasting op kapitaal dan per definitie omhoog moet. De overheid kan immers ook kleiner worden gemaakt waardoor er minder belastinginkomsten nodig zijn, maar die optie is voor de Timbergjes 2.0 ondenkbaar. Voor het CPB en de overheid, geldt maar één adagium: meer, meer, meer. Ik denk dat de grote meerderheid van de werkende mensen dit niet ziet zitten, maar daar hebben het CPB en de overheid maling aan.