Geenstijl

Inzending over de oplopende spanningen in Associatieverdragië

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne is tegelijkertijd een conflict tussen Rusland aan de ene kant en de Verenigde Staten en Europa aan de andere kant. De afgelopen maanden is de spanning hoog opgelopen. Mede door de Russische troepenopbouw in de grensstreek, lijkt een eventuele oplossing ver weg. Maar die is tegelijkertijd dichterbij dan we denken. Sterker nog, de oplossing bestaat de facto al sinds februari 2015, maar wordt niet geïmplementeerd.

Deze week verscheen er in het AD een artikel met de titel ‘Marine legt ruzie met Rusland bij na schijnaanvallen’. Afgelopen juni was het fregat Zr. Ms Evertsen, samen met een Brits vlootverband, op oefening in de Zwarte Zee. Tijdens deze oefening voerden Russische gevechtsvliegtuigen schijnaanvallen uit op het fregat. Een en ander heeft er toe geleid dat er nieuwe afspraken zijn gemaakt om eventuele misverstanden die tot nodeloze escalatie kunnen leiden te voorkomen. Goed nieuws zou je denken. Maar tegelijkertijd rijst de vraag: Waarom oefenen wij in de Zwarte Zee? Wat is daar het nut van? Het is toch logisch dat Russische gevechtsvliegtuigen onze marine dan een bezoekje brengt om polshoogte te nemen? Wij doen immers hetzelfde als Russische gevechtsvliegtuigen ons luchtruim binnendringen. De Russische marinebasis in Sebastopol, aan de Zwarte Zee, was in 2014 een van Ruslands motieven om de Krim te annexeren. Het is dan vanzelfsprekend dat onze oefeningen in de Zwarte Zee een Russische tegenreactie oproepen.

Wij winden ons op over Russische provocaties in ons luchtruim, maar we kunnen ons beter druk maken over de excessen van onze eigen luchtmacht en hoe wij onze verantwoordelijkheid daarvoor gaan nemen. Natuurlijk is het niet prettig als Rusland ons luchtruim binnendringt, maar het is evenmin plezierig als wij oefeningen houden in de Zwarte Zee. Dat soort pesterijtjes zijn van hetzelfde bedenkelijke kleuterschoolniveau als een ‘wedstrijdje ver plassen’. In zulke situaties kan een menselijke fout potentieel uitmonden in een grootschalig conflict, met alle catastrofale gevolgen van dien. Zowel Europa als Rusland moeten hiermee ophouden om zodoende zinloze spanningen weg te nemen. Ook dit jaar weer stonden er diverse militaire oefeningen van de NAVO gepland in Oost-Europa.. We kunnen het kinderachtig vinden dat de Russen dit als bedreiging opvatten, maar hoe zouden wij het vinden als Rusland grootschalige militaire oefeningen hield in België? Hoe zouden de Amerikanen reageren als Russische troepen met groot machtsvertoon militaire oefeningen uitvoerde in de Sonorawoestijn?

Terug naar de onrust van de laatste maanden. De Russische troepenopbouw in het zuiden van Rusland lijkt er op te wijzen dat Rusland op korte termijn de Donbass gaat bezetten, maar of dat daadwerkelijk zal gebeuren valt nog te bezien. De interventieoorlogen die de internationale coalities de afgelopen twintig jaar in Afghanistan en Irak voerden laten zien dat dit soort “korte klappen” kunnen uitmonden in zeer bloedige, kostbare en langdurige conflicten. Het is maar de vraag of Poetin daar zijn vingers aan wil branden, al is het natuurlijk niet uitgesloten. Als Rusland daadwerkelijk de Donbass bezet of annexeert is het de vraag wie Oekraïne gaat helpen. De bereidwilligheid van Europa om een gewapend conflict met Rusland aan te gaan is laag. Duitsland en Frankrijk blokkeren nog steeds een eventueel NAVO-lidmaatschap van Oekraïne en hebben zich nog niet uitgesproken over het verlenen van militaire steun, mocht het zover komen. Een reactie van Amerikaanse zijde is onvermijdelijk, al zullen zij zich waarschijnlijk niet om de Donbass laten meeslepen in een conventionele oorlog met Rusland. Misschien gebruikt Biden de situatie om zich te revancheren na het debacle in Afghanistan, dat zal dan waarschijnlijk gebeuren door middel van niets ontziende sancties. Een andere optie is financiële en materiële ondersteuning van de Oekraïense troepen.

In april 2014 begonnen de onlusten in Oekraïne. Een afvaardiging van de Europese Unie, met daaronder Europarlementariër (VVD) Hans van Baalen (zalige nagedachtenis) en onze zuiderbuur Guy Verhofstadt reisde af naar het Maidanplein en gooiden met hun opruiende speeches voor de pro-Europese betogers nog een flinke scheut olie op het vuur. Draai ook deze situatie eens om, dat Sergej Lavrov afreist naar Amsterdam om midden op de Dam een zooitje pro-Russische betogers op te naaien met de belofte: ‘Er komt iedere week een nieuwe delegatie hierheen totdat jullie de strijd hebben gewonnen.’ In september 2014 werd het Akkoord van Minsk gesloten, maar door nalatigheid van beide partijen had deze weinig effect, waarna in februari 2015 het zogenaamde ‘Minsk II’ akkoord, onder toeziend oog van de Organisation for Security and Cooperation in Europe (OSCE), werd gesloten tussen Rusland, Oekraïne, Duitsland en Frankrijk. Het akkoord werd unaniem gesteund door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, waaronder dus ook de Verenigde Staten. 

Dit Minsk II akkoord is onder de huidige omstandigheden nog altijd de beste oplossing. In feite komt dit neer op een staakt het vuren, de ontwapening van de separatisten en de terugtrekking van de “vrijwillige” Russische strijdkrachten. Verder moet de grondwet in Oekraïne worden hervormd, zodat decentralisatie van de districten Donetsk en Loegansk (Donbass) mogelijk worden. Interessant gegeven is dat beide districten zich hebben uitgeroepen tot een onafhankelijke volksrepubliek, maar dat Rusland deze onafhankelijkheid (nog) niet heeft erkend. Naast dit Minsk II akkoord is er nog iets dat moet gebeuren. Het was war president George W. Bush die Oekraïne uitnodigde om lid te worden van de NAVO, Obama volgde deze lijn. Dit wordt tot op heden terecht door Duitsland en Frankrijk gevetood. Het is namelijk ondenkbaar dat Rusland zich neer zal leggen bij het toetreden van Oekraïne tot de NAVO. De Verenigde Staten zullen deze uitnodiging moeten intrekken en in plaats daarvan samen met de EU de twee antagonisten helpen bij het implementeren van Minsk II.

Het laten dooretteren van dit conflict door af te wachten wat Poetin gaat doen is geen oplossing. De onderlinge provocaties moeten stoppen. Verder moet voorkomen worden dat het onderlinge vertrouwen nog verder afkalft dan recent gebeurde. Niemand zit op een (grootschalige) oorlog te wachten, maar dat betekent niet dat het ons niet toch kan overkomen. Dit gebeurde namelijk ook in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog, zoals Christopher Clark magistraal beschrijft in zijn boek ‘Slaapwandelaars’. Minsk II is bijna zeven jaar oud, maar kan nog steeds dienen als sleutel tot de oplossing.