Geenstijl

'Maar het probleem, meneer, dat blijft'

Op de zesde mei 2002 lag ik rond 18.00 uur op de bank in mijn woning aan de Haagse Ligusterstraat TV te kijken, een aflevering van de geweldige serie JAG. Opeens ontplofte mijn telefoon met SMS'en en oproepen. Pim Fortuyn was neergeschoten op het Mediapark. Ik werkte toen nog niet op het Binnenhof, wel schreef ik voor de dode boom en Het Opinieblad voor de Gewone Man Panorama. Ik had Fortuyn een klein half jaar daar voor geïnterviewd (nadruk hier) over zijn politieke aspiraties en de redactie wilde overleggen hoe het volgende nummer eruit zou zien. Dat verliep allemaal vlot, de rest van de avond keek ik zoals de rest van Nederland verbijsterd naar de beelden op televisie. Ver na middernacht - het besef dat Fortuyn werkelijk was overleden was ingedaald - liep ik naar mijn werkkamer. Want ergens in de laden van mijn bureau lag een Fortuyn-momentum: het visitekaartje (incluis telefax- en autotelefoonnummers, Pim was erg van de communicatie) dat hij mij na dat interview gaf. Later die week liet ik het stukje handgeschept papier inlijsten en inmiddels prijkt het al jaren in mijn werkkamer in Utrecht. Een fysieke herinnering aan een bizar jaar.

Twintig jaar later - Fortuyn al decennia dood, rustend in zijn Italiaanse tombe in Provesano tot de Wederopstanding, verslaggever dezes inmiddels van middelbare leeftijd, niks is zo erg er door de NPO op gewezen te worden dat de tijd vliegt - is er de televisieserie Het jaar van Fortuyn. Vrijdag was de eerste aflevering, vervolgens tot diep in de nacht onvermijdelijk de rest dan ook maar gebinged. Enkele overdenkingen.

Actreutel Ramsey Nasr die de rol van Ad Melkert vertolkt, kan maar één type spelen: onzekere ventjes. Frank Lammers kan ook maar één type spelen: een ordinaire schreeuwlelijk. Hij verbeeldt Fortuyn-adviseur Peter Langendam - bekend van de terechte uitspraak 'De kogel kwam van links' - maar leek meer op John Dost. Dost was medeoprichter van de LPF en eigenaar van de Spaanse Kubus op het Rotterdamse industrieterrein Spaanse Polder wat het hoofdkwartier van de LPF werd tijdens de campagne. Als je Dost aan de lijn had hield je de hoorn een halve meter van je oor want spreker met orkaankracht. De acteur die in de rol kruipt van Dick Benschop - adviseur van Wim Kok - lijkt gemodelleerd naar SGP-woordvoerder Menno de Bruyne. Fedja van Huêt excelleert als Mat Herben De Verteller. Dat Herben sulliger wordt neergezet dan hij was/is nemen we op de koop toe. Jeroen Spitzenberger zet een alleraardigste Fortuyn neer, incluis zijn angsten en afwijkingen. En dat is knap omdat Fortuyn een veel betere acteur was. Kenneth en Carla zijn niet van echt te onderscheiden.

Desondanks doet een en ander Koefnoen-esk aan. Maar dat kleine jaar dat Fortuyn de Nederlandse politiek domineerde vraagt om verdichting en milde persiflage. Iets wat de makers goed hebben afgekeken van VICE, de film over Dick Cheney.

Voor politieke junkies zitten er alleraardigste lolletjes in. Zo stelt campagneleider Jacques Monasch voor als campagneslogan 'Nieuwe wegen'. Het werd 'Samen voor de toekomst'. Toen Monasch in 2016 uit de Tweede Kamerfractie stapte en eenpitter werd noemde hij zijn nieuwe partij... Nieuwe wegen. De scène waarin Melkert met zijn assistente Gerdi Verbeet in de auto van Heerenveen naar het fameuze slotdebat onder leiding van Paul Witteman rijdt, is een directe verwijzing naar Sigrid Kaag die zich in haar dienstauto afvraagt 'Wie zijn die mensen?'.

De aanslag op Fortuyn op het Mediapark door de extreemlinkse milieuactivist - met banden met GroenLinks - Volkert van der Graaf wordt indringend in beeld gebracht. Noodzakelijk: het was namelijk niet Fortuyn die zo zeer de vaderlandse politiek opschudde maar Van der Graaf die eigenhandig besloot een lijstrekker op winst te executeren en het democratisch proces met kogels te verstoren.

Wat de serie vooral aantoont is hoe Fortuyn het Nederlandse politieke landschap definitief heeft veranderd. Onderwijl zijn de omstandigheden ook nu nog in grote lijnen hetzelfde: kijk maar naar de asielinstroom, dreiging van de islam, veiligheid, de problemen in de zorg. Of zoals Fortuyn en zijn verbeelder in de serie zeiden op dat Hilversumse flatje van Kay van de Linde toen hij uit Leefbaar Nederland werd gegooid:

"Dan maar ik afgemaakt. Oké, prima. Maar het probleem, meneer, dat blijft. Dat blijft. Mensen hebben er meer dan genoeg van."

C’est ça.

Hoe dan ook kijktip: 5 reeten