Geenstijl

Het is namelijk nog steeds oorlog

Vorige week werd de ontstaansgeschiedenis beschreven van de oorlog in Oekraïne. De context is essentieel om te begrijpen wat Rusland heeft doen besluiten tot een inval. Helaas wordt in dit soort conflicten een dergelijke context vaak gelijkgeschakeld met "pro" of "contra" Rusland (of erger, Poetin!). Niks van zulks; de context is geen excuus maar geeft een verklaring over het hoe en waarom. Naar mijn mening belangrijk, want er kan geen oplossing zijn zonder begrip van wat er speelt, bij alle betrokken partijen.

Hoe je de aanloop naar de Russische inval ook ziet, het lijkt er sterk op dat Poetin zich flink heeft misrekend. Veel van de KPI's (key performance indicators) die hij zich had gesteld zijn absoluut niet behaald. Sterker nog, hij heeft de situatie voor Rusland verergerd. Het grootste gedeelte van de Russische financiële sector is uit SWIFT gegooid (het internationale betalingssysteem), Russische bezittingen buiten Rusland worden in beslag genomen, de Russische handel is nu zeer verhinderd, de Russische centrale bank kan niet bij haar buitenlandse tegoeden, de EU & NAVO zijn in decennia niet zo eensgezind geweest als nu, NAVO lidstaten vallen over elkaar heen met verhogingen van het defensiebudget en vele voormalige USSR staten rennen nu zo in de armen van de EU en/of de NAVO.

Een wat aparte theorie is dat de Amerikanen dit conflict als een Afghanistan hebben opgezet; de Amerikanen hebben in de vorige eeuw de Russen in Afghanistan gelokt om ze zo leeg te laten bloeden, iets wat toen wel gelukt is. Dat duurde echter wel 10 jaar... Een alternatieve versie van deze theorie is dat de Amerikanen wellicht de val niet gezet hebben, maar het nu wel zo gaan uitvoeren. Dit zou betekenen dat de Amerikanen gebaat zijn bij een langdurige oorlog (wapenleveranties, heimelijke steun en saboteren van een vredesakkoord). Tenslotte kost de oorlog iets van $20 miljard per dag voor Rusland, dus elke dag dat er wordt gevochten, wordt Rusland zwakker. Het zal snel door de eigen reserves geraken en gedwongen zijn geld te printen. Iets wat in deze omstandigheden gegarandeerd zal leiden tot hyperinflatie. Dit zal Poetin nooit overleven, zou de gedachte zijn.  

Mocht deze theorie kloppen, dan blijft de spanning net zo lang doorgaan totdat Poetin het veld ruimt. Poetin zal dit ook inzien, en daar schuilt het gevaar van deze (mogelijke) tactiek; een kat in het nauw maakt gekke sprongen. Zijn vertrouwelingen zullen nu wel bestookt worden met aanbiedingen om hem af te zetten; iets wat zijn geestesgesteldheid geen goed zal doen. Het zal niet de eerste keer zijn in de geschiedenis dat iets wordt besloten door een doorgedraaide leider met desastreuze gevolgen. Omdat Rusland een kernmacht is, lijkt mij dat een dergelijk scenario beter vermeden kan worden.

Maar het gesternte staat niet goed; zowel de NAVO als de EU bureaucraten staan, politiek technisch gezien, in het zonnetje. De tweets van Charles Michel (wie?), voorzitter van de Europese Raad, worden ineens wel bekeken en gedeeld. En Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO, maakt nu mee dat hij voorpaginamateriaal is. De lobbyisten zien hun kans schoon om iedereen te overtuigen van de noodzaak om de NAVO te versterken, een eigen EU-leger op te tuigen en verdere soevereiniteitsoverdracht naar de EU te versnellen. 

Nationale politici zijn maar al te blij dat corona (en hun handelen in dit dossier) nu nauwelijks nog aandacht krijgt. Alle schandalen worden snel vergeten als er oorlog is; er is immers niks dat meer verbindt dan oorlog (althans, in eerste instantie).

Dat trucje is in de geschiedenis maar al te vaak uitgehaald en ik heb er één van dicht bij mogen meemaken: de Falkland (Las Malvinas) Oorlog. De Argentijnse generaal Galtieri wilde naar een democratische verkiezing, maar moest een manier vinden om de wandaden en de animositeit jegens het legerbewind te verminderen. Daarom besloot hij de Falkland-eilanden in te nemen. Dit werd overigens niet zomaar gedaan; er lag een best goed doordachte triangular bargaining tactiek aan ten grondslag. Probleem was echter dat Thatcher ook in een verkiezingscyclus zat; ze lag slecht in de peilingen en moest een herverkiezing veiligstellen waardoor ze besloot dezelfde tactiek te gebruiken. Uiteindelijk moest de bemiddelende partij, de VS, kiezen voor het VK. Er zat overigens ook een NAVO-invalshoek, want de Britse Marine kregen een pak rammel van de Argentijnse luchtmacht, waardoor de Amerikanen raketsystemen leverden aan het VK, ondanks dat ze bemiddelaar waren in het conflict; NAVO save face actie. Maar dat is een verhaal voor een andere keer.

Het lijkt er dus sterk op dat veel belangrijke Westerse politieke instellingen wel varen bij dit conflict, waardoor er weinig animo is voor een akkoord (daarom zal Poetin wellicht o.a. een vluchtelingenstroom op gang laten komen om de druk op Westerse landen te laten toenemen; iets wat zijn onderhandelingspositie zal verbeteren). Op korte termijn kan dit alles leuk en aardig zijn, maar wat zijn de lange termijn consequenties? Best leuk zo'n vijand, maar dit heeft ook grote economische effecten (onderwerp voor volgende week) en zal Rusland voor eeuwig in de Chinese invloedsfeer doen geraken. Ik blijf erbij dat het beter is om de Russen (liefst zonder Poetin) bij West-Europa te betrekken. Westelijk Europa zal met Rusland aan boord een stuk sterker zijn dan zonder; een China zonder Rusland is een groot gevaar, maar met Rusland is het een onoverkomelijk gevaar.

Maar zomaar een akkoordje sluiten met Poetin, is de kat op het spek binden (geen Neville Chamberlain aub); Poetin zal zich dan gesterkt voelen en meer van dit soort vreselijke fratsen uithalen. De NAVO, EU en de rest van het Westen kunnen zich niet veroorloven om uit zwakte akkoord te gaan met de Russen. Er zal iets moeten gebeuren waardoor de belangrijkste partijen in dit conflict iets krijgen waarmee ze (al dan niet tijdelijk) kunnen leven (een save face for all, of een totale overwinning door één van de partijen). Het beste zou zijn als er een putsch komt die Poetin buitenspel zet waardoor er een pro-Westerse leider het overneemt, maar dat is vooralsnog wensdenken. 

Volgende week: de SWIFT-ban: is dat een turbo Lehman-moment? Hebben politici wel door wat ze gedaan hebben? Zal het conflict misbruikt worden om de EU Green Deal te versnellen? Wat voor effect hebben de sancties op de inflatie, centralebankbeleid en fiscaal beleid? Het bevriezen van Russische centralebanktegoeden is financieel een nucleaire aanval! Wat is het effect op de dollar als reservemunt?